Γυναίκες της σύγχρονης ιστορίας που άφησαν και αφήνουν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους επηρεάζοντας καθοριστικά το έργο των επόμενων γενεών.
Η Λι Μίλερ γεννήθηκε στις 23 Απριλίου 1907 στη Νέα Υόρκη. Ο πατέρας Τεοντόρ Μίλερ μηχανικός, εφευρέτης και επιχειρηματίας, μύησε την ίδια και τα αδέρφια της στη φωτογραφία από μικρή ηλικία. Υπήρξε το μοντέλο του και τράβηξε πολλές στερεοσκοπικές φωτογραφίες της γυμνής έφηβης κόρης του και της έδειξε τις τεχνικές της φωτογραφικής τέχνης. Όταν ήταν επτά ετών, βιάστηκε ενώ έμενε με έναν οικογενειακό φίλο στο Μπρούκλιν. Στην παιδική της ηλικία, αντιμετώπισε προβλήματα στην επίσημη εκπαίδευσή της, αφού αποβλήθηκε σχεδόν από όλα τα σχολεία της περιοχής της. Το 1925 μετακόμισε στο Παρίσι όπου σπούδασε φωτισμό, ενδυματολογία και σχέδιο στη Σχολή Σκηνογραφίας του Ladislas Medgyes και επέστρεψε στη Νέα Υόρκη ένα χρόνο αργότερα για να συμμετάσχει σε ένα πειραματικό πρόγραμμα δραματουργίας στο Vassar College, που δίδασκε η Hallie Flanagan, πρωτοπόρος του «πειραματικού θεάτρου». Αμέσως μετά, έφυγε από το σπίτι της και γράφτηκε στο Art Students League στο Μανχάταν για να σπουδάσει ζωγραφική.
Στα πρώτα της αυτόνομα χρόνια θα μεταμορφωθεί σε ένα από τα περιζήτητα μοντέλα της Νέας Υόρκης, που φωτογραφίζουν οι κορυφαίοι φωτογράφοι μόδας
Ήταν 19 ετών όταν μια μέρα βρέθηκε στην αγκαλιά του Conde Nast, εκδότη της Vogue, που της έσωσε κυριολεκτικά την ζωή από αυτοκινητιστικό ατύχημα ενώ περνούσε τον δρόμο προτείνοντάς της να ακολουθήσει το μόντελινγκ. Αυτό το περιστατικό ήταν η αφορμή να μπει στο χώρο της μόδας. Η πρώτη της δουλειά ήταν για το εξώφυλλο της Vogue στις 15 Μαρτίου 1927 με μπλε καπέλο και πέρλες σε ένα σχέδιο του George Lepape. Η εμφάνιση της Μίλερ, ήταν αυτό που έψαχνε η τότε αρχισυντάκτρια της Vogue, Edna Woolman Chase για να αντιπροσωπεύσει την αναδυόμενη ιδέα του «μοντέρνου κοριτσιού».
Τα επόμενα δύο χρόνια, θα μεταμορφωθεί σε ένα από τα περιζήτητα μοντέλα της Νέας Υόρκης, που φωτογραφίζουν οι κορυφαίοι φωτογράφοι μόδας: Edward Steichen, Arnold Genthe, Nickolas Muray και George Hoyningen-Huene.
Το 1929 την προσλαμβάνει ένας σχεδιαστής που κάνει σχέδια με λεπτομέρειες μόδας σε πίνακες της Αναγέννησης αλλά με τον καιρό η Μίλερ κουράζεται κι επιστρέφει ξανά στο Παρίσι, με σκοπό να μαθητεύσει δίπλα στο σουρεαλιστή ζωγράφο και φωτογράφο Μαν Ρέι. Εκείνος αρχικά αρνήθηκε, αλλά στη συνέχεια γίνεται μοντέλο, συνεργάτης, ερωμένη και μούσα του. Εκεί ξεκίνησε το δικό της στούντιο, αναλαμβάνοντας συχνά δουλειές μόδας του Ρέι με σκοπό εκείνος να συγκεντρωθεί απερίσπαστος στη ζωγραφική του.
Κάτω από τη μαθητεία ως σουρεαλίστριας, συνέβαλε καθοριστικά στην επινόηση της φωτογραφικής τεχνικής «ηλιοποίησης» του Μαν Ρέι, μέσω της οποίας αντιστρέφονται οι ασπρόμαυρες αποχρώσεις, δημιουργώντας ένα εφέ που μοιάζει με φωτοστέφανο. Σύμφωνα με την Μίλερ, αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια ενός ατυχήματος στον σκοτεινό θάλαμο που είχε ανάψει τα φώτα κατά λάθος. Πέρα όμως από τις φωτογραφίες της, η Μίλερ απαθανατίζεται σε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα έργα του Μαν Ρέι, έναν μετρονόμο που κοσμείται με μια εικόνα του ματιού της στο τέλος του τίκερ. Συμμετείχε ενεργά στο σουρεαλιστικό κίνημα ενώ στον κύκλο των φίλων της εμπεριέχονταν οι Πάμπλο Πικάσο, Πωλ Ελιάρ, Ζαν Κοκτό και Σαλβαντόρ Νταλί. Ενώ η ομάδα των καλλιτεχνών, γνωστή για τις φιλοσοφίες περί πνευματικής και σεξουαλικής απελευθέρωσης, καλωσόριζε τις γυναίκες τόσο ως μοντέλα όσο και ως συνεργάτες, πολλοί από τους άντρες καλλιτέχνες έφτιαχναν έργα με μισογυνιστικές υφές.
Έζησε όλη της τη ζωή με το ένα πόδι στην Αμερική και το άλλο στην Ευρώπη. Το 1932, επέστρεψε στη Νέα Υόρκη και δημιούργησε ένα στούντιο φωτογραφίας πορτρέτων και εμπορικών φωτογραφιών, με βοηθό τον αδελφό της ‘Ερικ, αλλά σύντομα το εγκατέλειψε για να παντρευτεί τον Αιγύπτιο επιχειρηματία Αζίζ Ελουϊ Μπέι και να μετακομίσει στο Κάϊρο. Είναι η περίοδος που τραβάει μία σειρά από πόρτες, συμπεριλαμβανομένου και του “Portrait of Space”, που θεωρούνται από τις πιο εντυπωσιακές σουρεαλιστικές εικόνες της. Η διαμονή όμως στην Αίγυπτο την κούρασε, την είχε απομακρύνει από τους φίλους και το καλλιτεχνικό περιβάλλον του Παρισιού, έτσι το 1937 χωρίζοντας τον σύζυγό της επιστρέφει στην Πόλη του Φωτός.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, την βρήκε στο Hampstead του Λονδίνου με τον Πενρός. Αγνοώντας τις εκκλήσεις των φίλων και της οικογένειάς της να επιστρέψει στις ΗΠΑ, διαπιστεύτηκε στον Αμερικάνικο στρατό ως πολεμική ανταποκρίτρια της Vogue, έτσι τον Δεκέμβριο του 1942, μαζί με τον Αμερικανό φωτογράφο Ντέϊβιντ Σέρμαν, ανταποκριτή του LIFE, ξεκίνησε να διασχίσει την Ευρώπη φωτογραφίζοντας την φρικαλεότητα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατέγραψε την πρώτη χρήση ναπάλμ στην πολιορκία του Σαίντ Μαλό, την απελευθέρωση του Παρισιού, την μάχη για την Αλσατία και τη φρίκη των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης στο Buchenwald και στο Dachau. Η φωτογραφία της, στην μπανιέρα του διαμερίσματος του Αδόλφου Χίτλερ στο Μόναχο, είναι από τις εμβληματικότερες εικόνες της συνεργασία της με τον Σέρμαν.
Μετά το τέλος του Πολέμου, επιστρέφοντας στο Παρίσι, κάνει μία σειρά με φωτογραφίες των φίλων της, θέλοντας να εξερευνήσει πόσο επηρέασε ο Πόλεμος τον εγκέφαλο των ιδιοφυών.
Το 1948, κάλυψε φωτογραφικά την Μπιενάλε της Βενετίας. Είναι η εποχή που αναθεωρεί την τέχνη της. Όταν επέστρεψε στη Βρετανία, άρχισε να υποφέρει από σοβαρά επεισόδια κλινικής κατάθλιψης κάτι που αργότερα έγινε γνωστό ως σύνδρομο μετατραυματικού στρες. Άρχισε να πίνει πολύ και να γίνεται βίαιη. Το 1946, ταξίδεψε στην Καλιφόρνια να επισκεφθεί τον Μαν Ρέι, που είχε μετακομίσει εκεί κι λίγο αργότερα ανακάλυψε ότι ήταν έγκυος στον μονάκριβο γιο της Άντονυ. Τότε πήρε το διαζύγιο από τον πρώην σύζυγό της και παντρεύτηκε τον Βρετανό σουρεαλιστή ζωγράφο και επιμελητή εκθέσεων Ρόναλντ Πενρός. Το 1949, αγόρασαν το Farley Farm House, στο Ανατολικό Σάσεξ, ένα κτήμα, που για τις δύο επόμενες δεκαετίες, μετατράπηκε σε ένα είδος καλλιτεχνικής Μέκκας, από όπου πέρασαν όλοι. Πικάσο, Μαν Ρέι, Χένρυ Μούρ, Ντεμπυφέ, η Δωροθέα Τάνιγκ, Μαξ Ερντστ. Συνέχισε να κάνει περιστασιακά φωτογραφίσεις για τη Vogue, αλλά σύντομα άφησε τον σκοτεινό θάλαμο για την μαγειρική. Παραχώρησε όμως φωτογραφίες της στις βιογραφίες των Πικάσο, Τάπιες και του συζύγου της.
Έφυγε από την ζωή, στις 21 Ιουλίου 1977, νικημένη από την επάρατο νόσο. Αποτεφρώθηκε και η στάχτη της, απλώθηκε στον κήπο με τα βότανά της. Το έργο της δεν είχε πάρει τη θέση που του άξιζε, μέχρι που ο γιος της Άντονυ Πένροουζ, ανακάλυψε ένα τεράστιο αρχείο της δουλειάς της, σε μια σοφίτα. Το 2013, δημιούργησε ένα Ίδρυμα στην Αγγλία που εμπεριέχει 80.000 αρνητικά, στα οποία έχουν πρόσβαση ερευνητές και ιδρύματα.
Credits: Wikipedia – Wikiart.org – Getty Images / Ideal image
Courtesy Lee Miller Archives