Αυτή είναι μία διαπίστωση την οποία έκανε ο Πρωθυπουργός κατά την πρόσφατη συνέντευξή του στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ, και την οποίαν φαντάζομαι ότι πολλοί Έλληνες παρακολούθησαν με ενδιαφέρον, αφού ούτως ή άλλως η τηλεόραση, λόγω εγκλεισμού, έχει καταναγκαστικά μετατραπεί σε αναγκαίο κακό για όλους μας! Η εν λόγω διαπίστωσις είναι ιστορικά ακριβής, αλλά αντικειμενικά ελλιπής.
Η απόδοση του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου κυμαίνεται σήμερα γύρω στο 0,78%, ποσοστό που είναι όντως το χαμηλότερο στη πρόσφατη ελληνική οικονομική ιστορία, και καθιστά τον δανεισμό πολύ φθηνό, γεγονός που εκμεταλλεύεται η Ελληνική Δημοκρατία για να δανείζεται και να στηρίζει την δοκιμαζόμενη ελληνική οικονομία σε ικανοποιητικό βαθμό.
Πού οφείλεται όμως αυτή η άκρως ευνοϊκή συγκυρία; Οφείλεται μόνον στην αξιοπιστία της χώρας και στην σταθερότητα του πολιτικού συστήματος; Όχι βέβαια! Άλλωστε το αντίστοιχο κόστος δεκαετούς δανεισμού για τις ΗΠΑ είναι 1,14%. Σημαίνει αυτό ότι η Ελλάδα είναι πιο αξιόπιστη από τις ΗΠΑ; Πολλοί παράγοντες διαμορφώνουν το κόστος δανεισμού, πέραν της αξιοπιστίας μιας χώρας, η οποία φυσικά παίζει και αυτή τον ρόλο της.
Πρώτον και σημαντικότερον, το βασικό επιτόκιο της Κεντρικής Τράπεζας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει μειώσει το βασικό επιτόκιο στο -0,50%. Στην ουσία τιμωρεί την αποταμίευση, αφού αντί να πληρώνει ένα κάποιο τόκο στους αποταμιευτές, τους επιβάλλει πρόστιμο, προσπαθώντας να τους ωθήσει στην κατανάλωση. Επίσης πέραν του προστίμου, τα τραπεζικά δάνεια γίνονται πολύ φθηνά και έτσι παρακινείται κανείς να δανειστεί και να καταναλώσει. Τα αρνητικά επιτόκια της ΕΚΤ μοιραίως συμπαρασύρουν τα επιτόκια των ομολόγων προς τα κάτω και έτσι έχουμε μία γενικευμένη πτώση του κόστους δανεισμού.
Δεύτερον, η ΕΚΤ τυπώνει χρήμα και το ρίχνει στην αγορά μέσω διαφόρων μηχανισμών επαναγοράς ομολόγων, με αποτέλεσμα η ρευστότητα της οικονομίας να αυξάνεται. Θεωρητικά ελπίζεται ότι όλη αυτή η ρευστότητα θα αυξήσει την κατανάλωση και θα υποβοηθήσει την ανάπτυξη, ή τέλος πάντων θα περιορίσει την ύφεση λόγω της υγειονομικής κρίσης. Τελικά όμως αυτό που συμβαίνει στην πραγματική οικονομία είναι ότι οι μεν καταναλωτές αναζητώντας μια απόδοση για τις οικονομίες τους, στρέφονται στην αγορά ομολόγων ανεβάζοντας τις τιμές τους και πιέζοντας έτι περεταίρω τις αποδόσεις τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τα Χρηματιστήρια τα οποία έχουν ανέβει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα την δημιουργία μιάς μεγάλης επενδυτικής φούσκας. Και όσο μεν τα επιτόκια παραμένουν χαμηλά και το χρήμα ρέει άφθονο στην αγορά, ελέω ΕΚΤ, η φούσκα συντηρείται. Τι θα γίνει όμως κάποια στιγμή εμφανισθεί πληθωρισμός και θα πρέπει να αυξηθούν τα επιτόκια; Τότε η φούσκα θα σκάσει και τρεχάτε ποδαράκια μου!
Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Συμβαίνει με κυκλική μορφή κάθε 5-10 χρόνια και αναφέρεται ως «booms and busts», (άνοδοι και πτώσεις), οπότε καλόν είναι να προετοιμαζόμαστε.
Τρίτον, το λεγόμενο περιθώριο των ομολόγων έναντι του γερμανικού ομολόγου, ή Bund, που θεωρητικά φέρει μηδενικό επενδυτικό κίνδυνο (spread over Bund).
Παραθέτω έναν μικρό πίνακα:
Χώρα Απόδοση 10ετούς Spread
Γερμανία -0,47% 0
Ελλάδα 0.78% 1,25
Ιταλία 0,49% 0,96
Ισπανία 0,13% 0,60
Πορτογαλία 0,07% 0,54
Βλέπουμε ότι η χώρα μας με το πολύ χαμηλό επιτόκιο του 0,78% δανείζεται συγκριτικά πολύ ακριβότερα απ’ ό,τι οι υπόλοιπες μεσογειακές χώρες και μάλιστα και από την Πορτογαλία! Δεν είμαι σε θέση να εξηγήσω αυτό το φαινόμενο, πάντως φαίνεται ότι οι αγορές είναι πολύ πιο πρόθυμες να δανείσουν την Πορτογαλία παρά την Ελλάδα! Προφανώς γιατί ο δείκτης δανειακής επιβάρυνσης της Πορτογαλίας ( Χρέος/ΑΕΠ), είναι καλλίτερος από τον αντίστοιχο ελληνικό.
Καταλήγουμε λοιπόν μοιραίως στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα δανείζεται μεν σε ιστορικά χαμηλά επιτόκια αλλά δανείζεται συγκριτικά ακριβά. Αν τα γενικά επιτόκια ήταν υψηλότερα η διαφορά θα ήταν σαφώς εμφανέστερη. Δυστυχώς τα εγγενή και δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας υπάρχουν με κυριότερο τον υπερδανεισμό, και οι αγορές φυσικά τα γνωρίζουν και τα αποτυπώνουν!
Ασχέτως όμως όλων αυτών, όταν οι επενδυτές είναι ικανοποιημένοι να επενδύουν 100 ευρώ για να πάρουν τόκο 78 σεντς τον χρόνο -δηλ. ούτε καν 1 ευρώ- τότε έχουμε δημιουργήσει μια τεράστια επενδυτική φούσκα. Γι’ αυτό και πολλοί επαγγελματίες επενδυτές παίρνουν θέσεις short στις αγορές και είδαμε πρόσφατα το πανηγύρι που έγινε με την πλατφόρμα Reddit και την μετοχή της Gamestop!
Όλα αυτά είναι δείγματα ανέμελης επενδυτικής ευφορίας (irrational exuberance) που έλεγε και ο ιστορικός πρόεδρος της Federal Reserve, Άλαν Γκρίνσπαν, φαινόμενο που αποτελεί σαφή προάγγελο κάθε μεγάλης επενδυτικής κατάρρευσης.