Υπάρχουν δύο αντιλήψεις ευρύτατα διαδεδομένες στον δημόσιο διάλογο: πρώτον, ότι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, γενικά, «δεν γίνονται». Ότι σπανίζουν, ότι το πολιτικό σύστημα δεν τις θέλει, ότι πολλά μικρά και μεγάλα συμφέροντα τις πολεμάνε και ότι τελικά ποτέ, τίποτε δεν προχωρά. Δεύτερον, ότι κι αυτές που γίνονται είναι συνήθως αποτέλεσμα της πολιτικής βούλησης και του πολιτικού θάρρους κάποιου μεμονωμένου, φωτισμένου πολιτικού προσώπου ή ενός συγκεκριμένου πολιτικού χώρου. Στην πραγματικότητα, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.
Τα τελευταία 200 χρόνια η χώρα μας έχει ζήσει καταστροφές και χρεοκοπίες, αλλά έχει δει και σημαντικές, ιστορικές μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν τη ζωή των πολιτών και σταδιακά μετέτρεψαν μια φτωχή επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος. Πώς “πέρασαν” αυτές οι μεταρρυθμίσεις; Ποιες ήταν οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που βοήθησαν στην υλοποίησή τους; Τι μαθήματα μπορούμε να πάρουμε εμείς σήμερα από τις θεαματικές αλλαγές του παρελθόντος;
Το βιβλίο «10 μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν την Ελλάδα» καταγράφει την ιστορία δέκα τέτοιων πολιτικών αλλαγών αλλά, κυρίως, αφηγείται την ιστορία των ανθρώπων και των κοινωνικών δυνάμεων που τις εισήγαγαν, τις υποστήριξαν και, τελικά, τις υλοποίησαν, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε εποχής. Το βιβλίο -του οποίου την επιμέλεια έχει ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος, σε μια έκδοση της ΔιαΝΕΟσις- αναδεικνύει τα κοινά στοιχεία και τα βασικά συμπεράσματα που, τελικά, απαντούν στο ερώτημα: πώς περνούν μεγάλες, ιστορικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα;
Την απάντηση δίνουν δέκα συγγραφείς -οι Σπ. Βλαχόπουλος, Κ. Γαρδίκα, Μ. Κακριδή-Φερράρι, Ξ. Κοντιάδης, Θ. Μαλούτας, Ι. Σαπφώ Πεπελάση, Κ.Σπανού, Δ.Π. Σωτηρόπουλος, Λ. Τρίχα, Ε. Χατζηβασιλείου- οι οποίοι δεν αρκούνται στην εξιστόρηση και την αξιολόγηση της κάθε μεταρρύθμισης, αλλά αναλύουν και την πολιτική της ιστορία.
Έτσι, ο συνταγματολόγος Ξενοφών Κοντιάδης γράφει για το Σύνταγμα της Τροιζήνας που πέρασε το 1827 μετά από μια επεισοδιακή διαδικασία και, παρ’ όλο που δεν εφαρμόστηκε ποτέ, έθεσε τις βάσεις πάνω στις οποίες λειτουργεί η ελληνική Δημοκρατία μέχρι σήμερα.
Η νομικός-ιστορικός Λύντια Τρίχα γράφει για την αρχή της δεδηλωμένης, ίσως τη βασικότερη αρχή του κοινοβουλευτικού μας πολιτεύματος, που καθιερώθηκε το 1875.
Η ιστορικός Κατερίνα Γαρδίκα γράφει για την καταπολέμηση της ελονοσίας, και συγκεκριμένα για μια σημαντική παρέμβαση που ξεκίνησε το 1905 και δεν προήλθε από το κράτος ή από κάποιο ξένο παράγοντα, αλλά από αυτό που σήμερα αποκαλούμε «κοινωνία των πολιτών».
Ο συνταγματολόγος Σπύρος Βλαχόπουλος γράφει για τη συνταγματική κατοχύρωση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων που, μετά από πολλές περιπέτειες, πέρασε το 1911.
Η οικονομική ιστορικός Ιωάννα Σαπφώ Πεπελάση γράφει για τη θεσμική κατοχύρωση του θεσμού της Ανώνυμης Εταιρείας που, επίσης μετά από πολλές δεκαετίες προσπαθειών, πέρασε το 1920.
Ο ιστορικός Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος γράφει για την υποδοχή και την αποκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων που ήρθαν στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1920, κυρίως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Ο γεωγράφος Θωμάς Μαλούτας γράφει για την αντιπαροχή, ένα μέτρο που είχε σημαντικές συνέπειες στην κάλυψη των στεγαστικών αναγκών των πόλεων την εποχή ακριβώς που μεγάλωναν ραγδαία, αλλά και σημαντικές κοινωνικές συνέπειες.
Ο ιστορικός Ευάνθης Χατζηβασιλείου γράφει για την ίδρυση των αγροτικών ιατρείων, που άλλαξε για πάντα τις συνθήκες ζωής στην ελληνική επαρχία.
Η γλωσσολόγος Μάρω Κακριδή-Φερράρι γράφει για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους το 1976.
Τέλος, η πολιτική επιστήμονας Καλλιόπη Σπανού γράφει για τη δημιουργία του ΑΣΕΠ το 1994.
Είναι μεταρρυθμίσεις πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, απλωμένες σε μια χρονική περίοδο σχεδόν 170 χρόνων. “Πέρασαν σε διαφορετικές εποχές, ήταν προϊόντα διαφορετικών συνθηκών και πολιτικών διεργασιών και αποτελέσματα διαφορετικών κοινωνικών προταγμάτων”, αναφέρεται στην εισαγωγή του επιμελητή του βιβλίου. “Κι όμως, διαβάζοντάς τις όλες, τη μία μετά την άλλη, κάποια κοινά χαρακτηριστικά γίνονται εύκολα ευδιάκριτα”.
Το τι είναι ευδιάκριτο στην Ελλάδα, εξαρτάται πάντα από τη ματιά των πολιτών, από την οπτική τους, η οποία πάντα σχετίζεται με την καλλιέργεια του καθενός. Για να μην κάνω υπεραναλύσεις σε πράγματα τα οποία έχουν συμβεί στη χώρα μας και είναι αυταπόδεικτα, ένα εξαιρετικό συμπέρασμα αυτού του βιβλίου είναι ότι σε αυτόν τον τόπο, απ’ ό,τι φαίνεται, μεταρρυθμίσεις χωρίς τον λαό δεν περνάνε. Άλλωστε, όπως το γράφει γλαφυρά κι ο Δημήτρης Παπούλιας στο βιβλίο του «Πώς συντελούνται οι μεταρρυθμίσεις», στην Ελλάδα «οι μεταρρυθμίσεις δεν γίνονται. Συντελούνται». Ο Άγγλος ποιητής και φιλόσοφος Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ, είχε γράψει «κάθε μεταρρύθμιση, όσο απαραίτητη κι αν είναι, θα φτάσει από τα αδύναμα μυαλά στα άκρα, έτσι ώστε και η ίδια θα χρειαστεί μεταρρύθμιση». Όπου αυτό θα μπορούσε να το έχει πει αναφερόμενος αποκλειστικά στη χώρα μας.
Υ.Γ.: To κείμενο αφιερώνεται στον Θεοδόση Μπουντουράκη ο οποίος μου χάρισε αυτό το βιβλίο. Επειδή, για να πετύχει κάτι, θα πρέπει να έχει μεταρρυθμίσει πρώτα κάποιος τα εντός μας, τον τρόπο σκέψης μας – και, έστω, μόνο με ένα βιβλίο. To οποίο θα πρέπει να διαβάσετε…
«10 μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν την Ελλάδα»
ISBN: 978-618-85046-7-7
Εκδότης: διαΝΕΟσις
Χρονολογία 1ης Έκδοσης: Νοέμβριος 2021
Αριθμός Σελίδων: 277
Μέγεθος: 14×20,5