Alma mater είναι μία λατινική έκφραση που στην κυριολεξία σημαίνει «τροφός μητέρα». Παραπέμπει δε στην έννοια της μητέρας η οποία τρέφει και φροντίζει το παιδί της. Η έκφραση αυτή έχει μεταφερθεί στην αγγλική γλώσσα και χρησιμοποιείται κυρίως στην Αμερική, την επικαλούνται δε κυρίως οι απόφοιτοι ενός πανεπιστημίου όταν αναφέρονται στο πανεπιστήμιο από το οποίο αποφοίτησαν. Alma mater λοιπόν είναι το πανεπιστήμιο όπου έχει σπουδάσει κάποιος. Ο συγκεκριμένος όρος υποκρύπτει μία βαθιά συναισθηματική σύνδεση και τρυφερότητα όταν χρησιμοποιείται με αυτήν την έννοια. Ένας Αμερικανός απόφοιτος πανεπιστημίου λοιπόν αισθάνεται το πανεπιστήμιό του ως ένα είδος μητέρας! Ένας Έλληνας απόφοιτος πανεπιστημίου πώς το αισθάνεται άραγε;
Περιττό να τονίσω ότι οι απόφοιτοι ενός αμερικανικού Πανεπιστημίου συγκροτούν κατά κανόνα μία κοινότητα η οποία διατηρεί επαφή μεταξύ των μελών της, ασχέτως ηλικίας, τα οποία μέλη της αλληλοϋποστηρίζονται, έστω και αν δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, αλλά και βοηθούν κατά το δυνατόν την alma mater τους και στηρίζουν το ταμείο υποτροφιών, ώστε να μπορούν στο Πανεπιστήμιο να σπουδάζουν και παιδιά που δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν τα σχετικά δίδακτρα.
Παρακολουθώ με ενδιαφέρον το τεράστιο θέμα που έχει ανοίξει στη χώρα μας σχετικά με την ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων. Προσωπικώς, είχα την τύχη να σπουδάσω σε δύο από τα καλύτερα Πανεπιστήμια της Αγγλίας και έτσι απέφυγα την κόλαση των ελληνικών Πανεπιστημίων. Ακόμα σήμερα, συχνά αναπολώ με νοσταλγία τα φοιτητικά μου χρόνια κατά τα οποία οι ακαδημαϊκές απαιτήσεις ήταν υψηλότατες και η ζωή σε μία ξένη χώρα, δύσκολη για ένα νέο παιδί. Αλλά και πολύ ενδιαφέρουσα!
Παρ’ όλα αυτά το πανεπιστημιακό περιβάλλον και η μέθεξη στην αποκάλυψη της γνώσης, μου έχουν αφήσει θαλπερές αναμνήσεις, καθώς και αισθήματα υπερηφάνειας και ευγνωμοσύνης, επειδή είχα την τύχη να αποκτήσω αυτή την καθοριστική εμπειρία, νωρίς στη ζωή μου.
Δεν γνωρίζω κατά πόσον οι σημερινοί φοιτητές των ελληνικών Α.Ε.Ι. θα διακατέχονται από ανάλογα αισθήματα ως προς τη φοιτητική τους ζωή, όταν θα την ατενίζουν από κάποια απόσταση. Αμφιβάλλω όμως! Χωρίς να είμαι ειδήμων περί τα ακαδημαϊκά, αν έπρεπε με δύο λόγια να συνοψίσω τις εντυπώσεις από την προσωπική μου εμπειρία ως προς το αγγλικό σύστημα ανώτατης παιδείας, θα έλεγα ότι αυτό χαρακτηρίζεται κατ’ αρχάς από σεβασμό προς την προσωπικότητα του φοιτητή. Μετά ακολουθούν τα υπόλοιπα, δηλ. υποδομές, ακαδημαϊκό προσωπικό, διαδικασίες κ.λπ.
Θυμάμαι, για παράδειγμα, ότι κάθε φοιτητής είχε μία προσωπική θυρίδα μέσα στο Πανεπιστήμιο, στην οποία ετοποθετούντο από τη Γραμματεία όλες οι ανακοινώσεις και ειδοποιήσεις που τον αφορούσαν. Στις αρχές Μαΐου έπαιρνα ένα σημείωμα με τις ακριβείς ημερομηνίες και ώρες των ετησίων προαγωγικών εξετάσεων κάθε μαθήματος που θα λάμβαναν χώρα στα τέλη Ιουνίου! Οι οποίες φυσικά ετηρούντο επακριβώς και με ευλάβεια. Ιδού ο σεβασμός της προσωπικότητας του φοιτητή στην πράξη!
Στην Ελλάδα φοβούμαι ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Αντί αμοιβαίου σεβασμού, η σχέση Πανεπιστημίου-φοιτητή χαρακτηρίζεται από καχυποψία και εχθρότητα.
Μήπως όμως ανάλογα συναισθήματα δεν χαρακτηρίζουν και τις σχέσεις κράτους και πολιτών στη χώρα μας; Και εφόσον η παρουσία του κράτους στα Πανεπιστήμια είναι κυρίαρχη και καθοριστική, αναμενόμενο είναι η σχέση αυτή να μεταφέρεται και στον ακαδημαϊκό χώρο.
Με αυτά δεν υπαινίσσομαι ότι τα Πανεπιστήμια πρέπει να είναι αποκλειστικώς ιδιωτικά. Μπορεί θαυμάσια να είναι και δημόσια, αλλά να διατηρούν αποστάσεις ασφαλείας από το δηλητηριώδες κράτος. Εφόσον βέβαια και το κράτος φροντίζει να διασφαλίζει τη διοικητική και πνευματική ανεξαρτησία των δημοσίων πανεπιστημίων και όχι να τα αντιμετωπίζει ως ένα ακόμα κρατικό – κομματικό φέουδο.
Τι δουλειά έχει το κράτος να καθορίζει τον αριθμό των εισακτέων, τον τρόπο εισαγωγής, τον τρόπο μετεγγραφής των φοιτητών, τους μισθούς των καθηγητών και ένα σωρό άλλα λειτουργικά και οργανωτικά θέματα; Το αποτέλεσμα είναι οι κανόνες εισαγωγής και φοίτησης να διέπονται από την ίδια σταθερότητα και συνέχεια που διέπει και το φορολογικό μας σύστημα. Οι δε γονείς των υποψηφίων φοιτητών αλλά και οι ίδιοι οι φοιτητές να μετατρέπονται σε «υπηκόους» του Υπουργού Παιδείας, όπως όλοι οι Έλληνες φορολογούμενοι είναι υπήκοοι του Υπουργού Οικονομικών. Σχέσεις που έχουν τις ιστορικές τους ρίζες στην τουρκοκρατία! «Ελλάς, η χώρα του Τουρκομπαρόκ», είχε πει ο μέγας ελληνολάτρης Γιάννης Τσαρούχης, σχολιάζοντας το μίγμα τουρκικής κληρονομιάς και νεωτερικών δυτικοευρωπαϊκών επιρροών.
Ένα επίσης ισχυρό όπλο στα χέρια των μεγάλων ξένων πανεπιστημίων όσον αφορά την οικονομική και διοικητική τους αυτοτέλεια, αλλά και την προβολή τους, είναι οι σύλλογοι αποφοίτων. Οι σύλλογοι αποφοίτων συχνά περιλαμβάνουν προσωπικότητες όχι μόνο από τη χώρα εντοπιότητος, αλλά και από άλλες χώρες απ’ όπου προέρχονται οι απόφοιτοι των συγκεκριμένων ιδρυμάτων.
Δυστυχώς νομίζω ότι το πρόβλημα της Παιδείας και κυρίως αυτό της Ανώτατης είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της Ελλάδας σήμερα! Σοβαρότερο ακόμη και από το οικονομικό πρόβλημα… Και τούτο διότι πέραν των προφανών καταστροφικών επιπτώσεων στη ζωή της χώρας, συντηρεί και το εγκληματικό φαινόμενο του «brain-drain», το οποίο συνίσταται στη μετανάστευση πολλών ικανών παιδιών σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Και ας μην ισχυρισθούν οι εγχώριοι «προοδευτικοί» ότι αυτά αφορούν τους εύπορους φοιτητές που μπορούν να επωμισθούν το κόστος των σπουδών στην αλλοδαπή, διότι οι κουτόφραγκοι των μεγάλων ξένων πανεπιστημίων συχνά χορηγούν υποτροφίες και διευκολύνσεις, προκειμένου να προσελκύσουν τους ικανότερους των ικανών, τους οποίους εμείς διώχνουμε.
Και αφού αυτοί αναδειχθούν και διαπρέψουν διεθνώς, τους εκλιπαρούμε να επιστρέψουν και να σώσουν την πατρίδα! Όσοι δε ρομαντικοί εξ αυτών γυρίσουν και αναλάβουν πανεπιστημιακές ευθύνες, μπορεί να γνωρίσουν και καινοτόμες νεοελληνικές μορφές ακαδημαϊκής έκφρασης. Όπως οι καταλήψεις, οι βιαιότητες και ο αυταρχικός φοιτητικός κομματικός συνδικαλισμός.