Τώρα που κλείνει ο κύκλος της Πορτογαλικής Προεδρίας, και της προ-καλοκαιρινής λειτουργίας των ευρωπαϊκών οργάνων, είναι χρήσιμο, πιστεύω, να εντοπίσουμε και να αξιολογήσουμε τα βήματα προόδου που έγιναν μέσα σε αυτό το εξάμηνο.
Σε δύο τομείς άμεσα σχετιζόμενους με την οικονομία, και σε άλλους δύο έμμεσα αλλά καθοριστικά, θεωρώ ότι η πορτογαλική προεδρία έσπρωξε την Ευρωπαϊκή Ένωση προς τα μπροστά.
Οι τομείς αυτοί είναι:
α) η ολοκλήρωση του εγκριτικού σταδίου του Ταμείου Ανάκαμψης (NGEU), που πιστώνεται από κοινού στις προσπάθειες της Επιτροπής και στη διαπραγματευτική αποτελεσματικότητα της Προεδρίας. Τα τελευταία «εμπόδια» που ξεπεράστηκαν ήταν οι υπερψηφίσεις από τα Κοινοβούλια της Πολωνίας (που κάποια στιγμή, στο μόνιμο παιχνίδι της γάτας με το σκύλο που παίζει εντός της ΕΕ, είχε απειλήσει με καταψήφιση) και της Αυστρίας (η οποία εσχάτως διεκδικεί τη θέση του επικεφαλής της «ομάδας των σφιχτοχέρηδων» από την Ολλανδία), ενώ κρίσιμο υπήρξε και το ξεπέρασμα του αρχικού μπλοκαρίσματος από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας,
β) η επαναφορά της Τραπεζικής Ένωσης σε τροχιά, τουλάχιστον σε επίπεδο προθέσεων και άμβλυνσης αντιθέσεων, όσον αφορά στο από καιρό λιμνάζον «τρίτο ποδάρι», το Κοινό Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων (EDIS). Η πορτογαλική Προεδρία το ξαναέβαλε στις ορθές διαστάσεις του, δηλαδή ως πραγματικά κοινό (που θα καλύπτει τις ζημίες όλων) και πραγματικό ταμείο (με ικανούς πόρους και αποτελεσματικό σχήμα διακυβέρνησης). Τα κλειδιά της λύσης κρατά στα χέρια της η Γερμανία, η νέα κυβέρνηση της οποίας, όποια και να είναι, θα φανεί γρήγορα αν θα αλλάξει την άκαμπτη αντίσταση της στην «αμοιβαιοποίηση της ευθύνης», που, όσο διατηρείται, ισοδυναμεί με εξουδετέρωση του EDIS,
γ) η διπλή προώθηση θεμάτων που σχετίζονται με την πανδημία και την υγεία. Αφενός η –ελληνικής, ας μην το ξεχνάμε, έμπνευσης- συμφωνία για το «ευρωπαϊκό πιστοποιητικό», που ανοίγει δρόμο όχι μόνο για ευκολότερη μετακίνηση των πολιτών αλλά και για βαθύτερη συνεργασία των κρατών. Και αφετέρου οι αποφάσεις που ελήφθησαν στη Σύνοδο της Ρώμης (21 Μαΐου 2021) για υγειονομική συνεργασία των κρατών της Ένωσης αλλά και για βοήθεια της Ένωσης ως συνόλου σε περιοχές του κόσμου που έχουν μείνει πίσω από πλευράς εμβολιασμών και γενικότερα καταπολέμησης της πανδημίας. Η πρωτοβουλία αυτή επισημοποιήθηκε και στη Σύνοδο του G-7 στην Κορνουάλη, την προηγούμενη εβδομάδα,
δ) η ένταξη «οριζόντιων κοινωνικών πολιτικών», με επίπτωση σε όλα τα συμφωνούμενα μέτρα, αλλά και στις εν γένει πρωτοβουλίες της Ένωσης, για τις οποίες έχει γίνει εκτενώς λόγος σε προηγούμενο σημείωμα.
Φυσικά «βοήθησε» σε όλα αυτά ο συνδυασμός έναρξης της εμβολιαστικής καμπάνιας και απειλής με τρίτο, ή και τέταρτο, πανδημικό κύμα, που δημιούργησε συνθήκες πιο πρόσφορες από ποτέ για κοινές δράσεις. Καθοριστική ήταν και η αλλαγή φρουράς στο Λευκό Οίκο, που ξαναβάζει τις ΗΠΑ σε ρόλο πραγματικού συνομιλητή και ειλικρινούς συμμάχου και επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση να σταθεροποιήσει τη θέση της, και να προβάλει τα θέσεις της, σε διεθνείς οργανισμούς και κέντρα λήψης αποφάσεων μιας «Δύσης» που παλεύει να ανασυγκροτηθεί ως φάρος δημοκρατίας. Ισχύει επίσης ότι ΤΟ μεγάλο άλμα της Ένωσης, η συγκρότηση του Ταμείου Ανάκαμψης είχε ήδη γίνει πριν αναλάβει η πορτογαλική προεδρία.
Παρ’ όλα αυτά, και σε πείσμα όσων υποστηρίζουν ότι καμία προεδρεύουσα χώρα δεν μπορεί να κάνει τη διαφορά, η πορτογαλική Προεδρία είχε και καθαρή ατζέντα –αντιμετώπιση της πανδημίας και προετοιμασία μέσα από κοινές δράσεις– και τον τρόπο να την επιβάλει. Έναν τρόπο κατ’ εικόνα και ομοίωση της ετερόκλητης αλλά δυναμικής συμμαχίας που κυβερνά εδώ και έξι χρόνια τη χώρα –με σοσιαλδημοκρατικό μεταρρυθμιστικό πρόσημο αλλά και ρεαλισμό και προσήλωση στα ευρωπαϊκά ιδεώδη- και των χαρακτηριστικών αυτού του ωραίου ευρωπαϊκού λαού: ανθρωπιά, περηφάνια, ταπεινότητα.
Το πρώτο εξάμηνο του 2021 έφερε μια απόδειξη ότι υπάρχει χώρος και δρόμος για την επιστροφή του καλού στα ευρωπαϊκά πράγματα. Φυσικά, τον πρώτο λόγο έχει πάντα η πολιτική συγκυρία, η οποία, όπως κάθε καλοκαίρι, προσωρινά ησυχάζει.
Φέτος πάντως, λόγω γερμανικών εκλογών αλλά και αρχής εκταμίευσης των ευρωπαϊκών πόρων, το φθινόπωρο αναμένεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον.
Ραντεβού, λοιπόν, τον Σεπτέμβρη.