“Είναι καιρός να αποτινάξωμεν τον αφόρητον τούτον ζυγόν, να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα, να κρημνίσωμεν από τα νέφη την ημισέληνον να υψώσωμεν το σημείον, δι’ ου πάντοτε νικώμεν! Λέγω τον Σταυρόν και ούτω να εκδικήσωμεν την Πατρίδα και την Ορθόδοξον ημών Πίστιν από την ασεβή των ασεβών καταφρόνησιν”…
Αλέξανδρος Υψηλάντης, στην προκήρυξή του “Μάχου υπέρ πίστεως & πατρίδος”.
Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, ακόμη και τις επιθυμίες και την προσπάθεια κάποιων ξένων δυνάμεων να σβήσει η φωτιά της επανάστασης, οι Έλληνες κατάφεραν «με το σπαθί τους» πριν από 200 χρόνια να αποτινάξουν τον τούρκικο ζυγό, που δυνάστευε μεταξύ άλλων τα ιδανικά και τις αξίες τους. Τι ήταν άραγε αυτό που άναψε τη σπίθα της απελευθέρωσης και γιατί δεν είχε γίνει νωρίτερα;
Ιστορικά γνωρίζουμε ότι ο επίσημος Επαναστατικός αγώνας ξεκίνησε την 25η Μαρτίου το 1821 στην Αγία Λαύρα Καλαβρύτων όταν ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο της Αγίας Λαύρας και όρκισε σε αυτό τους αγωνιστές. Ωστόσο, οι ιστορικοί αναφέρουν ότι η προετοιμασία είχε ήδη ξεκινήσει με τη Φιλική Εταιρεία να εμπνέει το όραμα μιας ελεύθερης Ελλάδας τουλάχιστον ένα χρόνο πριν με σχέδια που δεν πραγματοποιήθηκαν αλλά έδωσαν στο λαό το σκίρτημα του πατριωτισμού που τελικά με πόνο και αίμα πολέμησε για την ελευθερία του. «Ελευθερία ή θάνατος» ήταν η πολεμική ιαχή που ακουγόταν από άκρη σ’ άκρη της Ελλάδας αποδεικνύοντας την αποφασιστικότητα κατά της υποδούλωσης με κάθε τίμημα αψηφώντας τον θάνατο.
Για περίπου τέσσερις αιώνες το οθωμανικό σύστημα κατέφερε να παγιωθεί στην Ελλάδα όχι μόνο σε πολιτικό αλλά και σε κοινωνικό και συμπεριφοριακό επίπεδο. Κυριάρχησε στην κουλτούρα των Ελλήνων και αποδόμησε σε ένα μεγάλο βαθμό κοινωνικές αξίες και ιδανικά. Ο τρόπος που λειτουργούσε δεν ήταν μόνο κατακτητικός αλλά κατάφερε να εμποτίσει στην ελληνική κοινωνία νοοτροπίες υποδούλωσης που υποστήριζαν τα σχέδια της διοίκησης ως μέλη μιας αγέλης χωρίς βούληση. Υπό-Δούλοι που λάμβαναν αξιώματα και θέσεις στην διοίκηση ικανοποιώντας αφενός τις προσωπικές τους φιλοδοξίες και αφετέρου τον μηχανισμό των κατακτητών που σε καμία όμως περίπτωση δεν άρμοζε στο ελληνικό γένος που γέννησε την ελευθερία, την δικαιοσύνη, την ισότητα, την τέχνη, τις επιστήμες και την φιλοσοφική διανόηση. Μπορεί λοιπόν οι Έλληνες για 400 χρόνια να «υπνωτίστηκαν», να φιμώθηκαν, να φοβήθηκαν, να «εκπαιδεύτηκαν» στην ασφάλεια του συστήματος αλλά όπως αποδείχτηκε ποτέ δεν άφησαν να υποδουλωθεί το πνεύμα τους.
Τα κηρύγματα του Διαφωτισμού, τα ιδανικά της Αναγέννησης και οι φιλελεύθερες ιδέες που προκάλεσαν τη Γαλλική Επανάσταση φαίνεται πως αφύπνισαν την εθνική συνείδηση των Ελλήνων και τους ενθύμισαν τις πνευματικές και αξιακές τους καταβολές από το Σωκράτη, τον Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα, τον Περικλή, τον Δημοσθένη κ.α. Η σπίθα αυτή άναψε τη μεγάλη φλόγα στην ψυχή των Ελλήνων για Επανάσταση και Ελευθερία. Μπορεί στην αρχή να ξεκίνησε με μικρές εξεγέρσεις που αποτύγχαναν λόγω έλλειψης οργάνωσης και συντονισμού, και μπορεί να πέρασαν πολλά χρόνια αλλά έφτασε η κατάλληλη στιγμή για να προτρέψει ο Κοσμάς ο Αιτωλός λέγοντας: «Να σπουδάζετε κι εσείς αδελφοί μου, να μανθάνετε γράμματα, όσο μπορείτε. Κι αν δεν εμάθετε πατέρες, να σπουδάσετε τα παιδιά σας, να μανθάνουν τα ελληνικά» και να ο Αδαμάντιος Κοραής να αφυπνίσει λέγοντας , «ότι κύριον μέλημα είναι η πνευματική ανάπτυξη του γένους, διότι αυτή είναι η προϋπόθεση για την ελευθερία και την ανεξαρτησία». Δεκάδες αξιόλογοι Δάσκαλοι του Γένους, με την επιμονή τους κατόρθωσαν να δώσουν μία κατεύθυνση σκέψεως στον δοκιμαζόμενο Έλληνα και να του δώσουν να καταλάβει, ότι είναι ο φορέας ενός υπέρτατου πολιτισμού, που πρέπει να αναστηθεί.
Διακόσια χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821 και η Ελλάδα δεν σταμάτησε ποτέ να δοκιμάζεται από αλλεπάλληλες κρίσεις, πολιτικές, κοινωνικές οικονομικές, νεανική μετανάστευση και τώρα την πανδημία COVID – 19. Το ερώτημα παραμένει: Μέσα από αυτές τις κρίσεις είναι σε θέση η ελληνική κοινωνία να συνεχίσει να διατηρεί το πολιτισμικό της κεφάλαιο, τα ιδανικά και τις αξίες, τις στάσεις και τις συμπεριφορές που δημιούργησαν η Επανάσταση αλλά και οι δεκάδες αιώνες κληρονομιάς ιστορίας και πολιτισμού;
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 έρχεται να μας θυμίσει τη γενέθλιο στιγμή του σύγχρονου ελληνικού κράτους μετά από αιώνες σκλαβιάς και καταπίεσης του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Μέσα από τον επαναστατικό Αγώνα αναδύθηκαν μεγάλες ηθικές, πολιτικές αξίες και ιδανικά που αποτελούν σήμερα ανάγκη και απαιτούμενο της κοινωνίας μας όσο ποτέ άλλοτε. Αυτά μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για μια ολική και προσωπική επανεκκίνηση δημιουργώντας το αξιακό όραμα που οφείλει να έχει ο καθένας μας, και σε προσωπικό επίπεδο, παραδίδοντας το στις επόμενες γενιές. Η ανατροπή των δεδομένων που μας που έχει επιφέρει η κρίση που βιώνουμε αποτελεί μια ευκαιρία Αναγέννησης και Επανεκκίνησης σε βασικές κοινωνικές αξίες όπως αλληλεγγύη, συλλογικότητα, δικαιοσύνη και ατομική ευθύνη.
Ας μη λησμονούμε ποιοι είμαστε και τι μπορούμε να καταφέρουμε. Άλλωστε, ποιος λαός έπειτα από 4 αιώνες σκλαβιάς και καταπίεσης θα μπορούσε να διατηρήσει άφθαρτα και αμείωτα τα εθνικά ιδανικά του, την πολιτισμική του ταυτότητα, την παιδεία και τη γλώσσα του; Η Ελλάδα πορευόμενη στους αιώνες έχει αποδείξει πως μπορεί να τα καταφέρει και πάντα να βγαίνει νικήτρια στον αγώνα που έχει μάθει να δίνει, αρκεί όλοι εμείς να έχουμε ομοψυχία, θάρρος και κοινό όραμα.