Διάβασα με προσοχή την σύνοψη της έκθεσης που πρόσφατα υπέβαλε προς την Ευρωπαϊκή Ένωση ο Μάριο Ντράγκι. Τον συγκεκριμένο άνδρα εκτιμώ απεριόριστα και τον θεωρώ μία από τις πλέον σημαντικές προσωπικότητες που διαθέτει η Ευρώπη.
Έχω επανειλημμένως αναφερθεί στο σπουδαίο έργο που επετέλεσε ο Ντράγκι στο παρελθόν ως πρόεδρος της ΕΚΤ, καθώς και στην εν γένει συμβολή του στην ισχυροποίηση της ΕΕ, και ως εκ τούτου δεν θα επανέλθω τώρα σε αυτά.
Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα που αποκόμισα διαβάζοντας αυτήν την έκθεση, είναι ότι εισηγείται την πραγματοποίηση γιγαντιαίων επενδύσεων στους τομείς της βιομηχανίας και της τεχνολογίας, ύψους 800δις ευρώ ετησίως, ώστε να καλυφθεί το χάσμα ανταγωνιστικότητος που χωρίζει την Ευρώπη από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Άλλως η Ευρώπη θα καταντήσει ουραγός των τεχνολογικών εξελίξεων και θα καταστεί εμπορική αποικία των δύο τεχνολογικών υπερδυνάμεων σε μία εποχή όπου η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία και η περίφημη Τεχνητή Νοημοσύνη μπαίνει για τα καλά στη ζωή μας.
Μέχρις εδώ όλα καλά και σωστά ακούγονται, και δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει σοβαρός αντίλογος στο προαναφερθέν σκεπτικό. Παρακάτω όμως αναφύεται ένα πολύ σοβαρό κατά τη γνώμη μου ζήτημα το οποίον- εμένα τουλάχιστον- μου δημιουργεί ερωτήματα αν όχι αντιρρήσεις. Η έκθεση Ντράγκι προτείνει τη χρηματοδότηση των κολοσσιαίων αυτών επενδύσεων με την έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους, αφού φυσικά οι τεράστιοι αυτοί πόροι δεν μπορούν να εξευρεθούν από τους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών. Αυτό σημαίνει ότι το συνολικό ευρωπαϊκό χρέος θα αυξηθεί υπέρμετρα και αντιστοίχως θα αυξηθεί και το παγκόσμιο χρέος.
Σήμερα το παγκόσμιο χρέος ανέρχεται σε δυσθεώρητα επίπεδα με αποτέλεσμα πολλοί ειδικοί να θεωρούν ότι αυτά τα μεγέθη αποτελούν κίνδυνο για τη διεθνή χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την ομαλή λειτουργία των αγορών. Αν και οι περισσότεροι εστιάζουν στο αυξανόμενο χρέος των ΗΠΑ, ως της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη, το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνον εκεί.
Το ΔΝΤ προβλέπει ότι το δημόσιο χρέος παγκοσμίως σύντομα θα φτάσει το 250% του ΑΕΠ. Σε όλα αυτά πρέπει να συνυπολογίσουμε και την προϊούσα γήρανση των δυτικών πληθυσμών η οποία επιβαρύνει το συνταξιοδοτικό και υπαγορεύει περαιτέρω αύξηση του δανεισμού.
Η σημαντική βουτιά των χρηματιστηρίων στις αρχές του περασμένου Αυγούστου ερμηνεύεται ως μία προειδοποιητική βολή ως προς το τι μπορεί να ακολουθήσει. Το τεράστιο παγκόσμιο χρέος δημιουργεί μία πρωτοφανή διεθνή ρευστότητα η οποία διοχετεύεται κυρίως στα χρηματιστήρια, αλλά συντελεί στην αύξηση της μεταβλητότητας και αστάθειας του συστήματος. Όλα αυτά σε συνδυασμό με τις διεθνείς εξελίξεις, εύκολα μπορούν να πυροδοτήσουν ένα διεθνή πανικό, με ότι αυτός μπορεί να συνεπάγεται για τις διεθνείς αγορές και την οικονομία. Δεν θέλω να εμφανίζομαι τρομολάγνος, αλλά αυτά είναι πράγματα που επαναλαμβάνονται σε ιστορικούς κύκλους, και τα έχουμε ξαναζήσει στο παρελθόν.
Για να καταλάβουμε τι σημαίνουν αυτά τα επίπεδα του παγκοσμίου χρέους, αρκεί να αναφέρουμε ότι για την Ελλάδα η οποία θεωρείται υπερχρεωμένη, οι αντίστοιχοι δείκτες είναι σχετικά ευνοϊκότεροι. (αποφεύγω σκοπίμως να παραθέσω πολλά νούμερα και δείκτες για να μη γίνω πολύ τεχνικός.)
Αν στο ευρωπαϊκό χρέος που είναι ήδη πολύ υψηλό προστεθούν και τα ποσά που προτείνει η έκθεση Ντράγκι, τότε τα νούμερα θα ξεφύγουν και οι σχετικοί δείκτες χρέους θα επιδεινωθούν σημαντικά. Βέβαια αυτά τα χρέη θα κατευθυνθούν προς επενδύσεις και όχι στην κατανάλωση. Αλλά δεν παύουν να αποτελούν πρόσθετο χρέος και η απόσβεσή του από την απόδοση των επενδύσεων, θα πάρει τον χρόνο της, με πολλούς παράγοντες αβεβαιότητος να υπεισέρχονται ενδιαμέσως. Ίσως γι’ αυτόν τον λόγο να έχουν αντιρρήσεις οι Γερμανοί οι οποίοι μάλλον φοβούνται ότι αυτοί θα κληθούν τελικά να πληρώσουν τη λυπητερή.
Αν η Ευρώπη δεν ήταν ήδη υπερχρεωμένη τα πράγματα θα ήταν απλούστερα. Αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες μοιραία γίνεται κανείς επιφυλακτικός. Ειδικά αυτήν την περίοδο που έχουμε μπει σε ένα κύκλο μείωσης επιτοκίων, με αποτέλεσμα η ήδη τεράστια παγκόσμια ρευστότητα να αυξάνεται σημαντικά.
Όλα αυτά αποτελούν σκέψεις που μπορεί πιθανότατα να είναι και λανθασμένες.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι σήμερα το παγκόσμιο χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, είναι τεράστιο, η διαχείρισή του είναι πολύ κρίσιμη, και οι κίνδυνοι που αυτή εγκυμονεί σοβαρότατοι.