Η ιστορία του Philo Farnsworth, μιας άγνωστης ιδιοφυΐας, που μας χάρισε την πιο επιδραστική ηλεκτρική συσκευή του 20ού αιώνα.
Σε όλες τις παγκόσμιες δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει σχετικά με την ηλεκτρική συσκευή που αποδείχτηκε πιο επιδραστική στη ζωή μας από όλες τις άλλες, η τηλεόραση βρίσκεται μακράν στην πρώτη θέση. Γνωρίζουμε πάρα πολλά για την τηλεόραση, αλλά και πολύ λίγα για εκείνον που την ανακάλυψε. Ισως διότι ο Philo Farnsworth ήταν πάντα άνθρωπος της αποτελεσματικότητας και όχι των δημοσίων σχέσεων.
Αν δεν έχετε ξαναδιαβάσει το όνομα του εφευρέτη της τηλεόρασης, κανείς δεν θα σας κατηγορήσει. Ο Philo Farnsworth, που θεωρείται πλέον πέρα πάσης αμφιβολίας ως ο άνθρωπος που κατασκεύασε και πατεντάρισε ένα πλήρες ηλεκτρικό τηλεοπτικό σύστημα με πομπό και δέκτη, έλαβε πολύ μικρότερη δημοσιότητα από την εμβληματική συσκευή που δημιούργησε. Ισως να φταίει και το ότι, παρ’ ότι απέδειξε ότι είχε πρώτος την ιδέα και την τελειοποίησε, δεν κέρδισε τα χρήματα που αντιστοιχούν στη σημαία της εφεύρεσής του και πέθανε πνιγμένος στα χρέη.
Mια ιδιοφυία της τεχνολογίας
Ο Farnsworth γεννήθηκε το 1906 και ήταν ο πρωτότοκος γιος μιας οικογένειας Μορμόνων, που ζούσε φτωχικά και πολύ απλά στο Πρόβο της Γιούτα στις αρχές του 20ού αιώνα, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και τρεχούμενο νερό στο σπίτι. Η ζωή του άλλαξε ριζικά όταν το 1918, σε ηλικία 12 ετών, η οικογένειά του μετακόμισε στο Αϊνταχο, στο ράντσο ενός συγγενή. Ο πατέρας του είχε μία μεταφορική άμαξα με άλογα και ήθελε να διεκδικήσει περισσότερες δουλειές εκεί.
Εκεί, ο έκπληκτος Philo είδε πρώτη φορά στη ζωή του ηλεκτρική συσκευή, μία γεννήτρια που τροφοδοτούσε με ρεύμα το σπίτι και τις μηχανές του ράντσου. Κυριολεκτικά δεν ξεκολλούσε από δίπλα της και χωρίς κανείς να του δείξει τίποτα κατάφερε να την επισκευάσει(!) όταν αυτή χάλασε. Βρήκε παραπεταμένο σε μια γωνία της αποθήκης ένα χαλασμένο ηλεκτρικό μοτέρ και το χρησιμοποίησε για να μετατρέψει το χειροκίνητο πλυντήριο της μητέρας του σε ηλεκτρικό. Πριν κλείσει τα 18 είχε καταφέρει ήδη να κερδίσει έναν διαγωνισμό εφευρέσεων ενός τεχνολογικού περιοδικού, παρουσιάζοντας για πρώτη φορά την ιδέα μιας μαγνητικής κλειδαριάς.
Οσο φοιτούσε στο γυμνάσιο Ρίγκμπι, ο Farnsworth είχε τις πρώτες του ιδέες για μεταφορά τηλεοπτικών εικόνων. Μοιράστηκε τα σκίτσα και τους υπολογισμούς του με τον καθηγητή του Justin Tolman, ο οποίος κάποια στιγμή δεν μπορούσε να τον παρακολουθήσει! Κράτησε όμως τα σκίτσα αυτά, κάτι που αποδείχτηκε σωτήριο για τον μαθητή του μετά από κάποια χρόνια. Ως γνήσιος Μορμόνος και ο ίδιος, ο Farnsworth μετακόμισε εκ νέου στη Γιούτα για να φοιτήσει στο γυμνάσιο Μπρίγκαμ Γιανγκ και μετά στο ομώνυμο πανεπιστήμιο. Εκεί γνώρισε και την κατοπινή του σύζυγο την Πεμ, στην οποία αναγνώριζε ένα μεγάλο μέρος της έμπνευσής του.
Οταν αποφοίτησε έστησε μια δουλειά με τον κουνιάδο του στο Σολτ Λέικ Σίτι, ήθελε να επισκευάζει ραδιόφωνα. Αλλά οι εφευρέσεις και οι ιδέες του είχαν πάρει τόσο το μυαλό που δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί στα «ταπεινά» ραδιόφωνα. Καθυστερούσε πολύ τις επισκευές και τελικά το μαγαζί έκλεισε. Ηταν έτοιμος να επιστρέψει στο Πρόβο με κομμένα φτερά, όταν δέχτηκε μια απρόσμενα μεγάλη χορηγία 6.000 δολαρίων από τον Leslie Gorrell και τον George Everson, ένα ζευγάρι φιλάνθρωπων που πίστεψαν την ιδέα του για την τηλεόραση. Μ’ αυτό το μεγάλο ποσό εγκαταστάθηκε στο Λος Αντζελες, παντρεύτηκε την Πεμ το 1926 και στρώθηκε στη δουλειά. Ο θρύλος λέει ότι δεν είδε το φως του ήλιου για τέσσερα χρόνια, μέχρι το 1930 που παρουσίασε το πρώτο του τηλεοπτικό σύστημα. Παρόμοιες προσπάθειες για μετάδοση εικόνων γίνονταν και στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ. Η ιδέα που αναπτυσσόταν, όμως, ήταν περισσότερο μηχανική παρά ηλεκτρική. Τα περισσότερα τηλεοπτικά συστήματα που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσαν συσκευές σάρωσης εικόνας (“rasterizers”) που χρησιμοποιούσαν περιστρεφόμενους “δίσκους Nipkow” με οπές διατεταγμένες σε σπειροειδή σχέδια.
Η εφεύρεση και η χρόνια διαμάχη
Ο Farnsworth είχε υπόψιν του την ιδέα αλλά την απέρριψε αμέσως. Ελεγε ότι αν αντικαταστήσει τα μηχανικά μέρη με ηλεκτρικά, θα είχε πολύ καλύτερη ποιότητα εικόνας. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1927 κατάφερε να μεταδώσει μία εικόνα από ένα δωμάτιο του εργαστηρίου του σ’ ένα άλλο, με ένα πλήρες σύστημα κάμερας και δέκτη τηλεόρασης. Η σύζυγός του θυμάται ότι ο σχεδόν πάντα σιωπηλός Farnsworth αναφώνησε: «Αυτό είναι, ηλεκτρονική τηλεόραση»! Ευτυχώς γι’ αυτόν, σκέφτηκε να πατεντάρει αμέσως την εφεύρεσή του και να την παρουσιάσει σ’ ένα ελεγχόμενο κοινό από δημοσιογράφους στις 3 Σεπτεμβρίου 1928. Ηταν το κυριότερο αποδεικτικό του στοιχείο στην μακρόχρονη δικαστική του μάχη με την RCA (Radio Corporation of America), τον κολοσσό των ηλεκτρικών συσκευών.
Το 1930 η RCΑ προσέλαβε τον Ρωσο-αμερικανό επιστήμονα Vladimir Zworykin για να αναπτύξει το δικό του τηλεοπτικό σύστημα, το οποίο υποστήριζε ότι είχε σχεδιάσει από το 1923. O Zworykin επισκέφθηκε το εργαστήριο του Farnsworth κι έφυγε από εκεί μ’ ένα ολόκληρο μπλοκ σημειώσεων. Αργότερα παραδέχτηκε ότι ο Farnsworth είχε φτιάξει το πιο κοντινό σύστημα στη σημερινή τηλεόραση, ωστόσο τότε έλεγε ότι το δικό του ήταν πιο εξελιγμένο. Κι έχοντας την υποστήριξη της εταιρείας-κολοσσού, αρχικά αποπειράθηκε να αγοράσει την εφεύρεση του Farnsworth για 100.000 δολάρια κι όταν αυτός αρνήθηκε τον έσυρε σε μια πολύχρονη δικαστική διαμάχη.
Ο Philo είχε ιδρύσει πια τη δική του εταιρεία, τη Philco, με τη συμμετοχή των δύο φιλάνθρωπων που τον βοήθησαν αρχικά. Το 1934 ήταν πια έτοιμος να παρουσιάσει τη συσκευή του στο κοινό. Αλλά φαινόταν εξαρχής ότι δεν ήταν επιχειρηματίας. Τον ενδιέφεραν μόνο οι εφευρέσεις και οι πατέντες, όχι η γραμμή παραγωγής, που θα εξασφάλιζε έσοδα. Ηδη δούλευε σε άλλες ιδέες, όπως μια συσκευή που θα «τρυπούσε» την ομίχλη και θα εξασφάλιζε ορατότητα στα αεροπλάνα και μια άλλη που θα αποστείρωνε το γάλα με τη χρήση ραδιοκυμάτων. Η μάχη με την RCA ολοκληρώθηκε το 1939 με πλήρη δικαίωση του Farnsworth. Τον βοήθησαν οι αριθμοί κατοχύρωσης της πατέντας, που ήταν μικρότεροι (άρα και παλιότεροι) απ’ αυτούς της αντίπαλης εταιρείας, αλλά και ένα σχεδιάγραμμα που παρουσίασε ο καθηγητής του στο γυμνάσιο, το οποίο αποδείκνυε ότι είχε τη θεωρία στο μυαλό του από έφηβος.
Η εταιρεία του Farnsworth Television and Radio Corporation εξαγοράστηκε από την ΙΤΤ το 1951. Ηταν μια ανακούφιση για τον ίδιο, ο οποίος έχασε μεν την επιχείρηση, αλλά είχε το ελεύθερο να ασχοληθεί με το πάθος του, τις νέες ανακαλύψεις. Η νέα διοίκηση τού εξασφάλισε ένα εργαστήριο στο Φορτ Γουέιν, το οποίο ο ίδιος ζήτησε να είναι υπόγειο και το αποκαλούσε «η σπηλιά»! Από εκείνο το εργαστήριο βγήκαν διάφορες εφευρέσεις, όπως αμυντικά συστήματα προειδοποίησης, συσκευές ανίχνευσης υποβρυχίων, εξοπλισμός ραντάρ και τηλεσκόπιο υπερύθρων ακτίνων.
Παράλληλα μ’ αυτά, ο Farnsworth έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διαδικασία της πυρηνικής σύντηξης. Στην κυριολεξία, τα πειράματα αυτά του πήραν τα μυαλά και συνετέλεσαν στην οικονομική του καταστροφή. Αφιέρωνε μήνες ολόκληρους στα πειράματα αυτά, αν και η διοίκηση του ΙΤΤ γκρίνιαζε ότι απαιτούσαν πολλά χρήματα και δεν έβλεπε τρόπο να τα εκμεταλλευθεί εμπορικά. Οταν η εταιρεία αρνήθηκε να του δώσει χρηματοδότηση το 1967, ο Farnsworth δεν δίστασε να πουλήσει το μερίδιό του στην ΙΤΤ και να βάλει υποθήκη το σπίτι του για να συνεχίσει τα πειράματα. Τα οποία τελικά δεν οδήγησαν πουθενά. Οταν δεν μπορούσε πια να χρηματοδοτήσει την ιδέα του, το έριξε στο αλκοόλ. Ο οργανισμός του εξασθένησε και η πνευμονία που τον βρήκε τον Μάρτιο του 1971 αποδείχτηκε θανάσιμη. Αφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία μόλις 65 ετών.
Το πιο παράξενο απ’ όλα, βέβαια, είναι ότι πρόλαβε να ζήσει την εξάπλωση της τηλεόρασης στις ΗΠΑ τις δεκαετίες του 1950 και κυρίως του 1960, αλλά στις προσωπικές του συζητήσεις δεν θεωρούσε την τηλεόραση ούτε καν ως μία από τις πέντε σημαντικότερες εφευρέσεις του! Μόνο όταν είδε την εικόνα του Νιλ Άρμστρονγκ να περπατάει στο φεγγάρι, τον Ιούλιο του 1969, είπε στη γυναίκα του «τελικά, γι’ αυτό και μόνο άξιζε η εφεύρεσή μου»!
Η αναγνώρισή του ήλθε κυρίως μετά θάνατον. Το περιοδικό Time, το 1999, τον συγκαταλέγει ανάμεσα στους 100 σημαντικότερους ανθρώπους του 20ού αιώνα. Παρ’ όλα αυτά, το όνομά του σήμερα παραμένει άγνωστο.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image