Προσέξτε, όχι ενός οποιουδήποτε τύπου ταχύτητας. Εκείνη την εποχή το τρένο ήταν ήδη ένα μηχανικό μέσο που έπιανε ιλιγγιώδεις για τα μέχρι τότε δεδομένα ταχύτητες. Αλλά το πλαίσιο λειτουργίας του ήταν δυο καρφωμένες ράγες, όπως λέει και το τραγούδι.
Αντιθέτως, η ταχύτητα του αυτοκινήτου εξαρτιόταν άμεσα από το κουράγιο, τις δεξιότητες και τη γνώση του οδηγού του. Η αλληλεπίδραση με τη μηχανή ήταν πρωτόγνωρη και ανεπανάληπτη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η αναλογικότητα των εντολών και των λαθών με τον θρίαμβο (έστω, τον εσωτερικό) ή την καταστροφή ήταν επίσης χωρίς προηγούμενο. Και φυσικά, η δυνατότητα της απρόσκοπτης πρόσβασης όπου υπήρχε δρόμος, δηλαδή σε πολύ περισσότερα σημεία από αυτά στα οποία υπήρχαν σιδηροτροχιές.
Το αυτοκίνητο ήταν η φαντασίωση που έγινε πραγματικότητα, ένας μεταλλικός Προμηθέας που πήρε τη φωτιά και τη μετέτρεψε σε κίνηση. Ολοένα πιο γρήγορη κίνηση. Δεν ήταν παράλογο, λοιπόν, που ο πατέρας του φουτουρισμού Μαρινέτι είδε σε αυτή τη μεταλλική πανοπλία με τις τέσσερις ρόδες το απαύγασμα της ομορφιάς, το απόγειο της πίστης στην πρόοδο. Δεν θα μπορούσε όμως να φανταστεί ότι αυτός ακριβώς ο συνδυασμός ταχύτητας και αυτενέργειας θα είχε τόσο αιματηρό αντίτιμο.
Οπως ακριβώς οι οπαδοί του φουτουρισμού δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι ο ήρωάς τους θα γινόταν φανατικός υποστηρικτής του φασισμού και του Μουσολίνι λίγα χρόνια αργότερα. Ο φασισμός ήταν η αιτία του θανάτου εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά νικήθηκε. Το αυτοκίνητο, επίσης. Αλλά αγαπήθηκε απ’ όλους.
Σύμφωνα με τις στατιστικές, σε όλο τον κόσμο κάθε ημέρα σκοτώνονται σε αυτοκινητικά δυστυχήματα 3.700 συνάνθρωποί μας. Η συνηθέστερη αιτία είναι η υπερβολική ταχύτητα. Σχεδόν το 90% των οδηγών παραδέχεται ότι περιστασιακά υπερβαίνει το επιτρεπόμενο όριο. Η τελευταία παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο πρόβλημα είναι η υιοθέτηση της τεχνολογίας καταστολής ταχύτητας.
Το Intelligent Speed Assistance (ISA) θα απαιτείται ως υποχρεωτικός εξοπλισμός σε όλα τα οχήματα που θα πωλούνται στην Ε.Ε. από το 2024. Το ISA χρησιμοποιεί οπτική και αμέσως μετά ηχητική προειδοποίηση. Αν αυτά δεν «συμμορφώσουν» τον οδηγό, θα υπάρχει και απτικό σύστημα που σπρώχνει ελαφριά το γκάζι προς τα πίσω. Αν, παρ’ όλα αυτά, και πάλι ο οδηγός κάνει ότι δεν καταλαβαίνει, το αυτοκίνητο θα επιβραδύνει από μόνο του.
Σε όλα αυτά βέβαια θα υπάρχει η δυνατότητα υπέρβασης από τον οδηγό, σε περίπτωση προσπέρασης, για παράδειγμα, αλλά η φιλοσοφία είναι ότι ο οδηγός θα πρέπει να έχει διαρκώς υπόψη του το όριο ταχύτητας. Το πράγμα, ωστόσο, μπορεί να πάει ακόμα πιο πέρα.
Δεδομένου ότι τα καινούρια αυτοκίνητα είναι επί της ουσίας και πλατφόρμες επικοινωνίας, αποδεχόμενα αλλά και αποστέλλοντας συνεχώς δεδομένα σε κεντρικούς servers, ποιος μας λέει ότι οι ρυθμιστικές αρχές δεν θα χρησιμοποιήσουν αυτά τα δεδομένα για να επιβραδύνουν όσα οχήματα κινούνται με υπερβολική ταχύτητα realtime, με το πάτημα ενός κουμπιού;
Για να μην παρεξηγηθώ, η υπερβολική ταχύτητα όντως είναι η Νο1 αιτία των θανατηφόρων ατυχημάτων. Η ασφάλεια είναι σημαντική και οι περιπτώσεις όπου χάθηκαν ζωές από ασυνείδητους οδηγούς που τρέχουν με αδιανόητες ταχύτητες μέσα στον αστικό ιστό είναι πολλές και εξοργιστικές. Ωστόσο, η όλη προσπάθεια θυμίζει δυστοπία.
Ο εξωγενής έλεγχος, η θεσμική πρόληψη, στη συγκεκριμένη περίπτωση θυμίζει εκείνη την ταινία επιστημονικής φαντασίας όπου οι Αρχές παρενέβαιναν συλλαμβάνοντας ανθρώπους για φόνους που δεν είχαν διαπράξει ακόμα. Το όριο της ατομικής ευθύνης πλέον γίνεται δυσδιάκριτο: σαν να παραδίδουμε εθελοντικά την υπευθυνότητα που έχουμε ως άνθρωποι που απαρτίζουμε μια κοινωνία και ακολουθούμε τους κανόνες της όχι (μόνο) γιατί διαφορετικά θα υποστούμε ποινικές συνέπειες, αλλά επειδή θεωρούμε ότι αυτό είναι το ηθικά σωστό, δηλαδή η συγκολλητική ουσία που μας κάνει να συνεργαζόμαστε.
Κοντολογίς, μια άρρητη μεταξύ μας συμφωνία γίνεται ψηφιοποιημένο εργαλείο μιας απρόσωπης ρυθμιστικής αρχής. Πάντα θα υπάρχει η παραβατικότητα, πάντα θα υπάρχουν αυτοί που δεν έχουν ίχνος ενσυναίσθησης, αυτοί που θεωρούν ότι είναι υπεράνω των νόμων, αυτοί που εξαπολύουν όλα τα κατώτερα ένστικτα, όλα τα καταπιεσμένα απωθημένα τους πίσω από ένα τιμόνι (και όχι μόνο πίσω από αυτό, δυστυχώς).
Αλλά η τεχνολογία δεν μπορεί να είναι μια γενική λύση σε τροχαία δυστυχήματα και τραυματισμούς. Οι υποδομές, η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος, η επίγνωση της δίκαιης τιμωρίας εφόσον διαπράξουμε παράβαση, αλλά, το κυριότερο, η εμβάθυνση της κοινωνικής ευθύνης θα μπορούσαν να είναι εξίσου αποτελεσματικές ως προς το ζητούμενο.