Ταξίδι με το θρυλικό αυτοκίνητο του πρωταγωνιστή της σειράς Breaking Bad

O πρώην φίλος της κλότσησε το παρμπρίζ και χοροπήδησε πάνω στο καπό. Πολλή πληροφορία, αλλά τουλάχιστον είναι καθησυχαστικό να μαθαίνεις πως οι ζημιές στο Aztek έγιναν οικειοθελώς. Κάθε μόριο του μεταχειρισμένου Pontiac μαρτυρά ένα παρελθόν κακομεταχείρισης. Ξέρω, κανονικά θα έπρεπε να φύγω τρέχοντας. Η κεντρική κονσόλα έχει φάει κλοτσιά, από τα χαλάκια μέχρι την επένδυση της οροφής υπάρχουν κόκκινα και καφέ στίγματα. Το οδόμετρο δείχνει 200.000 μίλια, αλλά κάλλιστα θα μπορούσαν να ξεπερνούν το μισό εκατομμύριο. «Θα το ρυμουλκήσω μέχρι το σπίτι για σένα»! Τα καμπανάκια χτυπάνε, αλλά τρελαίνομαι για ιστορίες και αυτό το αυτοκίνητο έχει πολλές να πει. Ο ιδιοκτήτης του αναρρώνει μετά από χειρουργική επέμβαση, η κόρη του μόλις ολοκλήρωσε το πρόγραμμα αποτοξίνωσης. Θέλω να του δώσω τα λεφτά μου. Δεν είμαι, βέβαια, σίγουρος αν θέλω το Aztek για αντάλλαγμα…

Βρισκόμαστε στο Παλμ Σπρινγκς, στην Καλιφόρνια, για να απολαύσουμε κάποιες από τις λιγότερο γνωστές διαδρομές της Πολιτείας από το κάθισμα ενός από τα χειρότερα μοντέλα στην ιστορία της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Το Aztek αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό στη δυτική ακτή των ΗΠΑ. Απέκτησε, όμως, απροσδόκητη φήμη όταν χρησιμοποιήθηκε ως μεταφορικό μέσο του φτωχού και απεγνωσμένου καθηγητή Walter White, στην τηλεοπτική σειρά «Breaking Bad». Και έκτοτε η μεταπωλητική αξία των καλοδιατηρημένων αντίτυπων αυξήθηκε. Το Aztek που βρίσκεται μπροστά μου σίγουρα δεν είναι καλοδιατηρημένο, αλλά η παχιά στρώση πατίνας το καθιστά ιδανικό για το σχέδιό μου: να το αγοράσω, να το οδηγήσω και να το πουλήσω χωρίς να χάσω τόσα λεφτά ώστε να αναγκαστώ κι εγώ να γίνω ναρκοβαρόνος.

Γεννήθηκε στο μυαλό του σχεδιαστή της GM, Tom Peters, ως ένα τολμηρό crossover SUV βασισμένο στην 4η γενιά της Chevrolet Camaro, αλλά έφτασε στην έκθεση αυτοκινήτου του Ντιτρόιτ το 2000 μεταμορφωμένο σε minivan επάνω σε λιλιπούτειους τροχούς, πακεταρισμένο γύρω-γύρω με πλαστικά προστατευτικά. Το κοινό το αντιπάθησε. «Δεν το έπαιρνα ούτε ως χάρισμα» ήταν η διάσημη ατάκα ενός συμμετέχοντα σε έρευνα δημοσκόπησης της GM. Η GM είχε προβλέψει ετήσιες πωλήσεις 75.000 αντιτύπων και χρειαζόταν τουλάχιστον 30.000 για να μην μπει μέσα. Δεν κατάφερε ούτε καν αυτές, στην καλύτερή του χρονιά, το 2002.

Tο αυτοκίνητό μας είναι ένα δικίνητο βασικό μοντέλο των αρχών του 2001. Η συμφωνία έκλεισε, φεύγουμε. Παρά τη δύστυχή του εμφάνιση δεν είναι κακό στον δρόμο, με τη στιβαρότητα του old-school ανεξάρτητου πλαίσιου τύπου σκάλας και την τελευταία αναλαμπή άφθονης ισχύος που παρουσιάζουν οι κινητήρες πριν τα τινάξουν. Το τιμόνι είναι ελαφρύ αλλά ακριβές, τα φρένα λειτουργούν αρκετά καλά και το αυτόματο κιβώτιο τεσσάρων σχέσεων αλλάζει με έναν ύποπτο μεταλλικό θόρυβο. Υπάρχει, ωστόσο, αυτή η ανησυχητική ένδειξη «Service Engine Soon» στον πίνακα οργάνων. Στην Καλιφόρνια, την αυστηρότερη σε θέματα εκπομπής ρύπων Πολιτεία, αυτό σημαίνει πως δεν μπορώ να πάρω την κυριότητα του αυτοκινήτου, ούτε να το μεταπωλήσω. Είναι πρόβλημά μου μέχρι να επισκευαστεί ή να αποσυρθεί από την κυκλοφορία. Αφελώς πιστεύω ότι δεν είναι και τεράστιο θέμα, πως ένα βασικό σέρβις θα δώσει τη λύση. Φευ! Καταλύτης και σύστημα ψεκασμού δεν περνούν τον έλεγχο, ο πρώτος κύλινδρος δεν έχει ανάφλεξη. Για την επανεξέταση το σφάλμα πρέπει να διορθωθεί, οι κωδικοί να σβήσουν και το αυτοκίνητο να ολοκληρώσει έναν αυτοέλεγχο κατά τη διάρκεια ενός «κύκλου οδήγησης» ώστε να διασφαλιστεί ότι λειτουργεί σωστά. Με δανεικά εργαλεία και μια αίσθηση αισιοδοξίας, πιάνω δουλειά. Η αντικατάσταση μπουζί, καλωδίων ανάφλεξης και μιας τσιμούχας βαλβίδας ανακύκλωσης καυσαερίων δεν εντυπωσιάζει ιδιαίτερα το scanner κωδικών. Σε ένα τοπικό συνεργείο μού συνιστούν μία ακόμα επαναφορά του κωδικού και έναν κύκλο οδήγησης. «Πόσο είναι ο κύκλος οδήγησης;» ρωτάω. «Δεν έχω ιδέα», έρχεται η απάντηση συνοδευόμενη από ένα μειδίαμα. «Κάποιες φορές είναι 15 λεπτά, κάποιες άλλες μερικές εκατοντάδες μίλια. Απλά οδήγησέ το κάπου, μακριά από εδώ…». Ξέρω ακριβώς πού.

Τρεις ώρες δρόμος ανατολικά του Λος Αντζελες, σε βάθος 69 m κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας υπάρχει μια τρομερή περιβαλλοντική καταστροφή που θα είχε αφήσει άφωνους τους πρώτους νομοθέτες εκπομπής ρύπων της Καλιφόρνια. To Σάλτον Σι είναι μια θάλασσα 889 km2, η οποία δημιουργήθηκε το 1905 από την υπερχείλιση του ποταμού Κολοράντο. Το «θαύμα της ερήμου» -το τότε πανέμορφο, φρέσκο νερό στη μέση της ηλιόλουστης ερήμου της Καλιφόρνια- έγινε δημοφιλής τόπος αναψυχής. Ο τουρισμός μειώθηκε εξίσου γρήγορα τη δεκαετία του ’70, όταν η ρύπανση από γεωργία και κτηνοτροφία έφτασαν στην περιοχή. Αργότερα, το 2003, το σχέδιο για την εκτροπή του νερού στις κοντινές πόλεις του Λος Αντζελες και του Σαν Ντιέγκο μείωσε σημαντικά την εισροή, συρρικνώνοντας τη λίμνη και εκθέτοντας μια ακτογραμμή τοξικών αποβλήτων. Σήμερα, η περιοχή είναι μία από τις χειρότερες σε ποιότητα αέρα στις ΗΠΑ, εξαιτίας της πλούσιας σε αρσενικό και σελήνιο σκόνης. Μια αποξηραμένη λίμνη γεμάτη χημικά στην έρημο μοιάζει με τον ιδανικό προορισμό για ένα αυτοκίνητο που έγινε διάσημο σε τηλεοπτικό σίριαλ, όπου οι πρωταγωνιστές παρήγαγαν μεθαμφεταμίνη στην έρημο. Με τους κωδικούς σφαλμάτων απενεργοποιημένους και τις προειδοποιητικές λυχνίες σβηστές, ξεκινώ. Το Σάλτον Σι το μυρίζεις πολύ πριν το δεις.

Παραλίες σχηματισμένες από αποσυντεθειμένα οστά εκατομμυρίων νεκρών ψαριών· σειρές ταξινομημένων φοινίκων και στις δύο πλευρές του αυτοκινητόδρομου δημιουργούν ένα μεταβαλλόμενο καλειδοσκόπιο γεωμετρικών μοτίβων μέσα στη χαμηλή, καφέ ομίχλη. Φτάνω στο παραθαλάσσιο θέρετρο-φάντασμα με 12.000 κενές θέσεις στάθμευσης, που ιδρύθηκε το 1958 και εγκαταλείφθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Πλησιάζοντας σε μια άδεια από αυτοκίνητα διασταύρωση ο κινητήρας κλοτσάει και σβήνει. Καταλαβαίνω ότι ο δείκτης βενζίνης ήταν μάλλον αισιόδοξος, αφού χωρίς περαιτέρω προειδοποίηση βρέθηκε στο μηδέν. Ευτυχώς βρίσκομαι απέναντι από ένα πρατήριο καυσίμων. Μερικά παιδιά φωνάζουν καθώς σπρώχνω: «Το αυτοκίνητο του WalterWhite!». Αναρωτιέμαι αν είναι αρκετά μεγάλα ώστε να έχουν δει τη σειρά και να έχουν καταλάβει το νόημα της ιστορίας… Αλλά πρώτα απ’ όλα, πώς στο καλό βρέθηκαν εδώ; Είναι αδύνατο να μετακινηθεί κανείς σ’ αυτό το αχανές και αφιλόξενο μέρος χωρίς αυτοκίνητο. Σε όλες τις αγροτικές περιοχές της Αμερικής δεν υπάρχει τοπικό σύστημα δημόσιων μεταφορών. Εξαθλιωμένα σαπάκια που κινούνται ακόμη χάρη σε φτηνά ανταλλακτικά εισαγωγής υποκαθιστούν λεωφορεία και τρένα. Για την πλειονότητα της αμερικανικής εργατικής τάξης η κατοχή ενός αυτοκινήτου είναι θεμελιώδης για την ύπαρξή της.

Οδηγώντας στο νοτιοανατολικό άκρο της λίμνης με γεμάτο ρεζερβουάρ βενζίνης 87 οκτανίων, τα γύρω χωράφια γίνονται μεγαλύτερα, πιο πράσινα και επίπεδα. Η θειώδης οσμή των σάπιων ψαριών δίνει τη θέση της στο άρωμα της κτηνοτροφίας 95.000 βοοειδών, που ξεκίνησαν την οικολογική καταστροφή του Σάλτον Σι. Βρισκόμαστε σε μια ξεχασμένη γωνία των ΗΠΑ, εκτός θέασης, όπου πράγματα όπως αυτό -και ακόμα χειρότερα- αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Σταματώ στο Νίλαντ, άλλη μια υπό κατάρρευση αγροτική κωμόπολη, έξω από ένα σούπερ μάρκετ με χειροποίητη πινακίδα. Η μοναξιά τυλίγει αυτό το μέρος με μια δυσοίωνη ηρεμία και ο ήλιος που δύει αντανακλάται στο Aztek αποκαλύπτοντας μυριάδες γρατζουνιές και βαθουλώματα. Η σιωπή σπάει από ένα αυτοκίνητο που προσπαθεί μάταια να πάρει μπροστά, που περιέργως αυτή τη φορά δεν είναι το δικό μου. Σε μέρη όπως αυτό επιβάλλεται να βοηθήσεις τους άλλους οδηγούς, ακόμη και αν η στάση μοιάζει επικίνδυνη. Η αρχική μου προσφορά για βοήθεια απορρίπτεται έως ότου ο ιδιοκτήτης του γερασμένου Ford Econoline van ρίχνει μια πιο προσεκτική ματιά στην κατάσταση του Aztek. «Κάτι θα ξέρει από μαστορέματα ο τύπος!» σκέφτεται. Ψαχουλεύοντας τον αρχαίο V8 5,8 lt ανακαλύπτω το πρόβλημα στην ανάφλεξη. Ρυμουλκώ το Ford σε ένα συνεργείο στην άλλη πλευρά της πόλης και αφήνω τον οδηγό του στο γειτονικό Σλάμπ Σίτι, μια ειρηνική αλλά περήφανα παράνομη κοινότητα καταλήψεων σε στρατώνες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Φεύγοντας, ο δρόμος κάπου τελειώνει και χάνομαι μέσα στη νύχτα. Απέχω εκατοντάδες χιλιόμετρα από οποιονδήποτε γνωρίζω, χωρίς φαγητό ή νερό, χοροπηδώντας εκτός δρόμου στα μαύρα σκοτάδια της ερήμου. Κάποια στιγμή βρίσκω ηλεκτροφόρα καλώδια -πάντα μια καθησυχαστική ένδειξη ότι ο πολιτισμός δεν είναι πολύ μακριά- και τα ακολουθώ ταλαιπωρώντας το Aztek σε τεράστιες λακκούβες μέχρι να επιστρέψω ξανά στην άσφαλτο. Κατευθυνόμενος βόρεια στην ανατολική όχθη της λίμνης έχω χρόνο να αναλογιστώ πόσο στραβά θα μπορούσαν να είχαν πάει όλα και είμαι ευγνώμων που το ταπεινό Ρontiac με έβγαλε ασπροπρόσωπο. Δουλεύει ρολόι για σχεδόν μια μέρα, η προειδοποιητική λυχνία παραμένει απενεργοποιημένη και νιώθω χαρούμενος που βρίσκομαι και πάλι σε καλό οδόστρωμα.

Κάποια στιγμή το τείχος του σκοταδιού πέρα από τη μικρή εμβέλεια των κιτρινισμένων και θολωμένων από τα χρόνια προβολέων, δίνει τη θέση του στην έντονη λάμψη ενός σημείου ελέγχου της συνοριοφυλακής -ένα από τα 33 μόνιμα (και μονίμως αμφιλεγόμενα) φυλάκια κοντά στα σύνορα Μεξικού και ΗΠΑ. Περνώ χωρίς πρόβλημα, αλλά λίγα χιλιόμετρα παρακάτω ένα όχημα περιπολίας μου κάνει σήμα να σταματήσω. Σβήνω τον κινητήρα, οι συνοριοφύλακες πλησιάζουν με το φως των φακών τους να χορεύει στα παράθυρα του Pontiac, φωτίζοντας την απαισιόδοξη συλλογή δοχείων λαδιού και ψυκτικού υγρού που είναι διασκορπισμένα στο πίσω κάθισμα. Δεν έχω άμεση απάντηση στο γιατί βρίσκομαι εδώ με ένα ερείπιο που πρακτικά δεν μου ανήκει ακόμη και έτσι αρχίζω να τους εξηγώ την ιδέα μου με την αγορά του διάσημου αυτοκινήτου, το πρόβλημα που παρουσίασε και τον κύκλο οδήγησης. «Eχει δίκιο, είναι το αυτοκίνητο του Walter White», λέει ο ένας τους, παραλείποντας ευτυχώς να αναφέρει στον συνεργάτη του πως ο πρωταγωνιστής είναι παραγωγός μεθαμφεταμίνης και επιρρεπής στη βία, μεγάλο μέρος της οποίας λαμβάνει χώρα στην έρημο κοντά στα σύνορα με το Μεξικό…Μπορώ να συνεχίσω. Γυρνάω τη μίζα, ο κινητήρας ξεροβήχει, παίρνει κακήν κακώς μπροστά με την ένδειξη «Service Engine Soon» να ανάβει ξανά στον πίνακα οργάνων. Σκατά!
Σύντομα βρίσκομαι και πάλι στον γεμάτο καζίνο και βενζινάδικα αυτοκινητόδρομο. Το πορτοκαλί προειδοποιητικό λαμπάκι φωτίζει την καμπίνα επιβατών, αλλά το Aztek κινείται μια χαρά. Ραδιόφωνο και κλιματισμός λειτουργούν επίσης κανονικά.
Αν η Πολιτεία της Καλιφόρνια δεν επέβαλε την απόσυρσή του από την κυκλοφορία, βάζοντας πρόωρο τέλος στο όνειρο να το πουλήσω όσο το αγόρασα, είμαι σίγουρος ότι θα μπορούσε να προσφέρει πιστά άλλα 150.000 km. Αλλά δεν μπορώ να το πουλήσω, ούτε να το κρατήσω. Δεν έχει μέλλον και σίγουρα δεν έχει καμία αξία. Για άλλη μια φορά -η τελευταία για το συγκεκριμένο αυτοκίνητο- το Aztek δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων.