Δημιουργούμε μια σειρά 4 ιστοριών αφιερωμένων στους ισάριθμους σύγχρονους Γερμανούς δασκάλους της Τέχνης -Gerhard Richter, Georg Baselitz, Anselm Kiefer και Sigmar Polke, όλοι από την πρώην Ανατολική Γερμανία- με τεράστια διεθνή καριέρα και επιρροή.
Γεννήθηκε το 1932 στη Δρέσδη κατά τη διάρκεια της ανόδου του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος. Ορισμένοι από τους συγγενείς του συμμετείχαν άμεσα στο ναζιστικό κίνημα, ο δάσκαλος πατέρας του, ο θείος και η μητέρα του η οποία ήταν αυτή που ενθάρρυνε το ταλέντο του γιου της στο σχέδιο. Τα χρόνια που ακολούθησαν το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν από πολλές απόψεις δύσκολα, αλλά ο Ρίχτερ έχει όμορφες αναμνήσεις από αυτήν την εποχή, κυρίως επειδή ανακάλυψε ότι είχε πρόσβαση σε βιβλία που προηγουμένως είχαν απαγορευτεί από τους Ναζί.
Σπούδασε Τέχνη στο Kunstakademie της Δέρσης και ζωγράφιζε τοιχογραφίες και πολιτικά πανό που του παράγγελναν οι κρατικές επιχειρήσεις. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας επέβαλε τον Σοσιαλιστικό Ρεαλισμό στους ασκούμενους καλλιτέχνες. Σύμφωνα με αυτή την εξέλιξη, η κυβέρνηση απαγόρευε εκθέσεις Pop-Art και Fluxus. Ο Ρίχτερ, ολοκληρώνοντας τις σπουδές του το 1956, έγινε δεκτός σε ένα πρόγραμμα για πολλά υποσχόμενους αποφοίτους και ανέλαβε τη διδασκαλία βραδινών μαθημάτων στο κοινό.
Το 1959 κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Δυτική Γερμανία και την Documenta II του Κάσελ, άλλαξε η κοσμοθεωρία του γύρω από την τέχνη όταν ανακάλυψε το έργο του Τζάκσον Πόλλοκ και του Λούτσιο Φοντάνα. Επηρεάστηκε βαθιά από το έργο του δεύτερου κι άρχισε να αμφισβητεί τον ρεαλισμό που πίστευε ότι δεν εμπεριείχε το αίσθημα αλήθειας και ελευθερίας που ανακάλυπτε στο έργο των αμερικανικών και ευρωπαϊκών συναδέλφων του. Το 1961, λίγο πριν την επίσημη ολοκλήρωση του Τείχους του Βερολίνου από την κυβέρνηση, μετακόμισε με τη σύζυγό του στο Ντίσελντορφ, όπου σπούδασε και δίδαξε στην περίφημη Ακαδημία από το 1971 ως το 1994.
Από την δεκαετία του ’60 που ξεκίνησε μέχρι σήμερα παραμένει πιστός στην ζωγραφική, έχοντας διανύσει μία μεγάλη διαδρομή με ποικίλες επιδραστικές πρακτικές και ερεθίσματα. Εργάζεται ακούραστα, εξερευνώντας τη σχέση ανάμεσα στη ζωγραφική και τη φωτογραφία. Εμπλέκει μια ποικιλία από στυλ και καινοτόμες τεχνικές, διερευνώντας και επανατοποθετώντας τα όρια, τόσο στο χρώμα όσο και την μορφή. Στο έργο του, η αναπαράσταση, η αφαίρεση και ο φωτορεαλισμός, αμφισβητούν συστηματικά τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τις εικόνες. Το 1961, ενώ συνέχιζε να ζωγραφίζει ρεαλιστικά, άρχισε να χρησιμοποιεί φωτογραφίες προβάλλοντας και ανιχνεύοντας εικόνες απευθείας στον καμβά. Πίστευε ότι ως καλλιτέχνης «δεν ζωγράφιζε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά μια εικόνα που δεν έχει τίποτα κοινό με το μοντέλο».
Μία από τις πιο γνωστές πρώιμες σειρές του, είναι το “48 Portraits”, μία ενότητα από έργα που απεικονίζουν προσωπικότητες του 20ου αιώνα, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών, συγγραφέων και καλλιτεχνών. Τα πορτρέτα είναι όλα ζωγραφισμένα με παρόμοιο στυλ, μονοχρωματική παλέτα, θολά και αδιάκριτα χαρακτηριστικά, που αντανακλούν το ενδιαφέρον του Ρίχτερ για τη μεταβλητότητα της ταυτότητας και την υποκειμενική φύση της αντίληψης.
Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης του σε ένα κατάστημα υλικών του Ντίσελντορφ το 1966, παρατήρησε μια σειρά από δειγματοληπτικές κάρτες βαφής. Δημιούργησε έτσι την σειρά “Color Charts”, χρησιμοποιώντας τα ορθογώνια του χρώματος ως αντικείμενα που βρέθηκαν σε μια φαινομενικά απεριόριστη ποικιλία αποχρώσεων. Οι πίνακες αυτοί σχεδιασμένοι σε μια περίοδο εντατικών πειραματισμών, σηματοδοτούν μια ριζική στιλιστική αλλαγή στην πρακτική του -είναι οι πρώτοι στην καριέρα του, που εμφανίζεται το χρώμα- και έχουν αναγνωριστεί ως καθοριστικά έργα στην πορεία του αφού αποτελούν τη βάση για τα διάσημα έργα του από την δεκαετία του ‘70 κι έπειτα.
Ο Ρίχτερ χρησιμοποιεί τον τίτλο “Abstraktes Bild” (Αφηρημένη Ζωγραφική) από το 1976 ως σήμερα για όλα τα έργα του. Μια κίνηση που προτρέπει τους θεατές να ερμηνεύσουν ένα δεδομένο έργο, χωρίς εξήγηση από τον καλλιτέχνη. Μια από τις πιο διάσημες σειρές του, είναι η “October 18, 1977”, με ζωγραφικά που βασίζονται σε φωτογραφίες εφημερίδων της ομάδας Baader-Meinhof. Η σειρά, περιλαμβάνει φωτορεαλιστικούς πίνακες, αλλά και αφηρημένα έργα και έχει σκοπό να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ των εικόνων των μέσων ενημέρωσης και της πολιτικής βίας.
Το “Cage Paintings” (2006) είναι μια ομάδα έξι μεγάλων, τετράγωνων αφηρημένων πινάκων, τρεις από τους καμβάδες έχουν διαστάσεις 2900 x 2900 mm, ενώ οι άλλοι τρεις είναι ελαφρώς μεγαλύτεροι, σε διαστάσεις 3000 x 3000 mm ο καθένας. Όλοι οι πίνακες έχουν παρόμοια ζωγραφισμένη επιφάνεια που είναι τραχιά στην υφή στην εμφάνιση. Αποτελούνται από μια εξέλιξη οριζόντιων και κάθετων λωρίδων και μια σειρά από γρατσουνιές και εσοχές πολλαπλών κατευθύνσεων που ξύνονται στη βαμμένη επιφάνεια. Σε συγκεκριμένες περιοχές των πινάκων, τα ανώτερα στρώματα της βαφής έχουν αφαιρεθεί και αρκετές υποστρώσεις χρώματος έχουν εκτεθεί.
Μία από τις πιο πρόσφατες σειρές του είναι το “Birkenau” (2014), το οποίο βασίζεται σε φωτογραφίες του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Η σειρά περιλαμβάνει αφηρημένα, μονόχρωμα έργα, που βασίζονται σε φωτογραφίες του στρατοπέδου που τράβηξε ο ίδιος. Αυτά τα έργα εξερευνήσουν τη σχέση μεταξύ τραύματος, μνήμης και αναπαράστασης, θέτοντας σοβαρούς προβληματισμούς για τη φρίκη του Ολοκαυτώματος
Στην ατομική έκθεση του έκθεση, στην Γκαλερί David Zwirner στη Νέα Υόρκη, που ξεκίνησε στις 16 Μαρτίου 2023, ο καλλιτέχνης εκθέτει μία σειρά πρόσφατα έργα, που δημιουργήθηκαν στο στούντιό του στην Κολωνία, την περίοδο 2016-2022. Αυτή είναι η πρώτη έκθεση που αφιερώνεται στο έργο του στη Νέα Υόρκη, μετά την μεγάλη αναδρομική στο Μητροπολιτικό Μουσείο, που όμως ήταν πολύ σύντομη, λόγω της επιδημίας του κορονοϊού. Η έκθεση επικεντρώνεται στα πιο πρόσφατα έργα του, ενώ εμπεριέχει μια νέα εγκατάσταση από γυαλί που είναι μέρος της έρευνας του Ρίχτερ, για την ανθρώπινη αντίληψη και το δομημένο περιβάλλον και μία σειρά από έργα σε χαρτί της περιόδου: 2021-2022 (μερικά από αυτά είναι φτιαγμένα με μελάνι, και άλλα με γραφίτη και έγχρωμο μολύβι) και η σειρά “mood”, μια σειρά από σκίτσα με έγχρωμο μελάνι που εκτέθηκαν στο Fondation Beyeler στη Βασιλεία της Ελβετίας το 2022.
Ο Ρίχτερ, ζει και εργάζεται στην Κολωνία και διακρίνεται και για το κοινωνικό του έργο, αφού το 2014 και το 2018 δώρισε έργα του με σκοπό να συμβάλλει στην κατασκευή 100 μονάδων μόνιμης κατοικίας για τους άστεγους στη Βόρειο Ρηνανία-Βεστφαλία. Ενώ από το 2017, συγκαταλέγεται στους πλουσιότερους πολίτες της Γερμανίας, με περιουσία που υπολογίζεται στα 700.000.000 €.
Photos: Gerhard Richter, Abstraktes Bild (Abstract Painting), 2016, © Gerhard Richter, Courtesy the artist and David Zwirner Gallery
David Zwirner Gallery, 537 West 20th Street New York, NY, USA, Διάρκεια: 16/3 – 29/4 www.davidzwirner.com/