Μια ευχάριστη, αλλά, φοβούμαι, αργοπορημένη έκπληξη επεφύλασσε το πρόγραμμα της τελευταίας σε αυτή τη θητεία Προεδρίας του Συμβουλίου, την οποία θα ασκήσει το Βέλγιο. Μια Προεδρία έτσι κι αλλιώς «ειδικών συνθηκών», καθώς είναι και «κολοβή» -στις αρχές Ιουνίου γίνονται οι ευρωεκλογές, τα όργανα της Ένωσης θα έχουν σταματήσει αρκετά νωρίτερα- και, κυρίως, μη επιδεχόμενη μεγάλων πρωτοβουλιών. Ίσως γι’ αυτό, θα σκεφτόταν κάποιος ελαφρώς κακόπιστος, να ποντάρει η βελγική Προεδρία στην κοινωνική ατζέντα. Ακόμα κι έτσι, λέμε όσοι νοιαζόμαστε την Ένωση, έχει σημασία να συνδεόμαστε με τα θεμελιώδη.
Αναζωογόνηση του «ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου». Ανάδειξη και ουσιαστικότερη χρήση του «Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων» (European Pillar of Social Rights-ESPR), που εγγυάται ένα μίνιμουμ σεβασμού των κοινωνικών δικαιωμάτων εντός της Ένωσης. Ενσωμάτωση του «κοινωνικού παράγοντα», και του ESPR, στην οικονομική διακυβέρνηση, ιδίως εντός της άσκησης του «ευρωπαϊκού εξαμήνου». Προώθηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας (European Health Union). Μονιμοποίηση –καθώς προορίζεται να λήξει μέσα στο 2026- του Μηχανισμού Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης (Resilience and Recovery Facility/RRF), ένταξη περισσότερων κοινωνικών δράσεων στον πολυετή προϋπολογισμό της Ένωσης και στα επιμέρους κοινά χρηματοδοτικά-αναπτυξιακά προγράμματα. Οι φιλόδοξοι στόχοι δεν λείπουν, όπως και οι αντίστοιχες πολιτικές πρωτοβουλίες: ένα «τζάμπο» Συμβούλιο, με ταυτόχρονη συζήτηση θεμάτων Απασχόλησης, Κοινωνικής Πολιτικής, Υγείας, Κατανάλωσης και Οικονομίας (τον Μάρτιο του 2024), καθώς και ένα καθαρά Κοινωνικό Συμβούλιο (τον Απρίλιο).
Βέβαια, πέρα από το χρονισμό, προβλήματα αναφύονται και σε σχέση με την ίδια την προεδρεύουσα χώρα. Το Βέλγιο έχει μια κατά βάση «κεντρώα» κυβέρνηση συνεργασίας, μετριοπαθή στα οικονομικά, με έντονη κοινωνική ευαισθησία κι ακόμα πιο έντονο φιλευρωπαϊσμό. Ωστόσο, αυτού ακριβώς του είδους οι κυβερνήσεις –στις οποίες θα μπορούσαμε να προσθέσουμε τη γαλλική, την ολλανδική προ της νίκης Βίλντερς, ίσως και τη δική μας- είναι που αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη πίεση ενόψει ευρωεκλογών: η «κεντρώα» παράταξη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (“Renew”) κινδυνεύει να ξεπεραστεί από την ακροδεξιά και να χάσει τη θέση της ως κρίσιμου κρίκου για κάθε πολιτική συμφωνία, όπως παραδέχτηκε και ο μέχρι πρότινος επικεφαλής της και νυν Υπουργός Εξωτερικών της νέας γαλλικής κυβέρνησης Stephane Sejourne. Η κοινωνική πολιτική είναι η πρώτη που κινδυνεύει να παραμεριστεί σε περίπτωση μιας τέτοιας αλλαγής συσχετισμού δυνάμεων στην Ένωση αλλά και στα επιμέρους κράτη της: το ίδιο το Βέλγιο δεν έχει απλώς ευρωεκλογές τον Ιούνιο, αλλά και εθνικές εκλογές, στις οποίες είναι πολύ πιθανό να ενδυναμωθούν οι αντιευρωπαϊκές τάσεις και κόμματα.
Το δεύτερο «περίεργο» της βελγικής κατάστασης έχει να κάνει με την πρόσφατη –ταυτόχρονη με την ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου από τη χώρα του- αναγγελία του νυν Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ –προσοχή: άλλο το Συμβούλιο, η σύναξη των επικεφαλής των κρατών-μελών, και άλλο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το μόνιμο διακυβερνητικό όργανο με μόνιμο επικεφαλής- περί θέσης υποψηφιότητας στις επερχόμενες ευρωεκλογές. Η αναγγελία αυτή ενέχει τη βεβαιότητα ότι ο κύριος Μισέλ θα εγκαταλείψει πριν από το τέλος της θητείας του την «ευρωπαϊκή» θέση του, προκαλώντας ίσως έτσι μια δυσάρεστη θεσμική καραμπόλα: αν δεν εκλεγεί εγκαίρως αντικαταστάτης του, τη θέση του, έστω για λίγους μήνες, θα πάρει το «κακό παιδί» της Ένωσης, ο Ούγγρος Πρωθυπουργός Όρμπαν, αφού η δική του χώρα αναλαμβάνει την προεδρία μετά το Βέλγιο. Μια άλλη ανάγνωση, αυτήν που τόνισε αμέσως μετά τις απαισιόδοξες προβλέψεις του ο Sejourne, είναι ότι το «κατέβασμα» του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβούλου στην «εθνική εκλογική μάχη» σηματοδοτεί μια αγωνιστική υπέρ της Ένωσης διάθεση: κάτι σαν «δεν χαρίζουμε την Ευρώπη στους αντιπάλους της».
Αγώνα χρειάζεται πράγματι η Ένωση στους δύσκολους καιρούς που περνά, όπως και η σχεδόν ξεχασμένη κοινωνική της διάσταση. Αλλά ο κοινωνικός αγώνας προϋποθέτει σχετικά καλό αποτέλεσμα στις εκλογικές αναμετρήσεις, άρα μάλλον έπεται των σημερινών καλών βελγικών προθέσεων.