Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει στριμώξει την Ευρωπαϊκή Ενωση… από δέκα μεριές και είναι πλέον φανερό ότι έχει σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις. Η ακριβή ενέργεια αποσυντονίζει τις οικονομίες, ανεβάζει τον πληθωρισμό φτωχοποιώντας τα μεσαία στρώματα και πυροδοτεί δυσαρέσκεια που, ανάμεσα σε άλλα, τροφοδοτεί την Ακροδεξιά. Πλήττεται σοβαρά η παραγωγική υποδομή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη Γερμανία, η οποία από εξαγωγικός γίγαντας παγκόσμιου βεληνεκούς βιώνει ενεργειακή ανασφάλεια και απειλείται με ύφεση, με αποτέλεσμα το βιομηχανικό λόμπι να διαμαρτύρεται ότι αντιμετωπίζει υπαρξιακό κίνδυνο.
Ο πόλεμος θα μπορούσε, θεωρητικά, να πυροδοτήσει ένα «άλμα» στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, αλλά μέχρι στιγμής τα πράγματα δείχνουν το αντίθετο. Η Ευρώπη μένει πίσω και, αντί για την πολυδιαφημισμένη «στρατηγική αυτονομία» (αμυντική, ενεργειακή, διπλωματική) που υποτίθεται ότι ήταν ο στρατηγικός στόχος της Ε.Ε., προωθείται η όλο και μεγαλύτερη σύνδεση -ή και εξάρτηση- από τις ΗΠΑ.
Η διαφορά μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. γίνεται εμφανής και στον νομισματικό τομέα.
Το ευρώ έχει υποχωρήσει στα χαμηλά πενταετίας έναντι του δολαρίου, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι παγιδευμένη σε ένα αδιέξοδο, το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο από το αντίστοιχο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed).
Η αξιοπιστία και των δύο κεντρικών τραπεζών έχει πληγεί επειδή αμφότερες έκαναν λάθος, καθώς υποτίμησαν το πρόβλημα του πληθωρισμού και οι προβλέψεις τους για «παροδικό φαινόμενο» διαψεύστηκαν πλήρως. Τώρα ο πληθωρισμός έχει ξεφύγει και όλα δείχνουν ότι ο μόνος τρόπος να τον αντιμετωπίσουν οι κεντρικές τράπεζες είναι να αυξήσουν τα επιτόκια πολύ περισσότερο και πολύ ταχύτερα απ’ ό,τι υπολόγιζαν, κάτι που όμως θα πλήξει την οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση.
Η ΕΚΤ είναι σε πολύ δυσχερέστερη θέση από τη Fed. Στην Ευρωζώνη ο πληθωρισμός, που έφτασε στο 7,4% τον Μάρτιο, οφείλεται κυρίως στα τρόφιμα και την ενέργεια, καθώς χωρίς αυτή ο «πυρήνας» του πληθωρισμού είναι μόνο 3%. Με το δεδομένο αυτό, όταν η ΕΚΤ αυξήσει το επιτόκιο (κάτι που προσπαθεί να αποφύγει, αλλά θα υποχρεωθεί να το κάνει) θα «φρενάρει» την οικονομία με μικρό αποτέλεσμα στον πληθωρισμό, αφού οι τιμές της ενέργειας ανεβαίνουν για άλλους, γεωπολιτικούς λόγους και όχι από υπερβάλλουσα ζήτηση λόγω χαμηλών επιτοκίων.
Στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός τον Μάρτιο έφτασε το 8,5%, αλλά η ενέργεια έχει μικρότερη συμμετοχή (οι ΗΠΑ είναι ενεργειακά αυτάρκεις και καθαροί εξαγωγείς), καθώς χωρίς αυτήν ο «σκληρός πυρήνας» του πληθωρισμού είναι 6,5%.
Οι ΗΠΑ προχώρησαν τα τελευταία χρόνια σε ένα τεράστιο πρόγραμμα δημοσίων δαπανών για στήριξη της οικονομίας, των επιχειρήσεων και των πολιτών, καθώς και δημοσίων επενδύσεων, το οποίο υπερθέρμανε μεν την οικονομία, αλλά ωφέλησε την απασχόληση. Η ανεργία στις ΗΠΑ είναι μόλις στο 3,2%, ενώ στην Ευρωζώνη βρίσκεται στο 6,8%, που είναι ιστορικό χαμηλό.
Πολλοί αποδίδουν ευθύνες στη Fed ότι δεν θέλησε να παρέμβει για τον πληθωρισμό, ακριβώς για να μην εμποδίσει την απόδοση του κυβερνητικού προγράμματος στήριξης της οικονομίας και της απασχόλησης.
Συνολικά, όμως, το αποτέλεσμα είναι ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη αντιμετωπίζουν και οι δύο πρόβλημα πληθωρισμού, αλλά για τη Fed ίσως αποδειχθεί ευκολότερα διαχειρίσιμο, αφού η αμερικανική οικονομία είναι σε καλύτερη κατάσταση και, βέβαια, ευνοείται από τα ενεργειακά αποθέματα.
Και, βέβαια, η θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των δύο κεντρικών τραπεζών είναι ότι η Fed έχει ως καταστατική αποστολή όχι μόνο τον έλεγχο του πληθωρισμού, αλλά και τη διασφάλιση της απασχόλησης.
Αντίθετα, η ΕΚΤ έχει ως αποκλειστική αποστολή τον έλεγχο του πληθωρισμού, καθώς αποτελεί θεσμό με «γερμανικό DNA», όπως άλλωστε και το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Ηρθε η ώρα, όμως, η Ε.Ε. να ξαναδεί τα ζητήματα αυτά, ούτως ώστε να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της ΕΚΤ, αλλά και συνολικά των ευρωπαϊκών θεσμών.
Διαφορετικά, είναι τέτοιο το βάθος και η έκταση των αλλαγών στο παγκόσμιο σύστημα που η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη κινδυνεύουν να εκφυλιστούν σε παρακολούθημα των ΗΠΑ – εάν δεν οδηγηθούν σε πλήρη διάλυση.