Η σημερινή οικονομική εποχή φέρνει στο προσκήνιο σημαντικές αλλαγές στον εξωδικαστικό μηχανισμό. Το Υπουργείο Οικονομικών εισάγει τροποποιήσεις, ενισχύοντας την εξυγίανση και δίνοντας νέες ευκαιρίες στους οφειλέτες. Η ανάγκη για μια διαφανή διαχείριση των servicers και των τραπεζών, μεγαλύτερα «κουρέματα» στον εξωδικαστικό μηχανισμό, το «άνοιγμα» της αγοράς των δανείων σε μη τραπεζικά ιδρύματα, αλλά και η προσθήκη του «Ηρακλή 3» είναι ο βασικός κορμός του νομοσχεδίου.
Το νομοσχέδιο, επιδιώκοντας μια ισορροπία μεταξύ οφειλετών και servicers, θέτει νέους κανόνες για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων και τις ρυθμίσεις μέσω του εξωδικαστικού. Ειδικότερα, προσδιορίζονται υποχρεώσεις για τους servicers ως προς την ενημέρωση και τον σεβασμό των δικαιωμάτων των καταναλωτών.
Με τη θέσπιση ενός πλαισίου κανόνων διαφάνειας για τους servicers, μεγαλύτερες «διαγραφές» στον εξωδικαστικό μηχανισμό και «άνοιγμα» της αγοράς των δανείων σε μη τραπεζικά ιδρύματα, αλλά και με την προσθήκη του «Ηρακλή 3», κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο του υπουργείο Οικονομικών «Δάνεια: Διαφάνεια, ανταγωνισμός, προστασία των ευάλωτων – Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2021/2167, επανεισαγωγή του προγράμματος «ΗΡΑΚΛΗΣ» και άλλες επείγουσες διατάξεις».
Servicers (διαχειριστές κόκκινων δανείων / funds)
Ειδικότερα, στο νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών που ψηφίζεται στη Βουλή, προβλέπονται συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τους servicers ως προς την ενημέρωση, εξυπηρέτηση και σεβασμό των δικαιωμάτων των καταναλωτών, σύμφωνα με τις σχετικές ρυθμίσεις της Οδηγίας 2021/2167. Επιπλέον, πέρα από τις προβλέψεις της Οδηγίας, επιβάλλεται η υποχρέωση στους servicers να παρέχουν μέσω ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας προσωποποιημένη και αναλυτική ενημέρωση προς τους οφειλέτες, για το ύψος της οφειλής, το ιστορικό των πληρωμών, τις δόσεις, το επιτόκιο της ρύθμισης κ.λπ. Ο οφειλέτης θα μπορεί να βλέπει τα στοιχεία αυτά εισερχόμενος με χρήση του κωδικού του σε ειδική εφαρμογή στις ιστοσελίδες των servicers (κατ’ αναλογία με το web banking των τραπεζών). Η εφαρμογή αυτή θα τεθεί σε λειτουργία και προς εξυπηρέτηση των οφειλετών το αργότερο έως 31/3/2024. Στην περίπτωση μη συμμόρφωσης των servicers θα καταλογίζονται πρόστιμα έως 500.000 ευρώ κατά περίπτωση με υποχρέωση διόρθωσης κάθε παραβατικότητας, μέχρι και ανάκληση της άδειας λειτουργίας.
Αναλυτικότερα:
Τα funds και οι διαχειριστές των δανείων υποχρεούνται να διαθέτουν ηλεκτρονικό σύστημα προσωποποιημένης πληροφόρησης, μέσω του οποίου θα παρέχουν στο δανειολήπτη άμεσα, ενημέρωση αναφορικά με την οφειλή του κατά τη στιγμή της πρόσβασής του, και φυσικά με ανανέωση των στοιχείων σε μηνιαία τουλάχιστον βάση, η οποία θα περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τα εξής:
α) πληροφορίες σχετικά με τα ποσά που οφείλει ο δανειολήπτης, με αναλυτική καταγραφή των ποσών που οφείλονται ως κεφάλαιο, τόκοι, προμήθειες, τυχόν άλλες χρεώσεις, καθώς και το ισχύον επιτόκιο,
β) την περιοδικότητα των δόσεων, το ύψος αυτών, την ημερομηνία πληρωμής εκάστης αυτών, το τρέχον υπόλοιπο, καθώς και το λογαριασμό εξυπηρέτησης της οφειλής.
Ευάλωτοι οφειλέτες
Αποσαφηνίζεται σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο με ποια κριτήρια και πόσοι θα είναι οι ευάλωτοι οφειλέτες που θα λάβουν βεβαίωση ευάλωτου ώστε να ρυθμίσουν τις οφειλές τους μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού αφού πρώτα προχωρήσουν σε άρση του τραπεζικού απορρήτου. Άλλωστε σε ό,τι αφορά τους ευάλωτους οφειλέτες που το εισόδημα τους είναι πολύ χαμηλό βάσει των κριτηρίων του νόμου ζητούμενο θα είναι η βιωσιμότητα αυτών των ρυθμίσεων, ώστε να μπορούν να εξυπηρετηθούν.
Κατά την άποψή μου μεταγενέστερα θα πρέπει η διοίκηση με υπουργική απόφαση να αυξήσει τα όρια των εισοδηματικών κριτηρίων, των οφειλών καθώς και της ακίνητης περιουσίας για τους ευάλωτους οφειλέτες αφού σήμερα και με τον ν.4837 που ισχύει αυτά είναι πολύ χαμηλά, άλλωστε τα εισοδήματα με το νέο φορολογικό νόμο θα αυξηθούν με τον αντικειμενικό προσδιορισμό ή θα πρέπει να αποσαφηνιστεί αν θα είναι τα πραγματικά εισοδήματα.
Αυτόματη και υποχρεωτική αποδοχή προτάσεων αναδιάρθρωσης χρέους που σημαίνει ότι οι προτάσεις για αναδιάρθρωση των χρεών ευάλωτων οφειλετών θα πρέπει να γίνονται δεκτές από όλους τους πιστωτές, ενισχύοντας την προστασία αυτών των οφειλετών. Ωστόσο, η διατήρηση του δικαιώματος των οφειλετών να απορρίπτουν την πρόταση, καθώς και των πιστωτών να προσφύγουν στα δικαστήρια, εξασφαλίζει μια ισορροπημένη προσέγγιση.
Άλλωστε σε ό,τι αφορά τους ευάλωτους οφειλέτες που το εισόδημ;a τους είναι πολύ χαμηλό βάσει των κριτηρίων του νόμου ζητούμενο θα είναι η βιωσιμότητα αυτών των ρυθμίσεων ώστε να μπορούν να εξυπηρετηθούν.
Εξωδικαστικός μηχανισμός
- Βελτιωμένος αλγόριθμος για δάνεια με εμπράγματη εξασφάλιση: Η βελτίωση του αλγορίθμου που καθορίζει το ύψος της διαγραφής της οφειλής αποτελεί σημαντική βελτίωση, καθώς αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη διαγραφή χρεών για οφειλέτες με δάνεια που έχουν εμπράγματη εξασφάλιση.
- Επιτόκιο ρυθμίσεων και δυνατότητα ένταξης στον εξωδικαστικό: Η ρύθμιση του επιτοκίου στο 3% για τρία έτη και η επέκταση της δυνατότητας ένταξης στον εξωδικαστικό σε πρόσωπα που έχουν κληρονομήσει οφειλές, αναδεικνύει μια πιο ευέλικτη και δίκαιη προσέγγιση.
- Υποχρεώσεις διαφάνειας και ενημέρωσης των servicers: Η ενίσχυση των διαδικασιών διαφάνειας και ενημέρωσης, με ποινές για τη μη συμμόρφωση, συμβάλλει στην εξασφάλιση του δικαιώματος των οφειλετών σε πληροφόρηση και διαφάνεια.
- Προκαταβολή ως 10%: Μια ακόμα αλλαγή που θα έχει ως συνέπεια να αυξήσει τις ρυθμίσεις και θα περιορίσει τους πλειστηριασμούς είναι η υιοθέτηση της προκαταβολής ως 10% σε όσους έχει κοινοποιηθεί πλειστηριασμοί, δηλαδή 7-8 μήνες πριν επέλθει το αποτέλεσμα, και υπάρχει πρόθεση από τους οφειλέτες να ρυθμίσουν. Αυτό έρχεται γιατί ως τώρα servicers απέρριπταν τις ρυθμίσεις της τελευταίας στιγμής που έβγαζε ο αλγόριθμος του εξωδικαστικού και υπάρχει πάγια πρακτική η προκαταβολή που ζητούν στη διμερή διαπραγμάτευση (εκτός Εξωδικαστικού) να είναι πολύ μεγαλύτερη έως και 30%, ενώ εκβιαστικά πολλές φορές έφτανε στο ύψος του πλειστηριάσματος.
Έως σήμερα οι πιστωτές πριν να φτάσουν στον πλειστηριασμό είχαν διενεργήσει μια σειρά νομικών ενεργειών, η οποία κόστιζε ενώ ο οφειλέτης σε όλη αυτή την περίοδο δεν είχε ρυθμίσει την οφειλή του και δεν είχε καταβάλει κανένα ποσό. Για παράδειγμα ότι τα έξοδα του πλειστηριασμού για ένα δάνειο € 100.000, κοστολογούνται περίπου € 15.000.
Με την εφαρμογή του νέου νόμου, επέρχονται αλλαγές που επιτρέπουν την ενσωμάτωση οφειλετών με προηγούμενες άκαρπες προσπάθειες ή ακυρώσεις εξωδικαστικών συμβιβασμών. Με την εφαρμογή του νέου πλαισίου ανοίγονται νέες προοπτικές για οφειλέτες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω αδυναμίας εξυπηρέτησης παλαιότερων ρυθμίσεων παρέχοντας μια δεύτερη ευκαιρία για οφειλέτες που προηγουμένως βρέθηκαν σε αδιέξοδο.
Η πρόταση για δίκαιη κατανομή των χρεών, ειδικά για φυσικά πρόσωπα που έχουν διακόψει τη δραστηριότητα τους, επιδιώκει μια πιο δίκαιη απόδοση των οφειλών βάσει του ποσοστού συμμετοχής τους στις επιχειρήσεις. Η εισαγωγή ενός νέου ρυθμιστικού πλαισίου που διασφαλίζει δίκαιη μεταχείριση των δανειοληπτών και η θέσπιση κινήτρων για την εξόφληση των δανείων, όπως εκπτώσεις και κουρέματα, δείχνουν μια προσπάθεια για ουσιαστικότερη και αποτελεσματικότερη διαχείριση χρεών. Η ενίσχυση της διαφάνειας και η εποπτεία των σχέσεων μεταξύ δανειοληπτών και funds-servicers, συμβάλλει στην κατανόηση και την προστασία των δικαιωμάτων των δανειοληπτών, καθιστώντας το σύστημα πιο δίκαιο και αποτελεσματικό.
Οι αλλαγές που προτείνονται στο νέο νόμο αντικατοπτρίζουν μια σημαντική μεταστροφή προς μια πιο δίκαιη και ευέλικτη διαδικασία διακανονισμού των χρεών. Στο επίκεντρο βρίσκεται η επιδίωξη για πλήρη διακανονισμό των χρεών, αντιμετωπίζοντας προβλήματα που προέκυψαν στο παρελθόν, όπως η έλλειψη διασταύρωσης και ενημέρωσης μεταξύ των δημοσίων φορέων και των οφειλετών.
Κατά τη δική μου άποψη και εμπειρία πρέπει με υπουργικές αποφάσεις που θα εκδοθούν μεταγενέστερα να προβλεφθούν και τα παρακάτω:
1. Να προβλεφθεί να μπορούν να υπαχθούν στον νέο εξωδικαστικό όσοι έχουν χάσει ή δεν έχουν εξυπηρετήσει είτε έχουν χάσει προηγούμενο εξωδικαστικό τον 4469/2017.
2. Να βγαίνουν αυτόματα οι ταυτότητες οφειλής και να εμφανίζονται στη προσωποποιημένη εικόνα του οφειλέτη των φορέων και να μην εμφανίζεται στο μοναδικό φορέα το Κέντρο Είσπραξης ΚΕΒΙΣ.
3. Να εξυπηρετείται ο σκοπός του νόμου που είναι η φερεγγυότητα.
4. Προσωπικές εταιρείες (ΟΕ, ΕΕ κ.ο.κ) που έχουν διακόψει τις δραστηριότητες τους και έχουν οφειλές δεν μπορούν να ενταχθούν στον εξωδικαστικό, και έτσι παραμένουν υποχρεώσεις ανεξόφλητές και ζημιώνονται οι πιστωτές. Η λύση στο θέμα αυτό είναι να δίνετε η δυνατότητα διανομής χρεών στους εταίρους και όχι να πρέπει να αναβιώσει η εταιρεία για να ενταχθεί.
5. Να οριστούν εξειδικευμένοι πραγματογνώμονες και διαμεσολαβητές προκειμένου να γίνονται διαπραγματεύσεις διμερώς και με τα funds (services) και με την ΑΑΔΕ.
6. Υποχρεωτική τραπεζική διαμεσολάβηση στην διευθέτηση των οφειλών που θα λύσει το ζήτημα των καθυστερήσεων αλλά και θα ασχοληθούν με το θέμα πρόσωπα με εξειδικευμένη γνώση.
7. Δυνατότητα Επαναδιαπραγμάτευσης για επαναφορά σε προηγούμενη κατάσταση ήδη πλειστηριασθέντων ακινήτων που έχουν πλειοδοτήσει τα ίδια τα funds και έχουν περιέλθει στην κυριότητα τους
8. Δυνατότητα αποζημίωσης δανειοληπτών για την μέχρι σήμερα παράνομη, καταχρηστική συμπεριφορά των funds/servicers απέναντι στους δανειολήπτες.
9. Να θεσμοθετηθεί το refinance δηλαδή η αγορά δανείων και από τους οφειλέτες και τους επενδυτές με σημαντική διαγραφή χρεών.
10. Όλοι οι services όταν υπάρχουν πολλοί σε ένα οφειλέτη να μπορούν να συνεργάζονται για την καλύτερη διευθέτηση των χρεών ώστε ο οφειλέτης να μπορεί να ανταπεξέλθει χρηματικά στις δόσεις λαμβάνοντας πάντα το συνολικό εισόδημα και την ακίνητη περιουσία του.
Οι ως άνω προτάσεις είναι σύμφωνες με τις θεμελιώδεις αρχές που θέτει η κοινοτική οδηγία 2021/2167 της ΕΕ δηλαδή η δημιουργία ενός κανονιστικού -ρυθμιστικού πλαισίου που θα διέπει τις σχέσεις των δανειοληπτών και των funds-servicers, η διασφάλιση της διαφάνειας και της εποπτείας αυτών και θα πρέπει να ενσωματωθούν στο Ελληνικό Δίκαιο αφού αφορούν τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί από την λειτουργία του νέου Θεσμού στη χώρα μας ελλείψει νομοθετικού πλαισίου και χρήζουν άμεσης εφαρμογής.
Τέλος, οι τροποποιήσεις στο νόμο 4738/2020 σηματοδοτούν μια νέα φάση στην οικονομική διαχείριση και εξυγίανση για τις επιχειρήσεις και τους ευάλωτους οφειλέτες.
Αυτές οι αλλαγές αντανακλούν τη δέσμευση για ένα δικαιότερο, πιο διαφανές και αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης χρεών, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη. Η προσαρμογή στις νέες πρακτικές και πολιτικές είναι κρίσιμη για την επιτυχία των επιχειρήσεων στον σύγχρονο οικονομικό χώρο, παρέχοντας τα εφόδια για μια βιώσιμη και ευημερούσα μελλοντική πορεία.
*Ο Δημήτρης Δημητρίου είναι Founder and CEO, CPA Auditors & Consultants