Την κάνω, λοιπόν, κρατηθείτε: δεν υπάρχει πιο ανθρωποκεντρικό τεχνολογικό δημιούργημα από το αυτοκίνητο. Γι’ αυτό τον λόγο υπήρξε διαχρονικά και το πιο επιτυχημένο, τουλάχιστον μέχρι την προέλαση των smartphones.
Αλλά από αυτά τα τελευταία, παρά την απλησίαστη ακόμα και από τα αυτοκίνητα δημοφιλία τους, λείπει το ψυχοσυναισθηματικό δέσιμο με αυτό καθαυτό το προϊόν. Είναι το μέσο, όχι το μήνυμα. Το αυτοκίνητο είναι και τα δύο.
Πατώντας σε αυτή την αξιωματική παραδοχή προχωρώ ένα βήμα παραπέρα. Το σπάσιμο αυτού του δεσίματος με το αυτοκίνητο δεν κινδυνεύει από τον εξηλεκτρισμό του, μολονότι η ρωγμή που θα προκαλέσει η εξάλειψη αυτού του αισθητηριακού ρίγους, της έντασης που προκαλείται εντός σου όταν ακούς έναν καλό θερμικό κινητήρα να δουλεύει στο όριο της περιστροφής του, δύσκολα θα επουλωθεί.
Θεωρώ ότι περισσότερο κινδυνεύει από τα συστήματα που τοποθετούνται για να μην κινδυνεύουμε. Αυτά τα προηγμένα αυτόνομα συστήματα υποβοήθησης του οδηγού, τα ADAS (Advanced Driver Assistance Systems), αρχίζουν να βγαίνουν από την περιοχή του «περίφημου» και να εισέρχονται σε αυτήν του «διαβόητου».
Η απόχρωση είναι λεπτή αλλά ευκρινής. Το ADAS είναι κάτι σαν το λυσάρι του τεμπέλη μαθητή. Κάνει τη δουλειά αλλά τον αποξενώνει από την ίδια την ουσία της μάθησης. Είναι το προστατευτικό κουκούλι, που τείνει ωστόσο να εξελιχθεί σε high end φυλακή από την οποία ψάχνεις να βρεις τρόπους να αποδράσεις.
Η δημόσια συζήτηση που γίνεται γύρω από το θέμα δεν ούτε αμελητέα μήτε περιφερειακή. Σε ένα πρόσφατο TechTalk που φιλοξενήθηκε από την Continental και επικεντρώθηκε στην ψυχολογία της κινητικότητας ένα από τα βασικά συμπεράσματα υπήρξε το εξής: η ευρύτερη αποδοχή των ολοένα και πιο προηγμένων αυτόνομων συστημάτων υποβοήθησης οδηγού (ADAS) απαιτεί την κατανόηση της ανθρώπινης ψυχολογίας και την έγκαιρη συμπερίληψη ανθρωποκεντρικών στρατηγικών σχεδιασμού.
Οι ειδικοί προειδοποιούν: η τεχνολογία πρέπει να είναι απλή στη χρήση και να προσφέρει οδηγική ευχαρίστηση. Γίνεται πλέον αντιληπτό ακόμα και από τις εταιρείες που βγάζουν το ψωμάκι τους από την εξέλιξη συστημάτων ασφαλείας για τα αυτοκίνητα, όπως η Continental, ότι τα εν λόγω συστήματα παίζουν μάλλον τον ρόλο του αυστηρού παιδονόμου παρά του παιδαγωγού που σε βοηθά να γίνεις καλύτερος.
Οσοι από εμάς έχουν οδηγήσει αυτοκίνητα με σύστημα υποβοήθησης διατήρησης της λωρίδας σίγουρα θα έχουν κάνει κάποια μικρή ή πιο ενδελεχή επίκληση στα θεία όταν επιχειρούν, για παράδειγμα, να αλλάξουν λωρίδα έχοντας ξεχάσει προηγουμένως να ανάψουν το φλας και το τιμόνι αρχίζει να τρέμει ή να μουλαρώνει να στρίψει.
Και μη μου πείτε ότι υπάρχει έστω κάποιος που να θυμάται πάντα το φλας, ειδικά όταν κινείται χωρίς ιδιαίτερη κίνηση σε έναν αυτοκινητόδρομο. Το σύστημα, με άλλα λόγια, έχει υπερβολικά μεγάλη απαίτηση και αυτό που γίνεται συνήθως είναι να το απενεργοποιείς πλήρως, καταργώντας έτσι τη χρησιμότητά του σε περίπτωση που όντως χρειαστεί.
Η οδήγηση είναι κατά βάση μια γνωστική εμπειρία. Τεράστιος όγκος πληροφοριών εισρέει κάθε στιγμή και απαιτεί αξιολόγηση. Αλλά σε αυτή την αξιολόγηση πρέπει να έχει συμμετοχή και ο οδηγός, και μάλιστα σε σημείο που να αισθάνεται ότι έχει και την τελική ευθύνη, διαφορετικά η διαδικασία γίνεται άχαρη και τυπική, απογυμνωμένη από κάθε είδος συναισθηματικής ευχαρίστησης.
Πρέπει δηλαδή οι εταιρείες να κατανοήσουν ότι το αυτοκίνητο το οδηγεί ο άνθρωπος. Και πακέτο με τον άνθρωπο πηγαίνουν οι αντιλήψεις, οι πεποιθήσεις, τα συναισθήματα, οι προτιμήσεις, η εν γένει συμπεριφορά του και όλα αυτά πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Την τεχνολογία αρχίζεις να την αντιπαθείς αν δεν την εμπιστεύεσαι ή αν αισθανθείς καταπιεσμένος από αυτήν. Και στις δύο περιπτώσεις θα αρχίσεις να ψάχνεις τρόπους να την παρακάμψεις ή σε τελική ανάλυση θα αποστασιοποιηθείς πλήρως από το προϊόν.
Αλλά, είπαμε, το αυτοκίνητο είναι ένα κατεξοχήν συναισθηματικό προϊόν. Ενα τεχνολογικό είδωλο της προσωπικότητας, των πεποιθήσεων, των κοινωνικών προβολών ή των προσδοκιών σου. Ενα ανεπανάληπτο στην ανθρώπινη ιστορία εργαλείο πραγμάτωσης του ορμέμφυτου για ταχύτητα, φυγή, μετανάστευση, εξερεύνηση. Μια εποχούμενη νησίδα ιδιωτικότητας.
Οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να εφαρμοστούν σε αυτό τεχνολογικές καινοτομίες που θα τους κάνουν να νιώσουν ασφαλείς, αλλά θεωρώ ότι ελάχιστοι θα απεμπολούσαν αυτό που έχουν μάθει να θεωρούν ως δικαίωμά τους: να αντλούν χαρά από την οδήγηση, κυρίως από την υποσυνείδητη γνώση ότι ελέγχουν (ή, σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις, γίνονται ένα με) το μηχάνημα και όχι το αντίθετο.
Επομένως, είναι εξαιρετικά κρίσιμη η συνειδητοποίηση που διατυπώθηκε από τους ειδικούς ως κατακλείδα στο εν λόγω forum: «Πρέπει να κατανοήσουμε ψυχολογικά τον οδηγό προκειμένου να ρυθμίσουμε το σύστημα ώστε να ταιριάζει απόλυτα στις προσδοκίες του». Πείτε τα, Χρυσόστομοι!