Η χρονιά άρχισε με ήλιο, με κορωνοϊό και με τη Γαλλία στο τιμόνι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ήλιος, μιας και ζούμε στην Ελλάδα, μπορεί άνετα να μας συνοδέψει περισσότερο, η πανδημία -ελπίζουμε αλλά δεν πολυπιστεύουμε- λιγότερο, κι έτσι το μόνο σίγουρο είναι ότι η γαλλική Προεδρία θα διαρκέσει ως τον Ιούνιο. Αλλά κι αυτό είναι ένα εξάμηνο που δεν θα αποτελείται ακριβώς από έξι μήνες.
Η πρώτη, έπειτα από 14 χρόνια- γαλλική Προεδρία της Ένωσης παρουσιάζει αρκετές ευκαιρίες, αλλά και συνοδεύεται από μπόλικες αντιφάσεις. Η βασική ευκαιρία είναι ότι η προεδρεύουσα χώρα, και ειδικά ο επικεφαλής της, έχει έναν λόγο παραπάνω να αφήσει γερό στίγμα και η βασική αντίφαση ότι οι αυξημένες φιλοδοξίες συναντούν αντικειμενικά ψηλά εμπόδια.
Η Γαλλία και ο Πρόεδρος Μακρόν δεν κρύβουν -το αντίθετο- τις φιλοδοξίες τους: η Προεδρία εγγράφεται στον αστερισμό της «κυριαρχίας», ενός «νέου μοντέλου ανάπτυξης» και του «ανθρωποκεντρισμού».
Ευρωπαϊκή κυριαρχία –στην επίσημη ανακοίνωση χρησιμοποιείται η ίδια η λέξη, και όχι το σχήμα λιτότητας «στρατηγική αυτονομία»- θα πει πρωτοβουλίες σε τομείς που ως τώρα θεωρούνταν «εθνικοί»: φύλαξη συνόρων, κοινή πολιτική μετανάστευσης και ασύλου, κοινή άμυνα και ασφάλεια, μεγαλύτερη διεθνής δραστηριοποίηση (η Γαλλία θέτει στην πρώτη γραμμή τα Βαλκάνια, την Αφρική και τα «διεθνή στοιχήματα», με κορυφαία ασφαλώς την κλιματική αλλαγή).
«Μοντέλο ανάπτυξης» σημαίνει, για να το πω με δικά μου λόγια, «όχι λιτότητα» -η Προεδρία χρησιμοποιεί τις λέξεις «παραγωγή», «απασχόληση», «καινοτομία και τεχνολογική αριστεία».
Ο δε «ανθρωπισμός» στηρίζεται σε δυο κυρίως ποδάρια, λήψη υπόψη των ενδιαφερόντων και των ανησυχιών των πολιτών και σεβασμός του Κράτους Δικαίου.
Ως πρόγραμμα μοιάζει υψιπετές και θα το στηρίξουν (περί Γαλλίας πρόκειται) και 400 πολιτιστικές συναντήσεις. Πιο μεγάλη αξία έχει ωστόσο η πολιτική βούληση που υπάρχει από πίσω και που την ενσαρκώνει, αλλά και την εκφράζει, ο Γάλλος Πρόεδρος. Τρεις φράσεις του από την εκδήλωση για το λανσάρισμα της Προεδρίας τα λένε όλα: «ζούμε τη στιγμή της Ευρώπης», «στις προκλήσεις της εποχής, η καλύτερη απάντηση είναι η ευρωπαϊκή» και «η Γαλλία ετοιμάζεται γι’ αυτή τη στιγμή από το 2017». Μετάφραση από τα μακρονικά: κανείς δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνος του ούτε με τις κλιματικές ούτε με τις υγειονομικές ούτε με τις γεωπολιτικές κρίσεις, οι κοινοί αγώνες προϋποθέτουν μοίρασμα ευθυνών, η Γαλλία είναι έτοιμη και διαθέσιμη να ηγηθεί.
Όλα καλά –προσωπικά προσυπογράφω με τα δύο χέρια- μόνο που υπάρχει και ο ξενοδόχος. Ο οποίος, στην παρούσα συγκυρία, κρατάει τρία δωμάτια κλειστά: ένα που αγναντεύει τους θεσμούς, ένα με παράθυρο στη «μεγάλη πολιτική» κι ένα που βλέπει στην εσωτερική αυλή.
Το θεσμικό πρόβλημα: η «κυλιόμενη», ανά εξάμηνο, προεδρία, ιδίως από τη στιγμή που τέθηκε σε εφαρμογή η Συνθήκη της Λισαβόνας και εγκαθιδρύθηκε η μόνιμη «προεδρία» της Ένωσης, που λέγεται «Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου», δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα: ούτε την πρωτοβουλία έχει (γι’ αυτό οι Γάλλοι, πονηρά, αναγγέλλουν πρωτοβουλίες που έχουν ήδη ξεκινήσει από την Επιτροπή), ούτε την εκπροσώπηση της Ένωσης (αυτή ανήκει στον Πρόεδρο και στον Ύπατο Αρμοστή-«Υπουργό Εξωτερικών»). Μόνο για μεσολάβηση, προώθηση, έμπνευση έχουν περιθώριο -τομείς στους οποίους, πάντως, και μακάρι τα προγνωστικά να δικαιωθούν, Γαλλία και Μακρόν ξεκινούν με γκολ από τα αποδυτήρια.
Το πολιτικό πρόβλημα: τα δυο βασικά, αν όχι τα μόνα, ζητήματα που ενδιαφέρουν αυτή τη στιγμή τις χώρες και τους λαούς της Ευρώπης -την πανδημία και την απειλή πολεμικών συρράξεων στην Ουκρανία και στη Βοσνία- δεν μπορεί να τα επηρεάσει οποιαδήποτε προεδρία, ούτε καν η γαλλική.
Το δε γαλλογαλλικό εμπόδιο, που ο Μακρόν θα προσπαθήσει να το κάνει εκτοξευτήριο, είναι βέβαια ότι στη μέση της Προεδρίας θα «πέσουν» και οι εγχώριες προεδρικές εκλογές, με διπλό εφέ: μείωση του ωφέλιμου χρόνου για άσκηση ευρωπαϊκής πολιτικής αλλά και θέση της ευρωπαϊκής πολιτικής στην υπηρεσία της προεδρικής επανεκλογής.
Δεν θα αργήσουμε να δούμε τι θα δώσει στην πράξη το ενδιαφέρον αυτό μίγμα. Ρεαλιστικές προσδοκίες, με υψηλή προστιθέμενη αξία, θα εστίαζαν σε πρόοδο στα μέτωπα της μεταναστευτικής πολιτικής, του Συμφώνου Σταθερότητας και της περαιτέρω απομόνωσης Ουγγαρίας και Πολωνίας (η Βρετανία δεν χρειάζεται το σπρώξιμο για το οποίο θα ήταν πολύ πρόθυμη η Γαλλία, καθώς απομονώνεται μόνη της).
Ο ξενοδόχος πάντως ξέρει ότι δεν υπάρχει δωμάτιο που να μην ανοίγει με το κατάλληλο κλειδί κι ότι ακόμα κι αν το κλειδί έχει χαθεί, μπορεί να φτιαχτεί από την αρχή.
Και βρισκόμαστε, κυριολεκτικά και μεταφορικά, στην αρχή.