Δεν θα άξιζε ίσως πολλή συζήτηση η εξωφρενική παρομοίωση του πολέμου στην Ουκρανία με το Brexit εκ μέρους του Βρετανού Πρωθυπουργού. Εξάλλου ο Γκι Φερχόφσταντ τα είπε όλα με λίγες λέξεις («Το Brexit είχε ως αντικείμενο τη μείωση των ελευθεριών και την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ οι Ουκρανοί μάχονται για την ελευθερία και για να μπουν στην Ένωση»), ενώ η αμηχανία, από τους οπαδούς του, και ο θυμός, από όλους τους άλλους, εντός και εκτός Βρετανίας, έδωσαν, άμεσα και καταλυτικά, την καλύτερη απάντηση.
Αν θα ήθελα να προσθέσω τρία πράγματα, δεν είναι για περαιτέρω σχολιασμό –κάποια λόγια και κάποιοι άνθρωποι είναι υπεράνω σχολιασμού- αλλά γιατί, χωρίς προφανώς να το θέλει, ο τρομερός, με την κακή έννοια, Μπόρις βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα την αλλαγή επιπέδου της Ευρώπης και του πολιτικού της σχεδίου μέσα από το δράμα της Ουκρανίας.
Μιλώντας σε κομματική συγκέντρωση και σε κομματικό ακροατήριο, στο ανοιξιάτικο Συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος στο εξωτικό Μπλάκπουλ, ο Τζόνσον έκανε λόγο για (κοινή και στις δυο περιπτώσεις) «επιλογή μεταξύ ελευθερίας και καταπίεσης» και βούληση του βρετανικού λαού (δια της ψήφου του υπέρ του Brexit) «να κάνει τα πράγματα διαφορετικά και να διοικεί μόνος του τη χώρα του».
Την ίδια ακριβώς στιγμή η πλήρως αυτοδιοικούμενη από την 1/1/2021 χώρα του έσπευσε να πάρει τα ίδια ακριβώς μέτρα με την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά του Πούτιν και του καθεστώτος του, πράγμα που την τιμά, και να ζητήσει να μετάσχει ενεργά σε περαιτέρω συζήτηση και δράση, πράγμα που δείχνει ότι η Ένωση δεν είναι και τόσο «γη της ανελευθερίας». Την ίδια επίσης στιγμή διάλεξε ο μεν Αμερικανός Πρόεδρος να επισκεφθεί τις Βρυξέλλες, και όχι το Λονδίνο, η δε Μολδαβία να διατυπώσει, προς τις Βρυξέλλες και όχι το Λονδίνο, αίτημα οικονομικής συνδρομής και στενότερης συνεργασίας, που ήδη βρήκαν ανταπόκριση: 150 εκατομμύρια εγκρίθηκαν και άλλα 150 είναι υπό συζήτηση. Ως γνωστόν η ίδια η Ουκρανία έχει λάβει 500 εκατομμύρια από την Ένωση για την άμυνα της και άλλα 500 για την ενίσχυση άλλων ζωτικών τομέων, ασχέτως της τύχης του αιτήματος εισδοχής στην Ένωση που έχει υποβάλει.
Αυτό που συμβαίνει, συνεπώς, είναι μια εκ των πραγμάτων αλλά στηριζόμενη σε νέα και τολμηρή πολιτική βούληση αναβάθμιση του ρόλου και των προοπτικών της Ένωσης, που εξ αντανακλάσεως «χτυπά» τη Βρετανία εκεί που περισσότερο την πονάει: στην αίσθηση της σημασίας της. Σημασία η οποία, αντίθετα από την Ένωση, όλο και μικραίνει μετά το Brexit και την πύκνωση του ιστορικού χρόνου που ούτως ή άλλως θα ακολουθούσε, αλλά που έλαβε δραματικό χαρακτήρα με την εισβολή στην Ουκρανία.
Ας αφήσουμε το Μπόρις και το νησί του στη φενάκη τους και ας επικεντρωθούμε στην αναβάθμιση του ρόλου της Ευρώπης, που είναι και πολιτική και λειτουργική. Πολιτική γιατί, με τον διόλου παθητικό τρόπο με τον οποίο η Ένωση αντέδρασε στον επί ευρωπαϊκού εδάφους πόλεμο, κατέστη, ντε φάκτο και πιθανώς οριστικά, ισότιμος με τις Ηνωμένες Πολιτείες εταίρος του «Δυτικού» στρατοπέδου, δηλαδή της πλευράς της ελευθερίας και της Δημοκρατίας. Όποιο ευρωπαϊκό κράτος δεν ανήκει στην Ένωση και θέλει να υπερασπιστεί την ελευθερία είναι αναγκασμένο να «προσχωρήσει» στις αρχές και στη δράση της Ένωσης και όχι να «αποχωρήσει» από αυτές. Αλλά και το ΝΑΤΟ, εκτός από τη φυσική του έδρα, απέκτησε για πρώτη ίσως φορά και πολιτική έδρα στις Βρυξέλλες, ενώ οι όροι «διεθνής δράση» και «στρατηγική αυτονομία» της Ένωσης προσέλαβαν, επίσης για πρώτη φορά, απτό περιεχόμενο.
Από λειτουργική άποψη, η Ένωση συγκροτεί κοινά και ρηξικέλευθα, για τα μέτρα της, σχέδια που μέχρι πριν από την εισβολή ούτε θα τα σκεφτόταν. Ενεργειακή πολιτική, παρά διαφοροποιημένες αντιδράσεις που στην αρχική φάση, και εντελώς φυσιολογικά, εμφανίζονται. Αντιμετώπιση των εμπόλεμων προσφύγων, που δημιουργεί και ανάγκη για επανεξέταση ολόκληρου του μεταναστευτικού ζητήματος. Γεωπολιτικά αντανακλαστικά, ιδίως σε σχέση με την «αυταρχική διεθνή» και ειδικώς με την Κίνα –με την οποία ετοιμάζεται συνάντηση κορυφής, χωρίς τον Μπόρις, για την Πρωταπριλιά. Και από αύριο –δεν γίνεται μέσα στο καμίνι του πολέμου- πιο φιλόδοξες αναπτυξιακές και περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες.
Μιας χώρας το παράδειγμα αναδεικνύει, πιστεύω, τον εντελώς αναβαθμισμένο ρόλο της Ένωσης και τη δύναμη επιρροής της. Η Πολωνία, στα σύνορα με την Ουκρανία και βασικός υποδοχέας των προσφυγικών κυμάτων, βρέθηκε από παρίας, λόγω της σύγκρουσης περί το κράτος δικαίου, χώρα του πυρήνα της ευρωπαϊκής απάντησης αλλά και της ευρωπαϊκής ανθρωπιάς. Είναι βέβαιο ότι αυτά βλέπουν και ακούν και θέλουν να αγγίξουν η Ουκρανία, η Μολδαβία και όσες χώρες (ακόμα κι η Τουρκία;) νιώθουν στο σβέρκο τους την ανάσα της ανελευθερίας –και όχι τις λαϊκιστικές κορώνες που εκπέμπονται, για εσωτερική κατανάλωση, από το Μπλάκπουλ.