Η απόφαση του προέδρου Τραμπ στις 8 Μαΐου να αποχωρήσει από τη συμφωνία των οκτώ (Ιράν, ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας, Αγγλίας, Γαλλίας, Γερμανίας και Ε.Ε.) σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει μια σειρά επιπτώσεων στη διεθνή τάξη πραγμάτων. Ας επικεντρωθούμε όμως, σε αυτό το άρθρο, στις επιπτώσεις που έχει στην Ε.Ε.
Καταρχάς θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Ε.Ε. θέλει να διατηρήσει τη συνθήκη με το Ιράν ζωντανή, δηλαδή να μην αποχωρήσει το Ιράν από τη συμφωνία και αρχίσει πλέον να εμπλουτίζει και πάλι ουράνιο. Αν δεν γίνει αυτό, θα σημάνει την εξάλειψη των εμπορικών σχέσεων της Ε.Ε. με το Ιράν, ύψους 33 δισ. δολαρίων, και αναζωπύρωση της απειλής οι σκληροπυρηνικοί στην Τεχεράνη να προχωρήσουν σε κατασκευή ατομικού οπλοστασίου. Η συνέπεια θα είναι επίθεση των ΗΠΑ ή και του Ισραήλ με σοβαρότατες επιπτώσεις στην περιοχή δίπλα στην Ε.Ε.
Το ζήτημα της αποχώρησης των ΗΠΑ μονομερώς από τη συμφωνία με το Ιράν θέτει πολλά ζητήματα σχετικά με τη συνέχιση των σχέσεων ΗΠΑ – Ευρώπης με τη μορφή που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Αν η Ε.Ε. ακολουθήσει τον Τραμπ, αυτό συνεπάγεται πως αποδέχεται τις μονομερείς ενέργειες των ΗΠΑ σε θέματα εμπορίου αλλά και σε θέματα διεθνών σχέσεων. Στα θέματα εμπορίου και οικονομικών συμφερόντων η Ε.Ε. βρίσκεται υπό την απειλή μονομερών κυρώσεων με τους υπό θεσμοθέτηση δασμούς σε προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου εξαγόμενα στις ΗΠΑ, αλλά και στα αυτοκίνητα. Ειδικά το τελευταίο αποτελεί τρομακτικό πρόβλημα για τη Γερμανία.
Η ίδια η παραβίαση από τις ΗΠΑ της συμφωνίας με το Ιράν παραβιάζει τα οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. ακυρώνοντας επενδύσεις και εμπορικές συμφωνίες με αυτή τη χώρα.
Κατά δεύτερο λόγο διακυβεύεται η αξιοπιστία, η ανεξαρτησία των πολιτικών της Ε.Ε. και πλήττεται η οποιαδήποτε υπερηφάνεια σε σχέση με τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Η Ε.Ε. περιέρχεται σε κατάσταση εξάρτησης, διεθνώς, η οποία μειώνει το κύρος της οποιασδήποτε συμφωνίας συνάψει που δεν ακολουθεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Οσο για τη Γερμανία, βρίσκεται σε μια ιδιότυπη ομηρία λόγω των πολύ μεγάλων εμπορικών της σχέσεων με την Αμερική (180 δισ. δολάρια η αξία συναλλαγών, με εμπορικό πλεόνασμα 65 δισ. δολαρίων το 2017).
Το όλο ζήτημα καταλήγει στο ποιος έχει την ισχύ στον οικονομικό τομέα να επιβάλει τη βούλησή του, αν βέβαια έχει την πολιτική βούληση να αντιδράσει; Σύμφωνα με τη διαμορφωμένη μέχρι σήμερα κατάσταση, η Ε.Ε. δεν έχει πολλά όπλα για να απειλήσει τις ΗΠΑ. Η προσαρμογή έχει αρχίσει σε επίπεδο ευρωπαϊκών επιχειρήσεων: ο διευθύνων σύμβουλος της Siemens δήλωσε ότι δεν μπορεί πλέον να αναλάβει νέα συμβόλαια με το Ιράν, απλά θα τελειώσει τα ήδη υπάρχοντα.
Το ίδιο είπε και ο διευθύνων σύμβουλος της γαλλικής Total. Αν συνεχίσουν οι εταιρείες το εμπόριο με το Ιράν αντιμετωπίζουν την προοπτική να χάσουν την τεράστια αμερικανική αγορά, να τεθούν αντιμέτωπες με μεγάλα πρόστιμα και να βρεθούν εκτός του κυρίαρχου αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με την ωμή πραγματικότητα ενός προέδρου ο οποίος δεν περιορίζεται από συμμαχίες, καλούς τρόπους ή ακόμη και από διεθνείς συνθήκες. Ποιος Ευρωπαίος ηγέτης θα μπορέσει να σύρει τον χορό μια σοβαρής αντίδρασης;
* Ο Κ. Μελάς είναι Καθηγητής Διεθνούς Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ο Τραμπ, η Ευρώπη
και το Ιράν
Η απόφαση του προέδρου Τραμπ στις 8 Μαΐου να αποχωρήσει από τη συμφωνία των οκτώ (Ιράν, ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας, Αγγλίας, Γαλλίας, Γερμανίας και Ε.Ε.) σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει μια σειρά επιπτώσεων στη διεθνή τάξη πραγμάτων. Ας επικεντρωθούμε όμως, σε αυτό το άρθρο, στις επιπτώσεις που έχει στην Ε.Ε.
Καταρχάς θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Ε.Ε. θέλει να διατηρήσει τη συνθήκη με το Ιράν ζωντανή, δηλαδή να μην αποχωρήσει το Ιράν από τη συμφωνία και αρχίσει πλέον να εμπλουτίζει και πάλι ουράνιο. Αν δεν γίνει αυτό, θα σημάνει την εξάλειψη των εμπορικών σχέσεων της Ε.Ε. με το Ιράν, ύψους 33 δισ. δολαρίων, και αναζωπύρωση της απειλής οι σκληροπυρηνικοί στην Τεχεράνη να προχωρήσουν σε κατασκευή ατομικού οπλοστασίου. Η συνέπεια θα είναι επίθεση των ΗΠΑ ή και του Ισραήλ με σοβαρότατες επιπτώσεις στην περιοχή δίπλα στην Ε.Ε.
Το ζήτημα της αποχώρησης των ΗΠΑ μονομερώς από τη συμφωνία με το Ιράν θέτει πολλά ζητήματα σχετικά με τη συνέχιση των σχέσεων ΗΠΑ – Ευρώπης με τη μορφή που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Αν η Ε.Ε. ακολουθήσει τον Τραμπ, αυτό συνεπάγεται πως αποδέχεται τις μονομερείς ενέργειες των ΗΠΑ σε θέματα εμπορίου αλλά και σε θέματα διεθνών σχέσεων. Στα θέματα εμπορίου και οικονομικών συμφερόντων η Ε.Ε. βρίσκεται υπό την απειλή μονομερών κυρώσεων με τους υπό θεσμοθέτηση δασμούς σε προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου εξαγόμενα στις ΗΠΑ, αλλά και στα αυτοκίνητα. Ειδικά το τελευταίο αποτελεί τρομακτικό πρόβλημα για τη Γερμανία.
Η ίδια η παραβίαση από τις ΗΠΑ της συμφωνίας με το Ιράν παραβιάζει τα οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. ακυρώνοντας επενδύσεις και εμπορικές συμφωνίες με αυτή τη χώρα.
Κατά δεύτερο λόγο διακυβεύεται η αξιοπιστία, η ανεξαρτησία των πολιτικών της Ε.Ε. και πλήττεται η οποιαδήποτε υπερηφάνεια σε σχέση με τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Η Ε.Ε. περιέρχεται σε κατάσταση εξάρτησης, διεθνώς, η οποία μειώνει το κύρος της οποιασδήποτε συμφωνίας συνάψει που δεν ακολουθεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Οσο για τη Γερμανία, βρίσκεται σε μια ιδιότυπη ομηρία λόγω των πολύ μεγάλων εμπορικών της σχέσεων με την Αμερική (180 δισ. δολάρια η αξία συναλλαγών, με εμπορικό πλεόνασμα 65 δισ. δολαρίων το 2017).
Το όλο ζήτημα καταλήγει στο ποιος έχει την ισχύ στον οικονομικό τομέα να επιβάλει τη βούλησή του, αν βέβαια έχει την πολιτική βούληση να αντιδράσει; Σύμφωνα με τη διαμορφωμένη μέχρι σήμερα κατάσταση, η Ε.Ε. δεν έχει πολλά όπλα για να απειλήσει τις ΗΠΑ. Η προσαρμογή έχει αρχίσει σε επίπεδο ευρωπαϊκών επιχειρήσεων: ο διευθύνων σύμβουλος της Siemens δήλωσε ότι δεν μπορεί πλέον να αναλάβει νέα συμβόλαια με το Ιράν, απλά θα τελειώσει τα ήδη υπάρχοντα.
Το ίδιο είπε και ο διευθύνων σύμβουλος της γαλλικής Total. Αν συνεχίσουν οι εταιρείες το εμπόριο με το Ιράν αντιμετωπίζουν την προοπτική να χάσουν την τεράστια αμερικανική αγορά, να τεθούν αντιμέτωπες με μεγάλα πρόστιμα και να βρεθούν εκτός του κυρίαρχου αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με την ωμή πραγματικότητα ενός προέδρου ο οποίος δεν περιορίζεται από συμμαχίες, καλούς τρόπους ή ακόμη και από διεθνείς συνθήκες. Ποιος Ευρωπαίος ηγέτης θα μπορέσει να σύρει τον χορό μια σοβαρής αντίδρασης;
* Καθηγητής Διεθνούς Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής
στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
