Στα λόγια, στα σχέδια και στη στρατηγική το ελληνικό κράτος μεγαλουργεί.
Ολες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις, όλοι οι υπουργοί κάθε τομέα, όλοι οι επικεφαλής δημοσίων υπηρεσιών ανακοινώνουν τι πρέπει να γίνει, θέτουν τους στόχους, πολλοί (μετά την ελληνοποίηση του όρου από τον ΓΑΠ) εκδίδουν και «οδικό χάρτη» για το πώς θα γίνει αυτό που πρέπει να γίνει. Για τις προθέσεις τους, δε, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Οι καλύτερες των προθέσεων. Και μάλιστα συστηματικά ψηφίζονται και νέοι νόμοι που καλύπτουν κάθε υποπερίπτωση (μπερδεύοντας βεβαίως σε εξωφρενικό βαθμό τον γραφειοκρατικό λαβύρινθο).
Για όλα υπάρχουν νόμοι, για όλα τα προβλήματα υπάρχουν σχέδια αντιμετώπισης, για όλα έχει ληφθεί πρόβλεψη. Στα χαρτιά και στα λόγια βεβαίως. Διότι στην πράξη τίποτα δεν γίνεται ή γίνονται πολύ λίγα πράγματα.
Συνήθως γίνεται ό,τι αφορά δαπάνες. Το Δημόσιο αγοράζει πράγματα, πληρώνει με χαρά, αποζημιώνει όταν έχει λεφτά, τρελαίνεται να ξοδεύει. Πληρώνει, π.χ., χιλιάδες μελέτες για κάθε ζήτημα.
Τις παραλαμβάνει, τις αρχειοθετεί σε κάποιο ράφι και τις αφήνει εκεί να σκονίζονται. Αγοράζει μηχανήματα, τα παρατάει σ’ ένα γκαράζ και σιγά-σιγά σκουριάζουν. Δεν εκτελεί το έργο που προτείνει η μελέτη, απλώς ξέρει τι πρέπει να κάνει και ο υπουργός ανακοινώνει ότι πήραμε τόσα μηχανήματα ή οχήματα, παραλάβαμε την τάδε μελέτη που λύνει το Χ πρόβλημα από την παγκοσμίου φήμης ειδική μελετητική εταιρεία και εκεί τελειώνει ο ρόλος του κράτους.
Επειδή, λοιπόν, για όλα υπάρχει πρόβλεψη και μελέτη και για όλα τα προβλήματα γνωρίζουμε τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε, θεωρούμε ότι είμαστε καλυμμένοι, χωρίς όμως να το κάνουμε.
Αποτέλεσμα είναι να καιγόμαστε το καλοκαίρι από τις πυρκαγιές γιατί δεν έχουν καθαριστεί οι αγροί, τα δάση και τα οικόπεδα, επειδή δεν έχουν ανοιχτεί επαρκείς δρόμοι πυροπροστασίας, επειδή δεν έχουν προετοιμαστεί οι αρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίες ομολογουμένως όταν ξεσπάσει το κακό τρέχουν και δεν φτάνουν ξεπερνώντας συχνά και τα όρια αυτοθυσίας και ηρωισμού. Τα μέτρα πρόληψης, όμως, τα οποία είχαν σχεδιαστεί δεν υλοποιήθηκαν και η καταστροφή ήταν αναπόφευκτη. Και έτσι θα συνεχίσουμε, από καταστροφή σε καταστροφή, αν δεν υλοποιήσουμε τα σχέδια τα οποία έχουμε στα ράφια.
Δεν είναι μόνο οι φυσικές καταστροφές, όπως οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, είναι καθετί που σχετίζεται με το ελληνικό κράτος, το οποίο βρίσκεται σε επίπεδο σχεδιασμού και μόνο.
Μη διατηρήσιμα διατηρητέα
Πάρτε ένα άλλο παράδειγμα, τα διατηρητέα κτίρια. Οταν το κράτος χαρακτηρίζει ένα κτίριο διατηρητέο, δηλώνει ότι θέλει να διατηρηθεί το κτίριο. Να μην γκρεμιστεί, να μην αλλάξει, να μείνει όπως είναι. Και αν ανακατασκευαστεί, πρέπει να ανακατασκευαστεί διατηρώντας τη μορφή που είχε αρχικά.
Στο κράτος ανήκουν πάρα πολλά διατηρητέα κτίρια. Τα περισσότερα είναι παρατημένα και καταρρέουν σταδιακά. Στους ιδιώτες και στα ιδρύματα ανήκουν επίσης πάρα πολλά διατηρητέα. Και αυτά έχουν αφεθεί στο έλεος του χρόνου και περιμένουν την αναπόφευκτη κατάρρευσή τους.
Επειδή όλα αυτά τα διατηρητέα είναι παρατημένα και καταρρέουν, αυτομάτως αποτυγχάνει το κράτος στην πρόθεσή του να τα διατηρήσει. Θα πάψουν να είναι διατηρητέα όταν καταρρεύσουν.
Και η κατάρρευση ενός διατηρητέου είναι η απόλυτη αποτυχία του κράτους διότι το κράτος ήθελε να το διατηρήσει και δεν διατηρήθηκε.
Γιατί δεν συντηρούνται, δεν στηρίζονται και δεν ξαναχτίζονται τα διατηρητέα; Διότι το κράτος δεν εγκρίνει κονδύλια για να φτιάξει αυτά που του ανήκουν και επειδή οι ιδιώτες ιδιοκτήτες των υπολοίπων είτε δεν έχουν λεφτά να τα ξαναχτίσουν, είτε δεν θέλουν να μπλέξουν. Τι σημαίνει δεν θέλουν να μπλέξουν;
Οτι είναι σχεδόν αδύνατο να βγάλεις άδεια για να ανακατασκευάσεις ένα διατηρητέο. Πέραν αυτού, βεβαίως, αν τελικά ο ιδιώτης αποφασίσει να μπλέξει, θα πληρώσει τεράστια ποσά και θα χάσει άπειρο χρόνο και κόπο για να φτιάξει κάτι που δεν θα του επιστρέψει ποτέ αυτά που ξόδεψε. Και γι’ αυτό δεν το φτιάχνει.
Ομως το κράτος θέλει να διατηρηθεί το συγκεκριμένο κτίριο και πρέπει να το διατηρήσει. Για να το κάνει αυτό είτε θα πρέπει να το απαλλοτριώσει αποζημιώνοντας τον ιδιοκτήτη του και στη συνέχεια να ξοδέψει λεφτά για να το φτιάξει, είτε θα πρέπει να επιδοτήσει το κόστος στήριξής του τουλάχιστον, δηλαδή απλώς για να διατηρηθεί και να μην καταρρεύσει. Εδώ να επισημάνουμε ότι ο ιδιοκτήτης και το κράτος έχουν αντίθετα συμφέροντα. Το κράτος θέλει να διατηρηθεί το κτίριο και ο ιδιοκτήτης θέλει να καταρρεύσει για να χτίσει στη θέση του ένα νέο ώστε να αξιοποιηθεί η περιουσία του. Και ενώ το κράτος έχει αντίθετο σκοπό από τον ιδιοκτήτη, τελικά κάνει ό,τι μπορεί για να επιτευχθεί ο σκοπός του ιδιοκτήτη, δηλαδή αφήνει το διατηρητέο να καταρρεύσει.
Οπως επισήμανε σε πρόσφατο άρθρο της και η ειδική στο ζήτημα των διατηρητέων δικηγόρος Εύη Μαμιδάκη, από το Ταμείο Ανάκαμψης της οικονομίας, δηλαδή από τα πολυδιαφημισμένα 70 δισ. ευρώ που θα ξοδέψουμε, δεν υπάρχει ούτε ένα ευρώ πρόβλεψη για την αναστήλωση διατηρητέων κτιρίων.
Σε αντίθεση βεβαίως με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και κυρίως την Ιταλία, που ξοδεύουν δισεκατομμύρια για τα δικά τους διατηρητέα και διατηρούν μαζί με τα κτίρια την ιστορία τους και την αισθητική τους.
Εμείς τίποτα. Θα μου πείτε, έχουμε άλλες προτεραιότητες. Οχι, δεν είναι έτσι. Αφενός ποτέ δεν καταφέρνουμε να απορροφήσουμε όλα τα κονδύλια που μας αναλογούν από την Ευρώπη, συνεπώς χάνουμε λεφτά που θα μπορούσαμε να έχουμε ξοδέψει στη συντήρηση αυτών των κτιρίων, και αφετέρου δεν χρειάζεται να διαθέτουμε το σύνολο των χρημάτων σε άλλους τομείς. Είναι αστείο να πει κάποιος αρμόδιος ότι μέσα στα 70 δισ. δεν μπορούμε να βρούμε ένα ποσό μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων για να αναστηλώσουμε πλήθος διατηρητέων. Δεν μας νοιάζει όμως. Οι δημόσιοι οργανισμοί θεωρούν ότι, εφόσον κήρυξαν ένα κτίριο διατηρητέο, έκαναν τη δουλειά τους, το κτίριο θα διατηρηθεί. Οχι, δεν θα διατηρηθεί. Ο χαρακτηρισμός «διατηρητέο» καταδικάζει το κτίριο σε καταστροφή και τον ιδιοκτήτη του σε απελπισία. Τίποτε άλλο δεν προσφέρει.
Υπάρχουν δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες άλλα παραδείγματα για την αναποτελεσματικότητα του κράτους. Κάθε Ελληνας θα έχει να πει τουλάχιστον καμιά δεκαριά.
Ωστόσο, η ουσία είναι μία: ότι ενώ στα σχέδια σκίζουμε, στην πράξη είμαστε ανίκανοι, απροετοίμαστοι για όλες τις καταστροφές και τελικά άξιοι της μοίρας μας. Είμαστε μια διατηρητέα χώρα μη διατηρήσιμη.