Η επαγγελματική εξουθένωση ή burn out εμφανίζεται όταν κανείς εκτίθεται σε συνεχείς ή χρόνιους συναισθηματικούς και σωματικούς στρεσογόνους παράγοντες.
Ο όρος «burnout» επινοήθηκε αρχικά από τον ψυχολόγο Herbert Freudenberger τη δεκαετία του 1970 για να περιγράψει τις επιπτώσεις του ακραίου στρες στους «επαγγελματίες υγείας», και πλέον έχει εξελιχθεί ώστε να περιλαμβάνει την απώλεια της ικανότητάς μας να ανταπεξέλθουμε στις υποχρεώσεις μας και γίνεται περισσότερο αναγνωρισμένος σε όλα τα επαγγέλματα και εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναγνωρίζει την επαγγελματική εξουθένωση ως κοινωνικό φαινόμενο, ορίζοντας το ως «σύνδρομο που νοείται ως αποτέλεσμα του χρόνιου στρες στο χώρο εργασίας και δεν έχει αντιμετωπιστεί επιτυχώς».
Η Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρεία διαπίστωσε ότι το 79% των ατόμων που συμμετείχαν σε έρευνα είχαν βιώσει έντονο εργασιακό άγχος έναν μήνα πριν από την έρευνα και το 71% είπε ότι συνήθως αισθάνεται ένταση ή στρες κατά τη διάρκεια της ημέρας στην εργασία του. Εν τω μεταξύ, σχεδόν το 60% δηλώνει ότι η εμπειρία τους στην δουλειά είναι τόσο επιβαρυντική που σκοπεύουν να την αλλάξουν μέσα στον επόμενο χρόνο.
Πρόσφατη έρευνα έχει δείξει ότι η επαγγελματική εξουθένωση δεν περιορίζεται μόνο στο εργασιακό στρες, αλλά μπορεί να ισχύει και σε άλλους τομείς της ζωής μας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το να βιώνουμε χρόνιο στρες δεν σημαίνει ότι βιώνουμε ταυτόχρονα και εξάντληση. Αντίθετα, η εξουθένωση είναι αυτό που μπορεί να συμβεί εάν το χρόνιο στρες δεν αντιμετωπιστεί. Ο ψυχολόγος Jeremy Sutton σε σχετικό άρθρο εξηγεί ότι η επαγγελματική εξουθένωση είναι η συσσώρευση στρεσογόνων παραγόντων με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα τα επίπεδα άγχους να είναι αδιαχείριστα. Η εξουθένωση είναι η φυσική εξέλιξη του χρόνιου στρες που έχει περάσει ανεξέλεγκτα και χωρίς πλάνο αντιμετώπισης.
Επειδή η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη συναισθηματική και σωματική υγεία και ευεξία, είναι σημαντικό να μπορούμε να την αναγνωρίσουμε στα αρχικά στάδια, ώστε να την αντιμετωπίσουμε πριν γίνει χρόνιο πρόβλημα. Υπάρχουν πέντε στάδια εξουθένωσης που μπορεί να βιώσει ο καθένας ανά πάσα στιγμή στη ζωή του.
Tα στάδια του burnout
Στάδιο 1: Μήνας του μέλιτος
Χαρακτηρίζεται από ενθουσιασμό και παραγωγικότητα, έμπνευση και ενέργεια. Αυτό το στάδιο του burnout δεν περιέχει σημάδια εξουθένωσης. Αντίθετα, πιθανότατα να είστε ενθουσιασμένοι με τυχόν νέους ρόλους που έχετε αναλάβει ή πρόσθετα projects που σάς έχουν ανατεθεί. Είναι το στάδιο-παγίδα όπου ο ενθουσιασμός μάς οδηγεί να θέλουμε να αναλάβουμε περισσότερα. Χωρίς θετικές στρατηγικές αντιμετώπισης, μπορεί να βρεθείτε στο επόμενο στάδιο.
Στάδιο 2: Έναρξη στρες
Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου εξουθένωσης, αρχίζετε να αισθάνεστε στάσιμοι και μπορεί να αρχίσετε να παρατηρείτε ότι η δουλειά σας σάς παίρνει περισσότερο χρόνο από όσο θα θέλατε. Η δουλειά εξακολουθεί να ανταμείβει, αλλά το άγχος αρχίζει να εισχωρεί. Καθώς το στάδιο του μήνα του μέλιτος τελειώνει, μπορεί να παρατηρήσετε ότι κάποιες μέρες είναι πιο δύσκολες και αγχωτικές από άλλες. Επιπλέον, έχετε λιγότερο χρόνο και ενέργεια για τα πράγματα που απολαμβάνετε και τους ανθρώπους που αγαπάτε. Επίσης, δεν είναι ασυνήθιστο να αντιμετωπίζετε πονοκεφάλους, άγχος και αλλαγές στην όρεξη και στον ύπνο σας. Μπορεί ακόμη και να διαπιστώσετε ότι είστε λιγότερο παραγωγικοί και πιο ευερέθιστοι.
Στάδιο 3: Χρόνιο Στρες
Μέχρι να φτάσετε σε αυτό το στάδιο της επαγγελματικής εξουθένωσης, τα επίπεδα απογοήτευσής σας αυξάνονται και νιώθετε όλο και περισσότερο στρες. Το άγχος γίνεται πιο επίμονο και πιο καθημερινό. Με το νευρικό σας σύστημα να βρίσκεται συνεχώς σε εγρήγορση, αρχίζετε να ξεπερνάτε τα υγιή επίπεδα στρες και να αντιμετωπίζετε πιο έντονα συμπτώματα από πριν. Όχι μόνο οι δεξιότητές σας στην επίλυση προβλημάτων και η απόδοσή σας αρχίζουν να μειώνονται σημαντικά, αλλά μπορεί επίσης να αισθανθείτε και μια αίσθηση αδυναμίας. Είναι επίσης σύνηθες να αισθάνεστε αγανακτισμένοι, αδιάφοροι και απαθείς. Κοινωνικά, μπορεί να αποστασιοποιηθείτε από φίλους, οικογένεια και συναδέλφους
Στάδιο 4: Εξουθένωση
Είναι το στάδιο όπου τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης γίνονται κρίσιμα. Το νευρικό σας σύστημα βρίσκεται εκτός λειτουργίας επιβίωσης για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Είναι πιο δύσκολο να ανταπεξέλθετε στις απαιτήσεις της δουλειάς και της καθημερινότητας σας είναι δύσκολο να βρείτε διέξοδο από τις τρέχουσες συνθήκες. Σάς κυριεύει η εξάντληση -σωματικά, διανοητικά και συναισθηματικά. Τα αισθήματα κενού, αυτοαμφισβήτησης και επιθυμίας για απομόνωση από τους άλλους μπορεί να αυξηθούν. Οι άνθρωποι στη ζωή σας μπορεί να παρατηρήσουν αλλαγές στη συμπεριφορά σας. Επίσης, δεν είναι ασυνήθιστο για τα άτομα σε αυτό το στάδιο να παραμελούν τις προσωπικές τους ανάγκες.
Στάδιο 5: Οικειοποίηση εξουθένωσης
Όταν δεν αναρρώνετε από την εξάντληση ή γίνεται τρόπος ζωής για εσάς, δεν βιώνετε μόνο νοητική και σωματική κόπωση, αλλά μπορεί επίσης να έχετε χρόνια θλίψη και ακόμη και κατάθλιψη. Η ελπίδα είναι ότι μόλις φτάσετε σε αυτό το στάδιο, θα αναζητήσετε βοήθεια ή κάποιο είδος παρέμβασης για να ανακουφίσετε τα συμπτώματα.
Τα συμπτώματα του burnout
Ποικίλλουν ανάλογα με τη φάση της επαγγελματικής εξουθένωσης στην οποία βρίσκεστε. Γενικά, υπάρχουν τρία βασικά συμπτώματα που πρέπει να γνωρίζετε: εξάντληση, αποπροσωποποίηση και μειωμένη απόδοση. Τα σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν: Αίσθημα κούρασης, δυσκολία στον ύπνο, αλλαγές στην όρεξη, πονοκεφάλους, μυϊκούς πόνους.
Τα συναισθηματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν: Έλλειψη κινήτρων, συναισθήματα αυτοαμφισβήτησης, μοναξιά, αίσθημα δυσαρέσκειας.
Τα συμπτώματα συμπεριφοράς περιλαμβάνουν: Κοινωνική απομόνωση, μη εκπλήρωση των ευθυνών σας ή εκρήξεις θυμού που σχετίζονται με την εργασία.
Πώς να αναρρώσετε
Πολύ συχνά, τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης δυστυχώς αντιμετωπίζονται μόνο όταν γίνουν σοβαρά, καθιστώντας δυσκολότερη την αποκατάσταση. Η κατανόηση των σταδίων της επαγγελματικής εξουθένωσης και η γνώση ορισμένων από τα σημάδια είναι σημαντική για να διασφαλιστεί ότι λαμβάνετε τα απαραίτητα μέτρα και κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές.
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν τρόποι να ανακάμψετε και να μάθετε να απολαμβάνετε ξανά τη δουλειά σας. Για αρχή, πρέπει να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας και να αναγνωρίζετε την εξάντληση. Θα είναι δύσκολο να προχωρήσετε αν δεν μπορείτε να δείτε το πρόβλημα με τη βοήθεια ενός ειδικού. Πριν επιστρέψετε ξανά στη δουλειά, βρείτε νέους τρόπους για να βρείτε μια ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Είναι σημαντικό να δώσετε προτεραιότητα στην αυτοφροντίδα και να αφιερώνετε χρόνο για τον εαυτό σας. Αυτό μπορεί να είναι τόσο απλό όσο να κάνετε διαλείμματα ή μια βόλτα κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος. Σε στρεσογόνες στιγμές, μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να εξασκήσετε τεχνικές αναπνοής για να μειώσετε το άγχος σας. Συνηθίστε στην ιδέα να λέτε «όχι» και καθορίστε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα εργασίας.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image