Ο καυγάς για το όνομα, το σφραγισμένο καπό, η αλλαγή του σήματος και η εγγύηση εφ’ όρου ζωής υπήρξαν στα αλήθεια;
Για πάνω από έναν αιώνα το σήμα με τα δύο λατινικά «R», το διακριτικό της Rolls Royce, συμβολίζει αυτό που στην καθημερινή μας αργκό εννοούμε ως «ακριβό αμάξι». Η συνεργασία δύο λαμπερών μυαλών, δύο οραματιστών, σφράγισε μια ολόκληρη εποχή κι εξελίχθηκε σ’ ένα από τα πιο πολυτελή brands.
Η Rolls Royce αποτέλεσε για δεκαετίες την φαντασίωση κάθε φτωχού, το απωθημένο κάθε νεόπλουτου και την επιβεβαίωση κάθε πλούσιου. Το brand είναι άσχετο με τις επιχειρηματικές επιλογές, που οδήγησαν την αρχική εταιρεία αρχικά στην κρατικοποίηση και μετά στην πλήρη διάλυση. Τα τελευταία 26 χρόνια το λογότυπο της Rolls Royce ανήκει στο Volkswagen Group.
Όπως είναι φυσικό, οτιδήποτε σχετίζεται με την πολυτέλεια σέρνει πίσω τους ανάλογους μύθους. Ένα σύνολο από διαπιστώσεις, κουτσομπολιά και θολές ιστορικές αναφορές, οι οποίες προσδίδουν ακόμα μεγαλύτερο μυστήριο στην πραγματική της ιστορία. Οι πιο συνηθισμένοι μύθοι και οι αληθινές απαντήσεις απαιτούν μια βουτιά στα ιστορικά γεγονότα της εταιρείας-σύμβολο.
1. «Ο Rolls και ο Royce καυγάδισαν για το όνομα της εταιρείας»
Δεν υπάρχει καμία ιστορική αναφορά για κάτι τέτοιο, ίσα ίσα που οι άνθρωποι-κλειδιά, που γνώρισαν τους δύο συνεταίρους, τόνισαν επανειλημμένως ότι το όνομα της κοινής τους εταιρείας (δηλαδή να αναφέρεται πρώτα το Rolls και μετά το Royce) προέκυψε σχεδόν αμέσως. Κι αυτό, διότι ο ένας βρήκε στον άλλο το άλλο του μισό.
Ο Τσαρλς Ρολς, από αριστοκρατική οικογένεια, σπουδαγμένος μηχανικός στο διάσημο Ίτον, είχε μεν πάθος με τα αυτοκίνητα, αλλά δεν τα κατάφερνε στην πράξη. Την πρώτη εταιρεία που ίδρυσε την προόριζε για εισαγωγική γαλλικών και βελγικών αυτοκινήτων στη Βρετανία. Είχε, όμως, επικοινωνιακό χάρισμα, γνωριμίες και χρήματα, απολύτως απαραίτητα στοιχεία. Ο Χένρι Ρόις, το πέμπτο και τελευταίο παιδί ενός μυλωνά, έχασε τον πατέρα του στα 9 του χρόνια και η οικογένεια μετακόμισε στο Λονδίνο για να ζήσει. Από τρυφερή ηλικία έπιασε δουλειά ως εφημεριδοπώλης, πριν η αγάπη του για τις μηχανές κυριαρχήσει. Ήταν εμπνευσμένος, αλλά άνθρωπος του κατσαβιδιού και της φόρμας. Πριν γνωρίσει τον Ρολς είχε μια εταιρεία που έφτιαχνε γεννήτριες και γερανούς. Όταν γνωρίστηκαν, ο Ρόις είχε μόλις κατασκευάσει ένα δικύλινδρο αυτοκίνητο, το Royce 10, το οποίο εντυπωσίασε τον Ρολς. Η αρχική συμφωνία ήταν «φτιάχνε εσύ κι εγώ θα πουλάω», η οποία ικανοποίησε και τους δύο.
Στην πραγματικότητα, η οποιαδήποτε κουβέντα για το όνομα ανακινήθηκε από έναν… τρίτο άνθρωπο, τον Κλοντ Τζόνσον. Ένα κομβικό πρόσωπο, αρχικά γνωστός του Ρόις και αρχιμηχανικός του, ο οποίος έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη της εταιρείας όταν ο Ρόις αρρώστησε βαριά το 1908 και κυρίως όταν ο Ρολς έχασε τη ζωή του το 1910. Οι όποιες φήμες περί αλλαγής ονόματος (σε RJR, για να περιλαμβάνεται και το όνομα του Τζόνσον) παρέμειναν φήμες. Με το φλεγματικό του χιούμορ, ο Τζόνσον παρομοίαζε συχνά τον εαυτό του με την… παύλα στο λογότυπο «Rolls-Royce»!
2. «Ήθελαν εξαρχής να κατασκευάσουν πολυτελή αυτοκίνητα»
Στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν δημιουργήθηκε η Rolls-Royce, οτιδήποτε σχετικό με αυτοκίνητα είχε σχέση με πολυτέλεια. Ο Ρολς, που με τις γνωριμίες του εξασφάλισε τις πρώτες παραγγελίες, είχε μανία με τον θόρυβο. Ήθελε η μηχανή του αυτοκινήτου του να κάνει όσο το δυνατόν μικρότερο θόρυβο και δεν δίσταζε να πληρώνει πολύ παραπάνω για γρανάζια, πιστόνια και άλλα κινούμενα μηχανικά μέρη. Αυτό ανέβαζε το κόστος του αυτοκινήτου σε μεγαλύτερο ύψος από τον ανταγωνισμό. Μετά τον πρόωρο θάνατό του, η εμμονή με τον χαμηλό θόρυβο διατηρήθηκε ως κληρονομιά. Ο Ρόις και ο Τζόνσον, που είχαν τα ηνία, έβλεπαν τις δουλειές τους να πηγαίνουν καλά, οπότε δεν έκαναν το βήμα προς τη μαζική παραγωγή αυτοκινήτων, ένα «φρούτο» που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και την Ford.
3. «Εκτός από αυτοκίνητα έφτιαξαν αμέσως και μηχανές αεροπλάνων»
Αυτός ο μύθος σχετίζεται με το τραγικό τέλος του Ρολς, ο οποίος έχασε τη ζωή του σ’ ένα από τα πρώτα αεροπορικά δυστυχήματα που έγιναν ποτέ, στις 12 Ιουλίου 1910. Κατά τη διάρκεια μιας αεροπορικής επίδειξης, το πίσω φτερό του Wright Flyer που οδηγούσε ξεκόλλησε και το αεροπλάνο καρφώθηκε στο έδαφος. Ο Ρολς ήταν από τους πρώτους πιλότους στη Βρετανία, μάλιστα είχε εκπαιδευτεί από τον ίδιο τον Γουίλμπορ Ράιτ, τον έναν από τους δύο σύγχρονους εφευρέτες των αεροπλάνων. Δεν έχει βρεθεί καμία πληροφορία που να σχετίζει την πρώιμη ιστορία της Rolls Royce με τις μηχανές αεροπλάνων. Η εταιρεία επιλέχθηκε από το βρετανικό υπουργείο Άμυνας να κατασκευάσει μηχανές για τα διπλάνα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, λόγω της αξιοπιστίας της και των προικισμένων μηχανικών που είχε στη δούλεψή της. Πράγματι, ο (μηχανικός ο ίδιος) Ρόις έδινε μακράν τους καλύτερους μισθούς μηχανικών σε όλη την Ευρώπη.
4. «Το σήμα άλλαξε από κόκκινο σε μαύρο για να θρηνήσει τον Ρόις»
Βολικός μύθος, που βασίζεται σε συγκυρία. Πράγματι το αρχικό φόντο του λογότυπου, στο οποίο ήταν αποτυπωμένα τα δύο ασημί «R» ήταν κόκκινο και άλλαξε σε μαύρο την χρονιά που πέθανε ο Χένρι Ρόις. Όμως ήταν κάτι προαποφασισμένο, με απόφαση διοικητικού συμβουλίου, από την προηγούμενη χρονιά και τα πρακτικά φέρουν την υπογραφή του Ρόις, ο οποίος τότε δεν είχε σοβαρά προβλήματα υγείας για να «προφητέψει» τον χαμό του. Ο λόγος της αλλαγής είναι πολύ περισσότερο πεζός: Το αρχικό κόκκινο σήμα των Rolls-Royce γινόταν ούτως ή άλλως μαύρο μετά από λίγο λόγω των αναθυμιάσεων από τις πετρελαιοκίνητες μηχανές και ο Ρόις, βλέποντάς το, σκέφτηκε ότι το μαύρο θα έδινε περισσότερο κύρος.
5. «Η γυναίκα στο αγαλματάκι ήταν ο ανεκπλήρωτος έρωτας του Ρόις»
Το χαρακτηριστικό αγαλματάκι που στολίζει το καπό σε κάθε Rolls-Royce, το «Πνεύμα της Έκστασης» (Spirit of Ecstasy) απεικονίζει μια γυναικεία φιγούρα με φτερά και μανδύα που ανεμίζει. Πράγματι, υπάρχει ιστορία από πίσω, αλλά δεν έχει να κάνει με τον Ρόις, ο οποίος υπήρξε παντρεμένος για πάνω από 20 χρόνια με την Μίνι Παντ.
Το 1909 οι δύο συνεταίροι αποφάσισαν να ακολουθήσουν τη μόδα της εποχής και να τοποθετήσουν πάνω από το ψυγείο ένα χαρακτηριστικό σύμβολο. Ο φίλος τους Τζον, βαρώνος του Μόνταγκιου, τους σύστησε τον γλύπτη Τσαρλς Ρόμπινσον Σάικς για να τους παρουσιάσει μερικά δείγματα. Το μοντέλο ήταν η Έλινορ Βελάσκο Θόρντον, η οποία είχε ξεκινήσει την καριέρα της σαν ηθοποιός, αλλά εκείνη την εποχή ήταν γραμματέας και ερωμένη του βαρώνου. Η αρχική ιδέα ήταν να χρησιμοποιηθεί κάποιο άλλο μοντέλο για το τελικό σχέδιο, αλλά ο Ρόις ήταν τόσο ενθουσιασμένος με το αρχικό σχέδιο που το υιοθέτησε όπως είχε. Μύθος, επίσης, είναι ότι το αγαλματάκι απεικονίζει έναν άγγελο.
6. «Τα αγαλματάκια σε όλα τα Rolls-Royce είναι φτιαγμένα από καθαρό ασήμι»
Όχι, δυστυχώς. Το ασήμι ούτως ή άλλως είναι πολύ δύσκολο να παραμείνει λαμπερό στο πέρασμα των χρόνων. Από την αρχή τα αγαλματάκια ήταν φτιαγμένα από χαλκό και βαμμένα με νίκελ. Από την δεκαετία του 1960 και μετά κατασκευάζονται από ανοξείδωτο ατσάλι. Μια από τις «παραδοσιακές» οδηγίες που παίρνει κάποιος αγοραστής όταν γίνεται κάτοχος μιας Rolls-Royce είναι να μην γυαλίζει το αγαλματάκι, διότι καταστρέφει τις λεπτομέρειές του.
7. «Το καπό της RollsRoyce είναι σφραγισμένο»
Ο πιο διαδεδομένος και διαχρονικός μύθος για τις Rolls-Royce, ο οποίος εν πολλοίς κυκλοφορεί ακόμα και σήμερα. Φυσικά πρόκειται για μύθο, το καπό των Rolls-Royce ανοίγει κανονικά, όπως σε όλα τα άλλα αυτοκίνητα. Ο μύθος, όμως, καλλιεργήθηκε από τις αρχές του 20ου αιώνα και τα σαλόνια επίδειξης αυτοκινήτων, όπου τα καπό μηχανής των Rolls-Royce ήταν σφραγισμένα, όπως και όλων των άλλων πολυτελών αυτοκινήτων της εποχής. Ο λόγος είναι εμφανής και είχε να κάνει με τον ανταγωνισμό και την ασφάλεια: Οι μηχανικοί δεν ήθελαν να προσφέρουν τις τεχνολογικές τους βελτιώσεις στον ανταγωνισμό, να ανοίγει δηλαδή όποιος ήθελε το καπό και να παρατηρεί τα μέρη της μηχανής. Επίσης, επειδή πολλά αυτοκίνητα δίνονταν για πρώιμα τεστ οδήγησης στην εξοχή, οι μηχανικοί φοβούνταν μήπως κατά τη διάρκεια του τεστ υπήρχαν… δολιοφθορές, οι οποίες θα μείωναν τη φήμη και την αξιοπιστία των αυτοκινήτων.
8. «Οι Rolls-Royce έχουν εγγύηση εφ’ όρου ζωής»
Ακόμα ένας μύθος που συντηρείται μέχρι τις μέρες μας. Όποιος έχει αγοράσει Rolls-Royce, όμως, γνωρίζει ότι η εγγύηση είναι τριετής, ίδια με τα άλλα αυτοκίνητα. Μετά τον πρώτο χρόνο, μάλιστα, η εταιρεία είναι υπεύθυνη και αντικαθιστά μόνο τα μηχανικά μέρη που αποδεικνύονται ελαττωματικά. Κάτι που συμβαίνει εξαιρετικά σπάνια, επειδή από την αρχή λειτουργίας της εταιρείας οι έλεγχοι είναι αυστηρότατοι, έτσι ώστε να μην βγει κανένα ελαττωματικό αυτοκίνητο από τα εργοστάσια. Λέγεται, μάλιστα, χιουμοριστικά ότι η εταιρεία είχε περισσότερους ελεγκτές από μηχανικούς!
9. «Οι αεροπορικές μηχανές φαλίρισαν την εταιρεία»
Ο μύθος έχει να κάνει κυρίως με την χρονική στιγμή που παρουσιάστηκαν τα ζοφερά οικονομικά προβλήματα, που οδήγησαν την εταιρεία στην κρατικοποίηση, τον διαχωρισμό και το οριστικό κλείσιμο το 1987. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η Rolls-Royce κατασκεύασε μια υπερσύγχρονη μηχανή για τζετ και αεροπλάνα (RB211), η οποία αποδείχτηκε πολύ πετυχημένη μηχανικά, αλλά καταστρεπτική οικονομικά. Στοίχιζε πολύ περισσότερο απ’ όσο πουλιόταν. Η παραγωγή αυτής της μηχανής προφανώς επιδείνωσε τα οικονομικά της εταιρείας, αλλά υπήρχε ήδη σημαντική ύφεση και στις πωλήσεις αυτοκινήτων. Στα τέλη του 1960 η Rolls-Royce έπαιρνε πολύ λίγες παραγγελίες, κυρίως από Άραβες σεΐχηδες ή νεόπλουτους, για μοντέλα «ειδική παραγγελία» και οι γενικές της πωλήσεις, ειδικά στη Βρετανία, δεν ξεπερνούσαν ετησίως το διψήφιο νούμερο. Γι’ αυτό και όταν έγινε ο διαχωρισμός σε δύο εταιρείες, τις μηχανές αυτοκινήτων και αεροσκαφών, καμία τους δεν κατάφερε να πορευτεί με κέρδη.