Η θέσπιση της «Νέας Πράσινης Συμφωνίας» (Green New Deal), για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και συγχρόνως επαναπροσανατολισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας, αποτελεί χωρίς αμφιβολία μια από τις σημαντικότερες στιγμές του πενταετούς κύκλου που κλείνει. Εξίσου καθοριστική, αν και, ας ελπίσουμε, όχι οριστική, είναι η σταδιακή υπονόμευση της συμφωνίας και πολλών επιμέρους πρωτοβουλιών της. Σε κάθε περίπτωση, στις ευρωεκλογές που έρχονται τα ζητήματα της «πράσινης ανάπτυξης» αποτελούν διαχωριστική γραμμή και όχι κεκτημένο κομμάτων και κοινωνιών.
Η «Πράσινη Συμφωνία», που εξαγγέλθηκε εξαρχής ως στόχος από την Πρόεδρο της Επιτροπής, επισημοποιήθηκε το 2020 και επανοριοθετήθηκε, προς το πιο φιλοπεριβαλλοντικό, το 2023, αποτελεί ένα συνολικό –«ολιστικό» κατά τη βρυξελλιανή ιδιόλεκτο- «πακέτο» μέτρων που κατατείνουν σε ένα κοινό αποτέλεσμα: την «κλιματική ουδετερότητα» το 2050, περνώντας από τη μείωση των εκπομπών κατά 55%, σε σχέση με το 1990, ως το 2030. Τα μέτρα αγγίζουν μια σειρά από τομείς πολιτικής, όλους πρώτης γραμμής και με σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες: περιβάλλον, φυσικά, και επίσης ενέργεια, μεταφορές, βιομηχανία, γεωργία, καθώς και, οριζοντίως -δηλαδή με επιρροή σε κάθε τομέα- «βιώσιμη χρηματοδότηση». «Ναυαρχίδα» του νομοθετικού σκέλους είναι το «πακέτο» «Fit for 55» -αδύνατο να γλιτώσει κανείς, ή να μεταφράσει, τους αγγλισμούς- με σειρά επιμέρους μέτρων για να επιτευχθεί η μείωση του 55%.
Εντός του πακέτου ή συμπληρωματικά μέτρα που ψηφίστηκαν ως τώρα είναι το «Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης» (κοινό χρηματοδοτικό εργαλείο ύψους 17,5 δισεκατομμυρίων ευρώ), οι Οδηγίες και Κανονισμοί για τη βιοποικιλότητα, τις μπαταρίες και τα απόβλητα τους, καθώς και για τη μείωση της αποψίλωσης των δασών. Για να περάσουν οι προτάσεις της Επιτροπής, στις οποίες συχνά πρωτοστατούσε η ίδια η κυρία φον ντερ Λάιεν, η πολιτική στήριξη, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δόθηκε από τους Σοσιαλιστές, τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους, με την ευρωπαϊκή Δεξιά να είναι από διχασμένη έως, με το πέρασμα του χρόνου, εχθρική.
Η πρώτη μεγάλη «κόντρα» εκδηλώθηκε γύρω από τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, το 2023, κι αφού προηγουμένως, σε εθνικό επίπεδο, αρκετές χώρες, είχαν αρχίσει, με αιτιολογία ή πρόφαση τις κρίσεις λόγω covid και πολέμου στην Ουκρανία, να «νερώνουν» μέτρα για τα οποία, θεωρητικά, είχαν δεσμευθεί. Για παράδειγμα, η Γαλλία υπαναχώρησε από την «πράσινη φορολόγηση» λόγω του «κινήματος» των «Κίτρινων Γιλέκων», η Γερμανία, παρά τη συμμετοχή στην κυβέρνηση του μεγαλύτερου ευρωπαϊκού «πράσινου» κόμματος, από την εγκατάλειψη του φυσικού αερίου, η Ελλάδα, παρά τις αρχικές διακηρύξεις της κυβέρνησης, από τη μη χρηματοδότηση σταθμών «βρώμικης ενέργειας», ενώ αρκετές χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η δική μας, δεν έχουν ακόμα διαμορφώσει, όπως οφείλουν, πρόγραμμα σταδιακής εξάλειψης (phase out) του πετρελαίου.
Αιχμή του δόρατος για την αντίδραση εθνικών κυβερνήσεων, δεξιών κυρίως, αλλά όχι μόνο, και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μόνο από παρατάξεις της Δεξιάς και της άκρας Δεξιάς, κατέστη η «προάσπιση» των συμφερόντων των αγροτών, οι οποίοι, καθώς πλησίαζαν οι ευρωεκλογές, γίνονταν όλο και πιο επιθετικοί. Οι μεγάλες φετινές αγροτικές κινητοποιήσεις, σε πολλές χώρες και στην Ελλάδα, δεν «σκλήρυναν» απλώς τη «δεξιά ατζέντα» αλλά και είχαν ως απτό αποτέλεσμα την εγκατάλειψη ή το «νέρωμα» προστατευτικών για το κλίμα πρωτοβουλιών, καθώς και την προσθήκη αρκετών εξαιρέσεων ή παρατάσεων προθεσμιών συμμόρφωσης στην αναθεωρημένη, στο τέλος της παρούσας θητείας, Κοινή Αγροτική Πολιτική. Από μια στάση αιδήμονος σιωπής ή αναγκαστικής αποδοχής, η ευρωπαϊκή Δεξιά, και κυρίως Ακροδεξιά, υιοθετεί πλέον ανοικτά ως προεκλογικό σύνθημα το «Όλα πλην Πρασινίσματος» (Anything but Green).
Είναι όχι απλώς δίκαιο αλλά αναγκαίο να γίνουν κάποιες λελογισμένες διορθώσεις και τεχνικές επαναπροσεγγίσεις ενός πολύ σύνθετου και, ίσως, με άνιση, για κάποιες κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, κατανομή βαρών. Επιτροπή, Κοινοβούλιο και εθνικές πολιτικές ηγεσίες οφείλουν επίσης να «ακούσουν» τις αιτιάσεις των κοινωνιών, που κυρίως περιστρέφονται, πέραν του αγροτικού, στην «πράσινη φορολογία», τη μεταχείριση των αυτοκινήτων και τη διαφύλαξη ορισμένων κρίσιμων τομέων (στην Ελλάδα, αλλά και την Κύπρο, της ναυτιλίας). Ξεχαρβάλωμα, όμως, ή υπονόμευση της «Πράσινης Συμφωνίας» θα ήταν παραπάνω από καταστροφική, εγκληματική. Κι όμως, αυτό διακυβεύεται στις φετινές ευρωεκλογές.