Mε έργα που κυμαίνονται από κτίρια και έπιπλα μέχρι υφάσματα και είδη σερβιρίσματος, ο Arne Jacobsen καθόρισε τη σκανδιναβική αισθητική των μέσων του 20ου αιώνα.
Ο πιο μεγάλος θαυμαστής των χυτών, μινιμαλιστικών μαχαιροπίρουνων που σχεδίασε o Αrne Jacobsen το 1957 για τον δανέζικο οίκο Georg Jensen ήταν ο Stanley Kubrick. Μία δεκαετία αργότερα, ο σκηνοθέτης θα επέμενε να χρησιμοποιηθούν από τους αστροναύτες στο διαστημόπλοιο τους Discovery One, στην ταινία 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος (1968). Το σετ μαχαιροπίρουνων δημιουργήθηκε αρχικά για το θρυλικό SAS Royal Hotel, το ξενοδοχείο στην Κοπεγχάγη που σχεδίασε εξ ολοκλήρου ο Δανός αρχιτέκτονας και ντιζάινερ -από το κτίριο μέχρι τις πολυθρόνες και τα πόμολα. Δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ καθώς ο διευθυντής του ξενοδοχείου το θεώρησε υπερβολικά ριζοσπαστικό∙ ακόμα και σήμερα, φαίνεται τόσο σύγχρονο όσο όταν πρωτοκυκλοφόρησε.
Γεννημένος στη Κοπεγχάγη, ο Αrne Jacobsen (1902-1971) μεγάλωσε σε ένα σπίτι Βικτωριανού στυλ. Από μικρός φαίνεται ότι είναι μπροστά από την εποχή του: βάφει άσπρη την πολύχρωμη ταπετσαρία του δωματίου του, όταν οι λευκοί τοίχοι δεν ήταν καθόλου της μόδας. Ονειρεύεται να γίνει ζωγράφος, όμως οι γονείς του επιμένουν να σπουδάσει αρχιτεκτονική. Το 1927 παίρνει το πτυχίο του από την Σχολή Αρχιτεκτονικής της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Δανίας κι εκεί σχεδιάζει και τις πρώτες καρέκλες του. Την ίδια χρονιά, παντρεύεται τη Marie Jelstrup Holm με την οποία αποκτά δύο γιους, τον Johan και τον Νiels.
Tη δεκαετία του ’30 ταξιδεύει με την Marie σε όλη την Ευρώπη. Καταγράφει τις εντυπώσεις του σε σκίτσα, ακουαρέλες και φωτογραφίες -την αφθονία της φύσης, λεπτομέρειες από σύγχρονα και παλαιά έργα αρχιτεκτονικής. Όπως επισημαίνει το Arne Jacobsen Design που διαχειρίζεται τα δικαιώματα και διαφυλάσσει την κληρονομιά του: «Σε όλη του τη ζωή, το πινέλο, το στυλό και η κάμερα θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο για τον Arne Jacobsen και θα παρέμεναν σημαντικά εργαλεία στη δημιουργική του διαδικασία».
Το 1943, λόγω της εβραϊκής του καταγωγής, αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη Κοπεγχάγη και εξορίζεται στη Σουηδία. Είχε προηγηθεί η γνωριμία με την Jonna Møller ∙ παντρεύτηκαν το 1942 και ήταν εκείνη που τον βοήθησε να μετατρέψει τα βοτανολογικά σχέδια του και τις ακουαρέλες του σε σχέδια για υφάσματα.
Μια ολιστική φιλοσοφία αρχιτεκτονικής & σχεδιασμού
Το 1929, σε συνεργασία με τον Δανό αρχιτέκτονα Flemming Lassen σχεδιάζουν το “House of the Future”. H εμπνευσμένη από το Bauhaus και τον Le Corbusier κατοικία με την κάτοψη σε σχήμα σπιράλ είναι ότι πιο ριζοσπαστικό θα δουν οι επισκέπτες της έκθεσης Forum εκείνη τη χρονιά. Είναι επιπλωμένη με κομμάτια του Mies van der Rohe, διαθέτει δύο γκαράζ για σκάφος και αυτοκίνητο, ελικοδρόμιο, και ένα σωρό έξυπνες τεχνολογικές λύσεις -το χαλάκι της πόρτας αφαιρεί τη σκόνη από τα παπούτσια των επισκεπτών μέσω μιας ενσωματωμένης χοάνης, τα αυτοματοποιημένα τραπέζια περιστρέφονται για να μεταφέρουν φαγητό και ποτά.
Μετά από λίγο καιρό, το “House of the Future” αποσυναρμολογείται∙ όμως ο καινοτόμος σχεδιασμός του εξασφαλίζει φήμη στον νεαρό αρχιτέκτονα και «από τότε, κάθε δάσκαλος ήθελε ένα σπίτι Αrne Jacobsen» όπως είχε αναφέρει ο συνεργάτης του, Erik Møller. Εκείνη τη χρονιά, ο 27χρονος Jacobsen ιδρύει το αρχιτεκτονικό γραφείο του από το οποίο -μέχρι τον θάνατό του το 1971- θα προκύψουν πρωτοποριακά, μνημειώδη έργα όπως το πρατήριο καυσίμων στο λιμάνι Skovshoved (1937), το St. Catherine’s College στην Οξφόρδη (1964) και η Εθνική Τράπεζα της Δανίας στην Κοπεγχάγη (1971).
Οι καρέκλες που έγραψαν ιστορία
Η ολιστική προσέγγιση του Arne Jacobsen στην αρχιτεκτονική και το σχεδιασμό τον οδηγεί σε ολοκληρωμένες λύσεις: δεν σχεδιάζει μόνο κτίρια, αλλά και έπιπλα, υφάσματα και πολυάριθμα αντικείμενα για το εσωτερικό των κτιρίων του- από την καρέκλα Series 7 (1955), την οποία λίγα σχέδια μπορούν να συναγωνιστούν σε δημοφιλία και πρεστίζ, μέχρι τα υφάσματα ΑRNE και Trapez (1952) με τα γεωμετρικά σχέδια, αλλά και φωτιστικά, επιτραπέζια ρολόγια, πόμολα.
Το 1952, σχεδιάζει την καρέκλα Ant. O οίκος Fritz Hansen με τον οποίο ο Jacobsen συνεργάζεται από το 1934 διστάζει να βγάλει στην παραγωγή την λεπτή και περίτεχνη καρέκλα με τις καμπύλες που θυμίζουν μουσικό όργανο. Η Αnt παραλίγο να μείνει στα σχέδια, όμως ο Jacobsen αποδεικνύει ότι είναι και έξυπνος επιχειρηματίας: πείθει τον διευθύνοντα σύμβουλο της φαρμακευτικής Novo Nordisk να την συμπεριλάβει στο νέο κυλικείο της εταιρείας του, το οποίο είχε αναλάβει να σχεδιάσει ο Jacobsen. H παραγγελία είναι μεγάλη, και σηματοδοτεί την έναρξη της παραγωγής της σπουδαιότερης -ίσως- καρέκλας του 20ου αιώνα.
Οι εμβληματικές πολυθρόνες Swan και Εgg σχεδιάζονται για το ξενοδοχείο SAS Royal Hotel, το οποίο όταν άνοιξε το 1960 θεωρήθηκε το σύμβολο μιας νέας εποχής «ευημερίας, ταξιδιού και διεθνούς προοπτικής». Με την οργανική, γλυπτική φόρμα τους, όταν λανσάρονται το 1958, γίνονται αμέσως οι σούπερ σταρ του σκανδιναβικού ντιζάιν. H εφημερίδα Politiken παρευρίσκεται στο event της παρουσίασης τους, στο εργοστάσιο επίπλων Fritz Hansen: «Ήταν ένα μεγάλο γεγονός – σαν μια επίδειξη μόδας με προβολείς, φωτογραφίσεις και VIP καλεσμένους».
O αρχιτέκτονας που αγαπούσε τα φυτά
Ένας περφεξιονιστής του μοντερνισμού, ο Αrne Jacobsen μπορούσε να ξοδέψει ώρες ώστε να βρει το κατάλληλο λευκό χρώμα για ένα τοίχο. Ο τρόπος που μιλούσε ήταν θρυλικός στην βιομηχανία επίπλων – θα ρωτούσε πώς «συμπεριφέρονταν» τα αντικείμενα και τα έπιπλα, προσωποποιώντας τις δημιουργίες του. Στη δουλειά ήταν απαιτητικός και σαρκαστικός – όλοι συμφωνούσαν ότι ήταν δύσκολο να συνεργαστείς μαζί του. Και στο σπίτι, επέβαλλε απόλυτη τάξη: τακτοποιούσε ποτήρια και φλιτζάνια σε προσεγμένες σειρές, ήθελε τα παιχνίδια των παιδιών του να είναι πάντα τακτοποιημένα και αποθηκευμένα.
Ο Αrne Jacobsen είχε τις ιδιαιτερότητές του, αλλά ήταν γνωστός και για το χιούμορ του. Όταν ήταν μικρός του άρεσε να υποδύεται τον κλόουν, ενώ μεγαλώνοντας δεν σταμάτησε ποτέ τις πλάκες και τα αστεία – μια φορά βγήκε έξω φορώντας για καπέλο ένα καρπούζι.
Καταφύγιο και εργαστήριο υπήρξε ο κήπος με τα περισσότερα από 300 είδη φυτών, στο σπίτι-στούντιο του στα προάστια της Κοπεγχάγης. Ο Jacobsen είχε πάθος για την βοτανική, και περνούσε αμέτρητες ώρες στον κήπο όπου φρόντιζε, σχεδίαζε και φωτογράφιζε τα φυτά και τα δέντρα. Για τον «ιδρυτή» του σκανδιναβικού ντιζάιν, το φυτικό βασίλειο ήταν η πιο πλούσια πηγή έμπνευσης.
Φωτογραφίες : arnejacobsen.com, Instagram: @arnejacobsenofficial