Όταν οι τουρίστες έρχονται στην Ελλάδα για διακοπές περιμένουν να δουν Ελλάδα. Το ίδιο κι εμείς, όταν πηγαίνουμε σε ένα κυκλαδίτικο νησί περιμένουμε να δούμε Κυκλάδες. Όμως, ούτε οι τουρίστες ούτε εμείς βλέπουμε Ελλάδα και Κυκλάδες. Η ανάπτυξη των νησιών είναι αλόγιστη, χωρίς σχέδιο, δεν λαμβάνει υπόψη της τα τοπικά χαρακτηριστικά, καταστρέφει όχι μόνο το περιβάλλον αλλά και τον χαρακτήρα της περιοχής. Το ερώτημα που τίθεται είναι εύλογο: αν η Ελλάδα δεν μοιάζει με Ελλάδα, αν οι Κυκλάδες δεν μοιάζουν με Κυκλάδες, για ποιον λόγο θα συνεχίσουν να έρχονται οι τουρίστες; Όπως πάει το πράγμα, ο τουρισμός θα περιορίζεται διαρκώς σε πολύ φτηνιάρικο προϊόν και οι τουρίστες που θα έρχονται θα είναι μαζικός μπατιροτουρισμός μεθυσμένων instagrammers που θα ζουν τον μύθο τους σε έναν κατεστραμμένο βρωμότοπο. Αυτή την εξαιρετικά δραματική πρόβλεψη κάνει έμπειρος τουριστικός επιχειρηματίας.
Στις φετινές διακοπές μου σε Πάρο και Νάξο έμαθα τα εξής: στα δύο νησιά υπάρχουν συνολικά περίπου 5.000 ενεργές οικοδομικές άδειες. Χτίζονται παντού σπίτια και ενοικιαζόμενα πρόχειρα και βιαστικά διότι δεν υπάρχουν εργατικά χέρια και ειδικευμένοι τεχνίτες. Κάθε τόσο κύματα μπόχας από τις ανεπαρκείς αποχετεύσεις διασχίζουν την ατμόσφαιρα – ευτυχώς το μελτέμι φυσάει γερά. Στη Νάξο πέρυσι υπήρχαν 4 πολυτελή μαύρα βανάκια, φέτος δεκαπλασιάστηκαν. Πέρυσι υπήρχαν δυο-τρία μαύρα πολυτελή ενοικιαζόμενα φουσκωτά, τώρα υπάρχουν δεκάδες – για κάποιον λόγο το πολυτελές ταυτίζεται με το μαύρο χρώμα, παρόλο που στο μπαλόνι του μαύρου φουσκωτού μπορείς άνετα να τηγανίσεις αυγά μάτια λόγω θερμοκρασίας. Ωστόσο έτσι αντιλαμβάνονται την πολυτέλεια οι ιδιοκτήτες τους και οι πελάτες τους, συνεπώς η συζήτηση περιττεύει. Τα ενοικιαζόμενα φουσκωτά τα οδηγούν skippers πολλοί από τους οποίους μέχρι να πάρουν το στοιχειώδες δίπλωμα δεν είχαν μπει καν σε βάρκα. Τώρα, με μηδενική εμπειρία και χωρίς καμία ναυτοσύνη πηγαίνουν βόλτα τους τουρίστες με τα μελτέμια. Ο Αγιος Νικόλαος ο προστάτης των ναυτικών έχει μεγάλο φόρτο εργασίας φέτος. Στη Νάξο άνοιξαν πολλές νέες επιχειρήσεις ενοικίασης αυτοκινήτων που προσέθεσαν πάνω από 1.000 νέα οχήματα. Η κίνηση στους δρόμους είναι αφόρητη. Πάρος και Νάξος αρχίζουν να μοιάζουν σε κίνηση με τη Μύκονο, δηλαδή είναι σαν την οδό Σόλωνος με μποτιλιάρισμα. Για παρκάρισμα, παράτα το όπου να ’ναι.
Εστιάτορας Ναξιώτης μου αποκάλυψε ότι πλέον δεν βρίσκουν κρέατα. «Δεν φτάνουν τα ζώα για να καλύψουν τις ανάγκες των επισκεπτών, σε λίγο θα αναγκαστούμε να εισάγουμε κρέατα στη Νάξο», υποστηρίζει. Αν το ψάξεις λίγο παραπάνω, διαπιστώνεις ότι οι μικροκτηνοτρόφοι του νησιού μειώνουν την παραγωγή για πολλούς λόγους. Ακρίβυναν οι ζωοτροφές λόγω πολέμου στην Ουκρανία, ενώ πολλά χωράφια που τα νοίκιαζαν για βοσκοτόπια έβγαλαν άδεια οικοδομής και χτίζονται. Έχουν και ένα καινούριο πρόβλημα τώρα. Οι φιλόζωοι τουρίστες καταγγέλλουν τους κτηνοτρόφους για κακές συνθήκες διαβίωσης των ζώων. Αυτό είναι κωμικοτραγικό διότι οι φιλόζωοι που «έσωζαν» γάτες και σκύλους στην Αθήνα όταν είναι διακοπές θέλουν να «σώσουν» αγελάδες και κατσίκες. Καταγγέλλουν στην Αστυνομία ότι οι αγελάδες είναι στον ήλιο. Η Αστυνομία κάνει παρατήρηση στον κτηνοτρόφο. Ο κτηνοτρόφος για να καθησυχάσει τους φιλόζωους τουρίστες στήνει πρόχειρα υπόστεγα για τις αγελάδες. Οι αγελάδες δεν μπαίνουν κάτω από τα υπόστεγα διότι προτιμούν τον ήλιο – ως γνωστόν ο ύπνος τρέφει τα μωρά και ο ήλιος τα μοσχάρια. Οι καταγγελίες συνεχίζονται, η Αστυνομία τρελαίνεται, ο κτηνοτρόφος βρίζοντας σφάζει αγελάδες, κατσίκες, πρόβατα για να ξεμπερδέψει με τους «τρελούς» και να αποφύγει τα πρόστιμα. Το ζωικό κεφάλαιο μειώνεται.
Πάμε σε κάτι πιο σοβαρό: στην Πάρο την τελευταία δεκαετία είχαν αγοράσει σπίτια πολλοί εύποροι Γάλλοι. Τώρα τα πουλάνε και φεύγουν. Η απάντηση στο γιατί είναι επειδή η Πάρος δεν είναι η Πάρος που γνώρισαν πριν από πέντε-δέκα χρόνια. Δεν τους αρέσει η υπερβολική κίνηση στους δρόμους, οι υποδομές του νησιού δεν μπορούν να αντέξουν τον αριθμό των επισκεπτών, οι επιχειρηματίες της εστίασης το έχουν γυρίσει όλοι στο «βλαχοκυριλέ», ανοίγουν all day cafe-bar, σούσι και μεξικάνικα, η διεθνής κουζίνα επικρατεί, η πειραγμένη ελληνική κουζίνα από διάφορους τηλεοπτικούς ψευτοσέφ δεν τρώγεται, τα ταβερνάκια λιγοστεύουν, οι παραλίες εξαφανίζονται κάτω από ομπρέλες. Το νησί χάνει το χρώμα του, δεν θυμίζει Κυκλάδες. Στα βλαχοκυριλέ εστιατόρια των Κυκλάδων οι θαμώνες χορεύουν πάνω στα πιάτα με τα χταπόδια και τις αστακομακαρονάδες υπό τους ήχους της τραπ! Τα ίδια φυσικά έχουν γίνει από δεκαετίες στη Μύκονο, που φέτος, όπως λένε οι επιχειρηματίες του τουρισμού, αντιμετωπίζει κάποια αισθητή πτώση.
«Η Ελλάδα δεν θυμίζει πια Ελλάδα», υποστηρίζει νησιώτης τουριστικός επιχειρηματίας. «Ειδικά οι Κυκλάδες αλλοιώνονται πολύ γρήγορα λόγω μικρού μεγέθους». Ο ίδιος πιστεύει ότι δεν έχουμε βιώσιμη ανάπτυξη στον τουρισμό, έχουμε αρπαχτή που δεν θα κρατήσει. «Οταν η Ελλάδα δεν μοιάζει με Ελλάδα, οι τουρίστες θα πάνε αλλού», επισημαίνει, και μάλλον δεν έχει άδικο. Υποστηρίζει ότι στα νησιά ο δρόμος της βιώσιμης ανάπτυξης είναι μονόδρομος: τουρισμός και αγροτική – κτηνοτροφική παραγωγή σε ισορροπημένη και αρμονική ανάπτυξη.
Αυτό είναι το μοντέλο, απλό και ξεκάθαρο, και πρέπει να σχεδιαστεί και να επιβληθεί από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία θα πρέπει να θέσει τους κανόνες για να προστατευτούν το τοπικό χρώμα και η παράδοση ώστε να είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα η ανάπτυξη. Στο πώς θα αλλάξει η σημερινή κακή κατάσταση, η απάντηση που δίνουν όλοι ανεξαιρέτως είναι άμεση: δεν θα αλλάξει. Διότι δεν υπάρχει ούτε Τοπική Αυτοδιοίκηση, ούτε πολιτική καθοδήγηση, ούτε εφαρμόζονται οι νόμοι.