Στις 24/11/2021 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης , εξέδωσε την με αριθμό 2167/2021 Οδηγία ( η οποία τροποποιεί την με αριθμό 2008/48 και 2014/17 οδηγίες της ΕΕ) για την αντιμετώπιση ενός ζητήματος που εξελίχθηκε σε φλέγον οικονομικό αλλά και κοινωνικό θέμα και πιο συγκεκριμένα αυτό των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ).
Συγκεκριμένα καλείται η χώρα μας να ενσωματώσει μέχρι των Δεκέμβριο του 2023, διατάξεις που αφορούν την λειτουργία των διαχειριστών (servicers) και αγοραστών πιστώσεων (funds), δηλαδή εταιρείες διαχείρισης δανείων και εταιρείες ειδικού σκοπού στις οποίες χωρίς την συναίνεση των δανειοληπτών εκχωρήθηκαν οι δανειακές τους συμβάσεις και κλήθηκαν να συναλλαγούν με αυτές χωρίς κανόνες, χωρίς δυνατότητα προσωπικής επαφής όπως συνέβαινε με τις τράπεζες και χωρίς κανένα νομικό πλαίσιο.
Εξαιτίας αυτής της έλλειψης κανόνων οι δανειολήπτες έχουν περιέλθει σε κατάσταση αδιεξόδου : αδυναμία συνεννόησης και επικοινωνίας με εκπροσώπους για ενημέρωση για το ύψος των οφειλών τους, αυθαίρετες προτάσεις ρύθμισης οφειλών χωρίς δυνατότητα διαπραγμάτευσης, αδυναμία έναρξης και ολοκλήρωσης διαπραγμάτευσης, τεράστιες καθυστερήσεις, παραβίαση συνταγματικών δικαιωμάτων τους όπως παραβίαση προσωπικών δεδομένων, επικοινωνία κατά τρόπο που συνιστά, παρενόχληση, καταναγκασμό και αθέμιτη επιρροή είναι κάποια από τα συνήθη ζητήματα που αντιμετωπίζουν και σήμερα τόσο οι δανειολήπτες όσο και οι πληρεξούσιοι δικηγόροι τους στην προσπάθεια τους να διευθετήσουν τις οφειλές τους. Ακόμη και οι προτάσεις διευθέτησης που τυχόν υποβάλλουν δεν είναι προς όφελος των δανειοληπτών, αφού τα κουρέματα κεφαλαίου είναι ελάχιστα καθώς και οι διαγραφές των τόκων, την στιγμή που οι ίδιοι αγόρασαν αυτά σε χαμηλότατες τιμές από τις τράπεζες.
Ακόμη και σε αυτό το σημείο υπάρχει αδιαφάνεια, καθώς δεν είναι γνωστό στον δανειολήπτη σε ποια τιμή αγοράστηκαν τα εν λόγω δάνεια από τις τράπεζες, έτσι ώστε να μπορεί να υπολογιστεί κατά την τελική πρόταση τους για διευθέτηση το ποσοστό κέρδους τους που συνήθως είναι υπέρογκο με μέγιστη ζημία έως και αδυναμία αποπληρωμής εκ μέρους των δανειοληπτών.
Όπως αναφέρεται στο προοίμιο της οδηγίας, το ζήτημα αποτελεί προτεραιότητα για την Ένωση παρά το ότι πρώτιστα ανήκει στην ευθύνη των ιδρυμάτων και των Κρατών- Μελών της. Και αυτό γιατί η μη αντιμετώπιση των ΜΕΔ σε γνωσιακό επίπεδο θα επιφέρει δευτερογενείς επιπτώσεις μεταξύ κρατών- μελών και της Ένωσης τόσο σε επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης όσο και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.
Μετά την τεράστια οικονομική κρίση που γνώρισε όλη η Ευρώπη αλλά και η χώρα μας βίωσε πολύ σκληρά, κάθε κράτος-μέλος αντιμετώπισε με τη δική του νομοθεσία το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Στην χώρα μας ο πρώτος νόμος για την αντιμετώπιση των πρώτων «θυμάτων» της κρίσης είναι ο νόμος 3869/2010, γνωστός ως νόμος Κατσέλη με κεντρικό άξονα την προστασία της πρώτης κατοικίας των υπερχρεωμένων νοικοκυριών αφενός και την επανένταξη του υπερχρεωμένου πολίτη στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας με την εξάλειψη χρεών που αδυνατεί να πληρώσει και την επανάκτηση της ελευθερίας του. Η ισχύς του ως άνω νόμου έπαυσε το 2019 και το 2020 δημοσιεύτηκε ο νόμος 4738/2020 για την ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας και άλλες διατάξεις, ο οποίος καθιέρωσε τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης των οφειλών και νέα πτωχευτική διαδικασία μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας.
Με το νέο νόμο που ετοιμάζει το οικονομικό επιτελείο ενσωματώνονται διατάξεις της οδηγίας με κύριο άξονα την υιοθέτηση μέτρων για την προστασία των δανειοληπτών, με ιδιαίτερη έμφαση στους ευάλωτους, την διαφάνεια στον τρόπο λειτουργίας των εταιρειών διαχείρισης και κανόνες για την εποπτεία τους αλλά και την δημιουργία ενός κανονιστικού -ρυθμιστικού πλαισίου που θα διέπει τις σχέσεις των δανειοληπτών και των funds-servicers.Οι παρακάτω προτάσεις που πηγάζουν από την πολυετή ενασχόληση και εμπειρία του γραφείου μας και τις συνθήκες της ελληνικής πραγματικότητας στο ζήτημα, ενόψει της επερχόμενης διαβούλευσης του νόμου θα βοηθήσουν στην επιτυχή αντιμετώπιση των στόχων της οδηγίας και των προβλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει αλλά και αποκατάσταση κάποιων αδικιών που έχουν ήδη καταγραφεί.
Ειδικότερα προτείνουμε:
- Υποχρεωτική τραπεζική διαμεσολάβηση στην διευθέτηση των οφειλών που θα λύσει το ζήτημα των καθυστερήσεων αλλά και θα ασχοληθούν με το θέμα πρόσωπα με εξειδικευμένη γνώση.
- Συμμετοχή των funds στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης των χρεών των οποίων η άρνηση μέχρι σήμερα έχει οδηγήσει σε πλήρη αποτυχία τον εν λόγω θεσμό.
- Ρυθμιστικό πλαίσιο κανόνων των σχέσεων δανειοληπτών -servicers στην βάση των αρχών προστασίας των δανειοληπτών καλής πίστης και δίκαιης μεταχείρισης των δανειοληπτών
- Να θεσμοθετηθούν κίνητρα εξόφλησης των δανείων όπως σημαντικές εκπτώσεις κουρέματα κεφαλαίου, διαγραφή τόκων σε όλες τις περιπτώσεις ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης των δανειοληπτών όπου αυτή θα λαμβάνεται υπόψη μαζί με άλλους κοινωνικούς παράγοντες για το ποσοστό της διαγραφής
- Να θεσπιστεί ανώτατο όριο για τους servicers που θα υπολογίζεται αφού ληφθεί υπόψη το ποσό αγοράς των δανείων και το προτεινόμενο προς διευθέτηση ποσό έτσι ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα αισχροκέρδειας.
- Οι προτάσεις διευθέτησης των δανείων να λαμβάνουν υπόψη υποχρεωτικά οικονομοτεχνικές πραγματογνωμοσύνες για το ύψος της οφειλής, εκτιμήσεις ακινήτων για την αξία της ακίνητης περιουσίας, εύλογες δαπάνες διαβίωσης σε συνδυασμό με το σύνολο των οφειλών ώστε να αποφεύγεται να υποβάλλονται αόριστα και ανέλεγκτα χωρίς στοιχεία όπως γίνεται μέχρι σήμερα.
- Να θεσμοθετηθούν πρόστιμα εις βάρος των servicers για τις περιπτώσεις παράβασης των κανόνων που θα υιοθετηθούν κατά τα ανωτέρω.
- Δυνατότητα Επαναδιαπραγμάτευσης για επαναφορά σε προηγούμενη κατάσταση ήδη πλειστηριασθέντων ακινήτων που έχουν πλειοδοτήσει τα ίδια τα fund και έχουν περιέλθει στην κυριότητα τους
- Δυνατότητα αποζημίωσης δανειοληπτών για την μέχρι σήμερα παράνομη, καταχρηστική συμπεριφορά των funds/servicers απέναντι στους δανειολήπτες.
Το ζήτημα της επιτυχούς και αποτελεσματικής διαχείρισης των ΜΕΔ από την χώρα μας καθίσταται ζωτικής σημασίας καθώς θα απελευθερώσει εγκλωβισμένες οικονομικές δυνάμεις προς την κατεύθυνση της παραγωγικής και εξωστρεφούς πορείας της οικονομίας μας.