Εμπλοκή και έντονος προβληματισμός στην κυβέρνηση για Ελληνοτουρκικά, Μακεδονικό και ισορροπίες ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝ.ΕΛ. – Ανησυχία και από τις εξελίξεις στην Προανακριτική για τη Novartis, τα τεκταινόμενα στον χώρο του ποδοσφαίρου και τις προϋποθέσεις εξόδου από την ασφυκτική μνημονιακή επιτροπεία τον Αύγουστο
«Πριν από τρεις μήνες, τον Δεκέμβριο του 2017, ήμουν αισιόδοξος για τις εξελίξεις στη χώρα και στην οικονομία, τώρα είμαι συγκρατημένα απαισιόδοξος», μας λέει ένας από τους πιο σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες, ο οποίος ηγείται και του θεσμικού οργάνου που εκπροσωπεί τον επιχειρηματικό χώρο στον οποίο δραστηριοποιείται. Με τη διαπίστωση αυτή, διαγενομένου του χρόνου, συμφωνούν όλο και περισσότεροι και μεταξύ αυτών και αρκετοί από το κυβερνητικό στρατόπεδο.
Καταρχάς, η όξυνση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις (με τον εμβολισμό του λιμενικού σκάφους στα Ιμια, τη σύλληψη και την, κατά τον Καμμένο, ομηρία των δύο στρατιωτικών, τις προκλητικές δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων για το καθεστώς στο Αιγαίο και κυρίως την παρεμπόδιση των ερευνών στην ΑΟΖ της Κύπρου) ενδέχεται, σύμφωνα με εκτιμήσεις σοβαρών διπλωματικών κύκλων κρατών της Ε.Ε., να εξελιχθεί κατά τρόπο επικίνδυνο, που μπορεί, με ευθύνη της Αγκυρας, να οδηγήσει ακόμη και σε -πρόσκαιρη και περιορισμένη- στρατιωτική εμπλοκή.
Η «αποκάλυψη» της «Χουριέτ» (την επομένη της εξαγοράς της από επιχειρηματία φίλα προσκείμενο στον Ερντογάν) περί στρατιωτικών σχεδιαγραμμάτων στα κινητά των δύο συλληφθέντων Ελλήνων στρατιωτικών έγινε, μας λένε από το υπουργείο Αμυνας, «προκειμένου τη Δευτέρα στη Βάρνα, στην Ευρωτουρκική Σύνοδο Κορυφής, να έχει κάτι ο Ερντογάν για να αποκρούσει τις πιέσεις που θα δεχτεί προκειμένου να αφήσει ελεύθερους τους δύο στρατιωτικούς». Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ακόμη κι αυτή η κατασκευασμένη είδηση -εφόσον οδηγήσει σε παράταση της κράτησης των δύο στρατιωτικών, ενδεχομένως και με την κατηγορία για κατασκοπεία- αναμένεται να ανεβάσει ακόμη περισσότερο το θερμόμετρο της έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες και να φέρει πιο κοντά το, κατά τον Αμερικανό πρεσβευτή Πάιατ, «απευκταίο περιστατικό» και, κατά τον υπουργό Αμυνας Καμμένο, «θανατηφόρο ατύχημα».
Υδρογονάνθρακες
Αν συμβεί κάτι τέτοιο εξυπακούεται ότι οι επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας, αλλά και την κοινωνικοπολιτική συνοχή θα είναι ιδιαίτερα σοβαρές. Πάντως, αυτό που πρωτίστως ενδιαφέρει τον Ερντογάν, λένε, είναι η συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων σήμερα στην Κύπρο και αύριο στο Αιγαίο. Μάλιστα στην Κύπρο, μέσω της συνεκμετάλλευσης, θέλει να επιβάλλει αφενός τα Κατεχόμενα ως ξεχωριστή κρατική οντότητα και αφετέρου την Τουρκία ως συνδιαχειρίστρια του συνόλου των υποθέσεων στην περιοχή. «Επειδή τα κοιτάσματα είναι μεγάλα και τα λεφτά πολλά αποκλείεται οι ελίτ του χρήματος στην Τουρκία -όχι μόνο ο Ερντογάν- να δεχτούν να μείνουν εκτός διαχείρισης ενός τόσο σημαντικού πρότζεκτ, που εκτός από τα οικονομικά δεδομένα θα αλλάξει και τις γεωπολιτικές ορίζουσες στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή», μας λέει διακεκριμένο στέλεχος της εγχώριας πολιτικοοικονομικής εξουσίας. Οι κυβερνήσεις σε Αθήνα και Λευκωσία έχοντας γνώση των επιδιώξεων της γείτονος αποφεύγουν, σε συνεννόηση με Ε.Ε. και ΗΠΑ, να δώσουν δικαιώματα στην Αγκυρα, ώστε σε περίπτωση «ατυχήματος» η ευθύνη να βαρύνει αποκλειστικά τους Τούρκους.
Η σοβαρή πλέον πιθανότητα «ατυχήματος» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις συζητήθηκε εκτενώς στην πρόσφατη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον υπουργό Αμυνας και, όπως λέγεται, ήταν ένας από τους λόγους που οδήγησαν στην αποκλιμάκωση της έντασης ανάμεσά τους. Οι δύο άνδρες συμφώνησαν ότι ένα ρήγμα στην κυβερνητική συνοχή, ιδιαίτερα σε αυτή τη συγκυρία που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε πτώση της κυβέρνησης, θα είχε δραματικές συνέπειες όχι μόνο στην τύχη των ίδιων και των κομμάτων τους, αλλά και στη χώρα εάν η Τουρκία εκμεταλλευόταν με επιθετικό τρόπο την κυβερνητική και πολιτική αστάθεια που εν τω μεταξύ θα επικρατούσε στα καθ’ ημάς.
Βεβαίως, μπορεί να συμφωνήθηκε ανακωχή μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝ.ΕΛ., όμως δεν είναι σίγουρο ότι θα διαρκέσει εάν Τσίπρας και Κοτζιάς επιμείνουν να λύσουν σύντομα το Μακεδονικό, με τρόπο και όνομα που ο Καμμένος και οι δικοί του έχουν δηλώσει τη ριζική τους διαφωνία. Πηγές από το κυβερνητικό στρατόπεδο υποστηρίζουν ότι το Μακεδονικό το πιθανότερο είναι ότι δεν θα λυθεί μέχρι το θέρος και επομένως η διαφωνία ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝ.ΕΛ. είναι περισσότερο για να καρπωθούν και οι δύο πολιτικά και εκλογικά οφέλη. Ο μεν Καμμένος, ως «μακεδονομάχος», από τον εθνικολαϊκιστικό χώρο της Δεξιάς, ο δε «μακεδονοκλάστης» Τσίπρας από τον μετριοπαθή χώρο του Κέντρου και της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Κάποιοι πάντως δεν αποκλείουν και την περίπτωση ο Καμμένος να συμπεριφερθεί όπως και στο τρίτο μνημόνιο (το υπερψήφισε παρά τους περί του αντιθέτου όρκους που έδινε): να μη ρίξει την κυβέρνηση εάν υπάρξει λύση η οποία θα είναι ευρύτερα αποδεκτή από τον πολιτικό κόσμο και θα έχει τη στήριξη της Ε.Ε. και των ΗΠΑ.
«Ισχυροί δεσμοί»
Εξυπακούεται πως σε περίπτωση «κωλοτούμπας» και στο Μακεδονικό, ο Καμμένος είναι σαν να ρίχνει λευκή πετσέτα και να επιλέγει, ως κοινοβουλευτικό σωσίβιο, την (εκλογική) ένταξη των ΑΝ.ΕΛ. στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ. «Προφανώς», λένε οι γνωρίζοντες τα κυβερνητικά παρασκήνια, «οι δεσμοί Τσίπρα και Καμμένου είναι πολύ ισχυροί και εδράζονται σε δεδομένα τα οποία δεν είναι ευρύτερα γνωστά. Ενώ πρέπει να υπάρχουν και τριτεγγυητές, οι οποίοι είναι της απολύτου εμπιστοσύνης και των δύο ανδρών. Μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί η απεμπόληση της ευκαιρίας από τον Καμμένο να ρίξει, στο όνομα της Μακεδονίας και των μη υποχωρήσεων στα Ελληνοτουρκικά, την κυβέρνηση. Εάν το έπραττε, οι ΑΝ.ΕΛ. θα είχαν βάσιμες πιθανότητες να εισέλθουν εκ νέου στη Βουλή και να είχαν ενδεχομένως και σοβαρό ρόλο στις μετεκλογικές εξελίξεις εάν ο Μητσοτάκης δεν επετύγχανε την αυτοδυναμία».
Πάντως και ανεξαρτήτως των όσων ειπώθηκαν και συμφωνήθηκαν μεταξύ του πρωθυπουργού και του υπουργού Αμυνας, το σίγουρο είναι ότι ο Πάνος Καμμένος φαίνεται να πείστηκε από τις διαβεβαιώσεις του Αλέξη Τσίπρα ότι δεν έχει στο μυαλό του να τον αντικαταστήσει με τον Σταύρο Θεοδωράκη στην κυβέρνηση και ούτε τοποθέτησε τον Φώτη Κουβέλη στο Αμυνας προκειμένου κάποια στιγμή να του πάρει τη θέση. Προσώρας, οι δύο άνδρες και τα κόμματά τους θα συνεχίσουν να συγκυβερνούν, παρότι οι σχέσεις τους έχουν τραυματιστεί και θα δοκιμαστούν έτι περαιτέρω μετά και την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας να ακυρώσει τον νόμο Φίλη για τα Θρησκευτικά στα σχολεία, απόφαση την οποία οι ΑΝ.ΕΛ., σε αντίθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ, επικροτούν και μάλιστα ενθέρμως.
Αν τα Ελληνοτουρκικά, το Μακεδονικό και οι ισορροπίες ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝ.ΕΛ. είναι τα τρία θέματα που προβληματίζουν άμα και ανησυχούν την κυβέρνηση, υπάρχουν και άλλα τρία που προκαλούν ημικρανίες στον πρωθυπουργό και τους επιτελείς του. Το πρώτο είναι η εξέλιξη στο σκάνδαλο της Novartis. Αναμφίβολα, η αποχώρηση του συνόλου της αντιπολίτευσης από την προανακριτική επιτροπή ήταν κάτι που αιφνιδίασε την κυβερνητική πλειοψηφία αφού πλέον η κατηγορία περί σκευωρίας δεν διατυπώνεται από τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ -κάτι που θα μπορούσε να δικαιολογηθεί αφού οι 10 κατηγορούμενοι ανήκουν στα δύο αυτά κόμματα- αλλά ουσιαστικά συνυπογράφεται και από τα υπόλοιπα κοινοβουλευτικά κόμματα καθώς ΚΚΕ, Ποτάμι, Ενωση Κεντρώων και Χρυσή Αυγή αρνούνται να συμπράξουν σε μια παρωδία, όπως χαρακτηρίζουν την Προανακριτική. Η αρχική ευφορία των βουλευτών για τις κατηγορίες και την Προανακριτική έχει τώρα μετατραπεί σε γκρίνια και διαχέεται ευρύτερα στα μέλη και τους οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς το αίτημα των κατηγορουμένων να υπάρξει διερεύνηση του σκανδάλου αναγνωρίζεται ως λογικό σε αντίθεση με την ακατανόητη για όλους επιμονή της -κυβερνητικής- πλειοψηφίας της Προανακριτικής να μην ερευνήσει την υπόθεση, αλλά να την αναπέμψει στη Δικαιοσύνη. Το πολιτικό πλήγμα που έχει δεχτεί η κυβέρνηση από την εξέλιξη της Novartis είναι σημαντικό και μόνο αν υπάρξουν συνταρακτικές και τεκμηριωμένες αποκαλύψεις σε βάρος των κατηγορουμένων μπορεί να επουλωθεί.
Τα συμβαίνοντα στον χώρο του ποδοσφαίρου και η ιδιαίτερη σχέση που διατηρούσαν οι ηγεσίες των συγκυβερνώντων (ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝ.ΕΛ.) με τον Ρωσοπόντιο ιδιοκτήτη του ΠΑΟΚ Ιβάν Σαββίδη έχουν επίσης προκαλέσει πονοκέφαλο στου Μαξίμου. Παρά τα όσα «ηρωικά και πένθιμα» λέγονται από τον υφυπουργό Αθλητισμού, η ανησυχία στο κυβερνητικό στρατόπεδο είναι μεγάλη για τις αντιδράσεις που θα υπάρξουν σε περίπτωση που είτε δεν ξαναρχίσει το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου είτε ο πρωταθλητής ανακηρυχθεί, όπερ και το πιθανότερο, από τα δικαστήρια ή ακόμη χειρότερα εάν οι ομάδες της χώρας αποβληθούν από τις ευρωπαϊκές και διεθνείς διοργανώσεις.
Αξιολόγηση και έξοδος
Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα για την κυβέρνηση είναι τα θέματα της οικονομίας και ειδικότερα η τέταρτη αξιολόγηση και οι προϋποθέσεις εξόδου από την ασφυκτική μνημονιακή επιτροπεία τον Αύγουστο. Οι τριγμοί που σημειώνονται στην κυβερνητική συνοχή, η όξυνση στην πολιτική αντιπαράθεση, ο διχασμός στο Μακεδονικό, το κλίμα έντασης στα Ελληνοτουρκικά, η μεγάλη καθυστέρηση που σημειώνεται στην ιδιωτικοποίηση εταιρειών του Δημοσίου και η αμφιβολία σχετικά με το μέλλον των μεταρρυθμίσεων μετά τη λήξη της δανειακής σύμβασης είναι στοιχεία που εμβάλλουν σε ανησυχία όχι μόνο τους εταίρους-δανειστές, αλλά και τους εγχώριους θεσμικούς παράγοντες και τους επιχειρηματίες και οπωσδήποτε επηρεάζουν αρνητικά τις αγορές. Επιπροσθέτως, η συζήτηση και οι έντονες διαφωνίες για την «καθαρή έξοδο» και την προληπτική πιστωτική γραμμή καθώς και η εμμονή του ΔΝΤ να εφαρμοστεί από το 2019, εκτός από την περικοπή των συντάξεων, και η κατάργηση του αφορολόγητου, μόνο καλά δεν προοιωνίζονται για την τέταρτη αξιολόγηση, αλλά και τα stress tests των τραπεζών.
Κορυφαίος τραπεζίτης μάς λέει ότι «καθαρή έξοδος με capital controls δεν υπάρχει» και δεν είναι σίγουρος ότι οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων θα έχουν καταργηθεί μέχρι τον Ιούλιο. Επίσης, περιμένει να δει ποια θα είναι η έκθεση για τις τράπεζες. «Αν είναι σούπα και λέει “ναι μεν αλλά” σχετικά με τα κεφάλαια που χρειάζονται ή δεν χρειάζονται οι τράπεζες, θα έχουμε πρόβλημα», υποστηρίζει, ενώ θεωρεί ότι «αν μέχρι τον Μάιο τα ελληνικά ομόλογα της δεκαετίας συνεχίζουν να κινούνται στην περιοχή του 5% δεν πρόκειται οι αγορές να πειστούν για τις ευκαιρίες που υπάρχουν στην Ελλάδα, ούτε και θα υπάρξουν αξιόλογες επενδύσεις».
Ολα αυτά «η κυβέρνηση τα γνωρίζει», μας λέει κορυφαίος οικονομικός παράγων της κυβέρνησης, «και γι’ αυτό μέχρι τα τέλη Απριλίου θα καταθέσει το εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο για το πώς θα κινηθεί η χώρα μετά το μνημόνιο. Σχέδιο το οποίο θα το υποδεχθούν θετικά οι αγορές, οι δανειστές, αλλά και οι παραγωγικές τάξεις, οι επιχειρηματίες και οι εργαζόμενοι». Σημειώνουμε απλώς ότι οι εκπρόσωποι των θεσμικών οργάνων του επιχειρείν, όπως μας λένε, δεν έχουν κληθεί να πουν τη γνώμη τους και να συμβάλουν με τις προτάσεις τους στην εκπόνηση του φιλόδοξου αυτού σχεδίου. Ο κυβερνητικός αντίλογος είναι ότι «θα γίνει κι αυτό μετά την ολοκλήρωση των περιφερειακών αναπτυξιακών συνεδρίων που πραγματοποιούνται». Σημείωση: Τη Δευτέρα ξεκινά αυτό της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας με ομιλία του αντιπροέδρου και υπουργού Οικονομίας Γιάννη Δραγασάκη, που είναι και ο συντονιστής του εγχειρήματος, και κλείνει την Τετάρτη με ομιλία του πρωθυπουργού, ο οποίος την επέτειο της Επανάστασης του 1821 επέλεξε να τη γιορτάσει στα Ψαρά σε μια κίνηση στήριξης των ακριτών του Αιγαίου, μόλις μία ημέρα προτού συνομιλήσει με τον Ερντογάν στη Βάρνα της Βουλγαρίας. Εκτός και αν τελικά επιλέξει να μην παραστεί καθώς ακόμη δεν έχει αποφασίσει αν η Σύνοδος για τις ευρωτουρκικές σχέσεις έχει νόημα τη στιγμή που η Τουρκία αφενός παραβιάζει κατάφωρα τις ευρωπαϊκές αρχές και αφετέρου δεν εφαρμόζει το κοινοτικό κεκτημένο που ορίζει ότι υποψήφια προς ένταξη χώρα οφείλει να μην αμφισβητεί τα σύνορα κράτους-μέλους της Ε.Ε.