Επί του πεδίου, τα βασικά που διακυβεύονται στις ευρωεκλογές της επόμενης Κυριακής είναι λίγο-πολύ γνωστά (τουλάχιστον σε όσους διαβάζετε αυτές τις γραμμές, αφού επί δέκα βδομάδες προσπαθούμε να τα αναδείξουμε): στάση της Ένωσης ενώπιον των πολέμων, πορεία αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, πρόοδος κοινών σχεδίων, επιπτώσεις στη σύνθεση των οργάνων και στη λήψη των αποφάσεων από πιθανή άνοδο της Ακροδεξιάς. Υπάρχει, ωστόσο, κι ένα «ανώτερο» επίπεδο, που δεν αξίζει, και σε περίοδο εκλογών δεν επιτρέπεται, να υποτιμάται: συνδέεται με το «όραμα» για μια καλύτερη Ευρώπη.
Στους πολίτες της Ένωσης δόθηκε σε αυτή τη θητεία η δυνατότητα πιο οργανωμένης και συστηματικής έκφρασης του «οράματός» τους, μέσω της «Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης», που διεξήχθη από το Μάρτιο του 2021 ως το Μάιο του 2022, καθώς και στο πρώτο «Ευρωπαϊκό Κονκλάβιο», που έλαβε χώρα από τις 24 έως τις 26 Νοεμβρίου 2023 στην Πορτογαλία. Ομάδες τυχαία επιλεγμένων Ευρωπαίων πολιτών, στην πρώτη περίπτωση, εκπρόσωποι (μεταξύ των οποίων και ο Λουκάς Τσούκαλης) της «ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών», στη δεύτερη, κατέθεσαν ιδέες και προτάσεις που περιστρέφονται γύρω από τη συγκρότηση μιας «Ευρωπαϊκής Δημόσιας Σφαίρας» και μιας Ένωσης ισχυρότερης, αποτελεσματικότερης, πιο ενωμένης, πιο δημοκρατικής και συμμετοχικής. Από τις 49, αναγκαστικά γενικόλογες, προτάσεις της Διάσκεψης ξεχωρίζουν η πρόσβαση όλων σε δημόσια αγαθά (περιλαμβανομένης τροφής και νερού), η ενίσχυση των συστημάτων υγείας, η επιτάχυνση των φιλοπεριβαλλοντικών επιλογών, μέτρα για τη δημογραφική κάμψη, φορολογική εναρμόνιση, ενίσχυση της «ηθικής παραμέτρου των εμπορικών συναλλαγών» καθώς και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, ισότητα αλλά και ασφάλεια πρόσβασης στο διαδίκτυο, δημιουργία μόνιμων μηχανισμών (και ειδικής πλατφόρμας) συμμετοχής.
Οι «ειδικοί» κάνουν πιο εξειδικευμένες προτάσεις: νέα Συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ, Ευρωπαϊκός «πυλώνας» του ΝΑΤΟ εντός του 2030, δημιουργία «κοινής αγοράς τεχνολογίας» και «ευρωπαϊκών ψηφιακών πλατφορμών», κοινό Ταμείο για την ενίσχυση της καινοτομίας, ενίσχυση κοινωνικής διάστασης Πράσινης Συμφωνίας και δημιουργία «Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου», μόνιμα επενδυτικά εργαλεία, πανευρωπαϊκά και πολύγλωσσα μέσα έγκυρης ενημέρωσης, «εξευρωπαϊσμός» πολιτικής ζωής και ευρωεκλογών. Δύσκολα θα διαφωνούσε κάποιος (φιλευρωπαίος) με αυτά, μόνο που (προορίζονται να) μένουν στο χώρο των ευχών: η αντίδραση της Επιτροπής ήταν ότι οι περισσότερες από τις προτάσεις υλοποιούνται ήδη…
Το «όραμα» δυο μεγάλων Ιταλών, επίσης φιλευρωπαίων, τεχνοκρατών, ανέλαβε να μας προσγειώσει: οι Εκθέσεις Ντράγκι και, κυρίως, Λέτα, έχουν ως επίκεντρο μια άλλη αξία, την ανταγωνιστικότητα. Ευαγγελίζονται μια Ευρώπη, πιο ενωμένη, με περισσότερες κοινές δράσεις (ιδίως στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών, της ενέργειας, της αγοράς κεφαλαίων), πιο αποτελεσματική, πιο «συμπεριληπτική». Οι δυο προτάσεις της Έκθεσης Λέτα που περισσότερο συζητήθηκαν –η εγκαθίδρυση μιας «5ης ελευθερίας» στους τομείς της έρευνας, της καινοτομίας, της παιδείας και, σε δεύτερο χρόνο, της υγείας, καθώς και η εγγύηση της «ελευθερίας διαμονής» για τη δραστηριοποίηση των πολιτών στις περιοχές που ζουν- είναι χρήσιμες και δυναμικές. Ωστόσο, στηρίζουν μια οπτική στους αντίποδες του νέο-φιλελευθερισμού μεν, επικεντρωμένη στην Ενιαία Αγορά δε –παρά τον τίτλο της Έκθεσης»: «Πολύ περισσότερο από μια αγορά». Ένα όραμα αγγλοσαξονικού μάλλον τύπου, την εποχή ακριβώς που το μοντέλο αυτό καταρρέει.
Μένει και, στα μάτια μου, υπερτερεί, η «πολιτιστική οπτική», που συνδυάζει στοιχεία από τα παραπάνω, εμπνέεται από τον «ευρωπαϊκό ουμανισμό» του Μακρόν και επιχειρεί μια νέα, πολιτική αλλά υπεράνω της μόνης πολιτικής, σύνθεση: διατήρηση του χαρακτήρα της Ένωσης ως «ήπιας δύναμης» με εξύψωση του ηθικού της ρόλου (στη διεθνή σκηνή αλλά και για την προώθηση μιας πιο ανθρώπινης ανάπτυξης)’ προτεραιότητα στην κοινωνική συνοχή, όχι μόνο μέσα από οικονομικές παροχές, στην κάμψη των ανισοτήτων, όχι μόνο μεταξύ χωρών και περιφερειών, στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά με δομικές επαναπροσεγγίσεις, όχι με αποσπασματικά μέτρα’ επιλογή προσώπων με πνοή, μακριά από το «πρότυπο φον ντερ Λάιεν»’ περισσότερες κοινές δράσεις, όχι μόνο, ή κυρίως, στην οικονομία, αλλά στην Παιδεία, τον Πολιτισμό, την ποιότητα ζωής. Στους αντίποδες του σκοτεινού και οπισθοδρομικού «οράματος» -που είναι στην πραγματικότητα εφιάλτης- ενός Όρμπαν και μιας Μελόνι για μια «εποχή εθνικής κυριαρχίας».
Καλό βόλι και καλό καλοκαίρι.