Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) πρόσφατα ολοκλήρωσε ένα κύκλο επιθετικών αυξήσεων των επιτοκίων του ευρώ με αποτέλεσμα να ανεβάσει το επιτόκιο από το αρνητικό -0,5% στο +4,5%, σε ελάχιστο χρόνο. Ήταν ο πιο πυκνός κύκλος αυξήσεων στην ιστορία της ΕΚΤ και αποσκοπούσε στην μείωση του πληθωρισμού στην τιμή στόχο του 2%. Αποτέλεσμα ο πληθωρισμός μειώθηκε μεν αλλά η Ευρώπη ετοιμάζεται να εισέλθει σε μία περίοδο οικονομικής ύφεσης με πρώτη και καλλίτερη την Γερμανία!
Προσωπικώς έχω δύο ερωτήματα που μπορεί να ακούγονται απλοϊκά αλλά εγώ με το μικρό μου το μυαλό τα έχω.
1. Γατί είναι προτιμότερος ένας πολύ χαμηλός πληθωρισμός συνοδευόμενος από ύφεση στην οικονομία, αντί ενός ελαφρώς μεγαλύτερου αλλά ελεγχόμενου πληθωρισμού, συνοδευομένου από ανάπτυξη, έστω και μικρή;
2. Γιατί η ΕΚΤ έχει θέσει ως στόχο του πληθωρισμού το 2% και όχι το 3%, ίσως και το 4%; Ο στόχος του 2% είναι εν πολλοίς αυθαίρετος και σίγουρα προϋποθέτει σφιχτή νομισματική πολιτική, που πάντα πλήττει την ανάπτυξη, αυτό δηλ. που βιώνει σήμερα η Ευρώπη. ( Πιθανόν ο χαμηλός στόχος του πληθωρισμού στο 2% να υποκρύπτει και την εμμονή των Γερμανών, οι οποίοι κουβαλάνε τραυματικές εμπειρίες από την προ Β Παγκοσμίου Πολέμου περίοδο του υπερπληθωρισμού στην Γερμανία, η οποία μεταξύ άλλων συνετέλεσε και στην άνοδο του Χίτλερ!).
Δυστυχώς η ανάπτυξη πάντα ακολουθείται από πληθωρισμό. Το θέμα είναι να είναι αυτός ελεγχόμενος. Και γνωρίζουμε ακόμη, ότι αν δούμε το θέμα γενικότερα πέραν της σημερινής συγκυρίας, ο πληθωρισμός είναι ένα κυκλικό φαινόμενο, το οποίον νομοτελειακά εμφανίζεται στην οικονομία με απρόβλεπτη συχνότητα. Οφείλουμε επίσης να αντιληφθούμε ότι πάρα πολλά οικονομικά φαινόμενα έχουν μία κυκλικότητα η οποία εμφανίζεται νομοτελειακά κατά διαστήματα, τα οποία όμως δεν είναι εκ των πρότερων προβλέψιμα.
Κλασσικό παράδειγμα οι χρηματιστηριακές αγορές. Αυτές κινούνται με ανοδικούς κύκλους τους οποίους πάντα διαδέχονται πτωτικοί κύκλοι, και πάντα δυστυχώς μόνο εκ των υστέρων μπορούμε να διακρίνουμε τις αιτίες και τις αφορμές αυτών των κύκλων. Αν μπορούσαμε να τις γνωρίζουμε εκ των προτέρων, ή θα είμασταν όλοι πλούσιοι, ή δεν θα υπήρχαν χρηματιστήρια.
Οι οικονομίες των χωρών επίσης παρουσιάζουν κυκλικές μεταβολές. Πάντα υπάρχουν περίοδοι ανάπτυξης που ακολουθούνται από περιόδους ύφεσης.
Φαίνεται ότι η περίφημη ημιτονοειδής καμπύλη αντικατοπτρίζει επιτυχέστατα την μεταβολή πολλών οικονομικών φαινομένων. Με μία σοβαρή διαφορά. Ενώ η ημιτονοειδής καμπύλη είναι απόλυτα προβλέψιμη ως προς τις διακυμάνσεις της, καθότι μαθηματικό μέγεθος ,οι ανάλογες οικονομικές διακυμάνσεις δεν είναι απόλυτα προβλέψιμες καθότι οικονομικό μέγεθος. Εξ ου και τα Οικονομικά δεν θεωρούνται ακριβής επιστήμη ( exact science), σε αντίθεση με τα Μαθηματικά!
Έτσι και με τον πληθωρισμό. Πάντα υπάρχουν πληθωριστικοί κύκλοι που συνήθως συνοδεύουν την ανάπτυξη μιας οικονομίας, τους οποίους ακολουθούν αποπληθωριστικοί κύκλοι που συνήθως συνοδεύουν την ύφεση μιας οικονομίας.
Τονίζω το συνήθως διότι υπάρχουν και περίοδοι στασιμοπληθωρισμού (stagflation). Δηλ. και στασιμότης στην οικονομία και πληθωρισμός. Αυτές είναι η χειρότερη περίπτωση και η δυσκολότερα αντιμετωπίσιμη, αλλά αυτά δεν είναι του παρόντος.
Επί του θέματος τώρα νομίζω ότι η Ευρώπη μάλλον αρχίζει να εισέρχεται σε μία περίοδο οικονομικής ύφεσης η οποία οφείλεται μεταξύ άλλων και στην μειωμένη ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής οικονομίας έναντι της Αμερικανικής. Οι ΗΠΑ για να τονώσουν την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας τους έθεσαν σε ισχύ ένα φιλόδοξο πρόγραμμα κινήτρων ύψους περίπου 370 δις δολ. το οποίον αποσκοπεί να προσελκύσει επενδύσεις απ’ όλο τον κόσμο και κυρίως από την Ευρώπη. Έτσι η Ευρώπη έχασε την προηγούμενη μεγάλη επανάσταση του Ίντερνετ, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν στην Ευρώπη σήμερα τα αντίστοιχα της Google, της Amazon, ή της eBay.
Όμως τώρα κινδυνεύει κατά τα φαινόμενα να χάσει και την διαφαινόμενη δεύτερη τεχνολογική επανάσταση, αυτήν των κβαντικών υπολογιστών και της βιοτεχνολογίας!
Σημειώνω ότι οι κβαντικοί υπολογιστές, όταν κατασκευασθούν, θα μπορούν να επιλύουν προβλήματα που σήμερα είναι τελείως απρόσιτα από τους υπάρχοντες υπολογιστές. Αυτό τουλάχιστον λένε οι διαθέσιμες ενδείξεις. Και τούτο διότι μεγάλες σύγχρονες επενδύσεις που θα μπορούσαν να γίνουν στην Ευρώπη οδεύουν προς τις ΗΠΑ. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση το πρόβλημα για την Ευρώπη δεν είναι μόνο οι επενδύσεις. Είναι κυρίως η τεχνολογική πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, η οποία οφείλεται συν τοις άλλοις και στο υψηλότατο επίπεδο πανεπιστημιακής έρευνας που γίνεται στις ΗΠΑ, οι οποίες διαθέτουν πληθώρα σπουδαίων Πανεπιστημίων τα οποία σαφώς υπερτερούν των ευρωπαϊκών.
Με άλλα λόγια μπαίνουμε σε μία εποχή όπου η ανάπτυξη της οικονομίας δεν εξαρτάται μόνο από τις επενδύσεις αλλά εξ ίσου και από τις τεχνολογικές καινοτομίες στο πεδίο των «νέων» επιστημών.
Και ένα μεγάλο ερώτημα είναι πως θα μπορέσει η Οικονομική Επιστήμη να ενσωματώσει στους μηχανισμούς των οικονομικών προβλέψεων και εκτιμήσεων και τις νέες αυτές παραμέτρους.