-Η πιο ακριβή εταιρία παγκοσμίως, η Apple, κατασκευάζει τα προϊόντα της σε εργοστάσια που δεν της ανήκουν. Άλλωστε δεν έχει δικά της εργοστάσια!
–Το 1% των πιο πλουσίων κατέχει το 50% του παγκοσμίου πλούτου!
Αυτή είναι μία γεύση από τον καπιταλισμό του 21ου αιώνα.
Παρακολουθώ ορισμένους διαπρεπείς οικονομολόγους οι οποίοι προβληματίζονται κατά πόσον αυτός ο τύπος καπιταλισμού που ισχύει στις ΗΠΑ και στις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες, θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τα μεγάλα προβλήματα του μέλλοντος όπως η κλιματική αλλαγή και οι τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Και καταλήγουν ότι το καπιταλιστικό σύστημα χρειάζεται επανασχεδιασμό, διότι το σημερινό σύστημα όπου βασικοί παίκτες είναι οι μέτοχοι των εταιριών, εκ των πραγμάτων παρουσιάζει δυσλειτουργίες και αναποτελεσματικότητες. Τελικά, θα πρέπει να σχεδιάσουμε έναν νέο καπιταλισμό όπου δεν θα κυριαρχεί μόνο το οικονομικό κεφάλαιο, αλλά θα συμμετέχει εξίσου και το κοινωνικό και το φυσικό κεφάλαιο.
Αυτά περίπου πρεσβεύουν οι ακαδημαϊκοί της οικονομικής επιστήμης ανοίγοντας έναν νέο δρόμο στην συζήτηση περί καπιταλισμού, η οποία συζήτηση έχει στην ουσία ξεκινήσει από γενέσεως του σύγχρονου καπιταλισμού.
Μήπως όμως αυτή ακριβώς η παγκόσμια συζήτηση και προβληματισμός δείχνουν στην ουσία την εγγενή δυνατότητα του καπιταλιστικού συστήματος να μεταλλάσσεται και να προσαρμόζεται στις ανάγκες των καιρών; Ίσως γι’ αυτό το καπιταλιστικό σύστημα αναλόγως προσαρμοζόμενο, εξακολουθεί να κυριαρχεί σήμερα, σε αντίθεση με τα διάφορα συστήματα κεντρικού κρατικού σχεδιασμού που κατέρρευσαν παταγωδώς, αφού προηγουμένως είχαν εξαθλιώσει τους πολλούς και ευεργετήσει τους ελάχιστους.
Υπάρχει βέβαια και μια ιδιότυπη εκδοχή του καπιταλισμού, η οποία αποτελεί μοναδική τερατογένεση και κακοήθη μετάλλαξη του συστήματος. Αναφέρομαι στο σύστημα της Κίνας για το οποίο ελάχιστα γνωρίζω και το οποίο παρουσιάζει ενίοτε καπιταλιστικά χαρακτηριστικά, αλλά κινεζικού τύπου, με αποκλειστική παρουσία του κράτους και απόλυτη έλλειψη ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Γίνεται όμως να υπάρξει οιασδήποτε τέτοιας μορφής καπιταλιστικό σύστημα όταν ο καπιταλισμός, εξ ορισμού, προϋποθέτει ελεύθερη αγορά και ύπαρξη στοιχειωδών δημοκρατικών ατομικών δικαιωμάτων όπως η ελευθερία ατομικής βούλησης και επιλογής;
Ευλόγως θα γεννώνται ερωτήματα γιατί αναφέρομαι στην Κίνα και στο διεστραμμένο σύστημά της, το οποίον αποτελεί καρκινογένεση του καπιταλισμού. Αναφέρομαι διότι σε ορισμένους οικονομικούς και τεχνολογικούς τομείς το κινεζικό σύστημα αποτελεί σαφή απειλή για τις δυτικές οικονομίες, στις οποίες οι πόροι κατανέμονται ορθολογικά και στις οποίες δεν παρεμβαίνει το κράτος να ενισχύει με τεράστια κεφάλαια τομείς στους οποίους θέλει να κυριαρχήσει και να απειλήσει τις ανταγωνιστικές οικονομίες.
Κατά τα φαινόμενα η Κίνα θα κυριαρχήσει στις νέες τεχνολογίες 5G δια της κρατικής εταιρίας Huawei η οποία ενισχύεται από το κράτος με κάθε δυνατό τρόπο. Και φυσικά το 5G είναι η κρίσιμη τεχνολογία του μέλλοντος, διότι έχει τεράστιες εφαρμογές όχι μόνο στις τηλεπικοινωνίες αλλά και σε πολλές άλλες ζωτικές οικονομικές δραστηριότητες.
Επίσης η Κίνα θα ηγηθεί στον τομέα της ηλεκτροκίνησης καθώς επίσης διοχετεύει τεράστιους πόρους στην έρευνα για ηλεκτροκίνητα οχήματα και μπαταρίες και θα στείλει τον γραφικό Elon Musk να κουρεύεται, εκτός αν αυτός δηλώσει πλήρη υποταγή στην Κίνα. Τις πρώτες ενδείξεις τις έχει ήδη δώσει.
Και ποια πρέπει να είναι η αντίδραση των δυτικών καπιταλιστικών κρατών;
Μα, αυτή ακριβώς είναι η συζήτηση των οικονομολόγων διεθνώς στην οποία προαναφέρθηκα. Πάντως, ένα πρώτο συμπέρασμα που φαίνεται να βγαίνει είναι ότι οι περισσότερες δυτικές εταιρίες είναι σήμερα αναγκασμένες να υιοθετούν μία πολύ βραχυπρόθεσμη στρατηγική η οποία επηρεάζεται κυρίως από την πίεση των μετόχων για μεγιστοποίηση των κερδών και αύξηση της χρηματιστηριακής αξίας της εταιρίας.
Δηλαδή, τα χρηματιστήρια τα οποία είναι κομβικός πυλώνας του σημερινού δυτικού οικονομικού συστήματος, έχουν και την κακή τους πλευρά, διότι τιμωρούν τις εταιρίες που θέλουν να λάβουν μακροπρόθεσμες επενδυτικές αποφάσεις και να υιοθετήσουν μακρόπνοες στρατηγικές. Μήπως σε ορισμένες περιπτώσεις ο νέος καπιταλισμός πρέπει να προβλέπει και ελεγχόμενες κρατικές παρεμβάσεις και ενισχύσεις στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα; Μήπως πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια του κέρδους και να δούμε το κέρδος ως ένα μέσον προς επίτευξιν ενός σκοπού και όχι ως αυτοσκοπό;
Πολύ δύσκολα ερωτήματα τα οποία απασχολούν και θα απασχολούν την ακαδημαϊκή οικονομική κοινότητα, και αν τα καταγράφω φυσικά το κάνω αποκλειστικά και μόνο για να τροφοδοτήσω προβληματισμούς.
Θα κλείσω με το ανατρεπτικό φιλοσοφικό ερώτημα που διατύπωσε ένας αμφισβητίας του σημερινού καπιταλιστικού συστήματος: «Πρέπει τελικά να μετράμε το ΑΕΠ ή την ανθρώπινη ευτυχία; Την τελευταία δεκαετία το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 10%, αλλά η ευδαιμονία η ηρεμία και η ευτυχία των ανθρώπων σαφώς μειώθηκαν κατά πολύ. Ποιος καπιταλισμός θα το ανατρέψει αυτό;».