Eυτυχία στην εργασία: Είναι πραγματικά απαραίτητη;

«Διάλεξε ένα επάγγελμα που σου αρέσει και δεν θα ξαναχρειαστεί να δουλέψεις στη ζωή σου», αναφέρει ένα «πολυφορεμένο» γνωμικό που αποδίδεται από πολλούς στον Κομφούκιο, παρότι δεν επιβεβαιώνεται ότι ανήκει στον Κινέζο διανοητή και φιλόσοφο. Ανεξαρτήτως πηγής, πόση αλήθεια κρύβει αυτό το απόφθεγμα; Μήπως τελικά η αφοσίωση στη δουλειά, δεν φέρνει ευτυχία; Ισχύει ότι ο εργαζόμενος είναι μέλος μίας μεγάλης οικογένειας ή πρόκειται για ψευδαίσθηση ή ακόμα χειρότερα για αποτέλεσμα χειριστικής συμπεριφοράς από τους προϊσταμένους; Μήπως αυτή η σχέση -που για αρκετούς μπορεί να είναι και η πιο μακροχρόνια – δεν είναι τόσο ειδυλλιακή, τουλάχιστον όσο ήταν στην αρχή της, αλλά μπορεί να αποκαλυφθεί η μεγαλύτερη παγίδα της ζωής μας;

Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας Σάρα Τζάφι στο βιβλίο της «Work Won’t Love You Back: How Devotion to Our Jobs Keeps Us Exploited, Exhausted and Alone» εξηγεί πως ακολουθώντας τη λογική του παραπάνω γνωμικού, ο εργαζόμενος μετατρέπεται σε «εργάτη της αγάπης», όπως οι δάσκαλοι, οι οποίοι μπορεί να υπομείνουν δύσκολες εργασιακές συνθήκες, ακόμα και άδικη συμπεριφορά, χαμηλό μισθό ή πολλές ώρες απασχόλησης, επειδή αγαπούν τους μαθητές τους. Ένας τέτοιος τρόπος προσέγγισης, ιδίως από χαμηλόμισθους, ενδέχεται να εντείνει το αίσθημα της αδικίας, αφού ο υπάλληλος μπορεί να θεωρηθεί αχάριστος αν διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Επιχείρημα αποτελεί ότι έχει καταφέρει να αποκτήσει τη «δουλειά των ονείρων» του, επομένως δε θα έπρεπε να απαιτεί, αλλά να δουλεύει για το πάθος του.

Για «συνταγή εκμετάλλευσης» και «νέα τυραννία της εργασίας» στην οποία ο υπάλληλος συναινεί με χαρά, επιτρέποντας στη δουλειά να κατακλύσει όλη του τη ζωή, κάνει λόγο η συγγραφέας. Ως μέλος μίας οικογένειας και εφόσον έχει το προνόμιο να ασχοληθεί με αυτό που αγαπά, τότε πρέπει να είναι διατεθειμένος να κάνει θυσίες: Να δεχθεί μισθό κατά πολύ κατώτερο της εκπαίδευσης, των προσόντων και της εμπειρίας του, να καλείται να εργαστεί περισσότερες από τις προκαθορισμένες ώρες, να υπομένει υποτιμητική συμπεριφορά από ανωτέρους.
Με λίγα λόγια το αφήγημα των τελευταίων ετών, σύμφωνα με το οποίο πρέπει να είσαι όχι μόνο ικανοποιημένος, αλλά κι ευτυχισμένος ανεξαρτήτως συνθηκών, μόνο επειδή κάνεις τη δουλειά που ήθελες ή πιο απλά επειδή έχεις καταφέρει να προσληφθείς κάπου -την ώρα που χιλιάδες άλλοι είναι άνεργοι- διαστρεβλώνει την ικανότητα των ανθρώπων να δουν την αλήθεια κατάματα: Η δουλειά δεν είναι οικογένεια και δε χρειάζεται να γίνει.

Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης
Αυτό οδηγεί δημιουργικούς και δυναμικούς ανθρώπους σε εξαντλημένους, αγχωμένους, με ελάχιστο προσωπικό χρόνο εργαζόμενους, με ένα κινητό που έχει γίνει προέκταση του χεριού τους για να ελέγχουν email, να επιβεβαιώνουν meetings και να συμμετέχουν σε calls, ενώ παράλληλα διατηρούν πάντα το χαμόγελο τους. Καταπιεσμένοι μεν, αθεράπευτα ερωτευμένοι με το γραφείο δε. Κάτι σαν το σύνδρομο της Στοκχόλμης, με λίγα λόγια.
Σύμφωνα με έρευνα του αμερικανικού Τhink tank Pew Research Center, οι μισοί εργαζόμενοι στις ΗΠΑ δηλώνουν εξαιρετικά ή πολύ ικανοποιημένοι από τη δουλειά τους, αλλά σχετικά λίγοι είναι όσοι αισθάνονται το ίδιο για την αμοιβή τους και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για προαγωγή, ενώ ακόμα μικρότερα είναι τα ποσοστά όσων εκφράζουν ικανοποίηση για τη δυνατότητα κατάρτισης και ανάπτυξης δεξιοτήτων. Ένα χρόνο πριν, σύμφωνα με δημοσκόπηση του ινστιτούτου Gallup, πάνω από το 80% των Αμερικανών δήλωναν δυσαρεστημένοι με τον τρόπο που εξελίσσονταν τα πράγματα σε όλους τους τομείς -στη δουλειά και όχι μόνο.

Η «Μεγάλη Παραίτηση»
Δεν είναι τυχαίο ότι την περίοδο της πανδημίας καταγράφηκε η μεγάλη φυγή από τις θέσεις εργασίας, η «Μεγάλη Παραίτηση», σύμφωνα με τον όρο που επινόησε ο Άντονι Κλοτζ, τότε αναπληρωτής καθηγητής διοίκησης στο Πανεπιστήμιο A&M του Τέξας, για να αποτυπώσει την τάση της εποχής στις ΗΠΑ: Συνολικά το 2021, εγκατέλειψαν την εργασία τους 47 εκατ. άνθρωποι και το 2022 παραιτήθηκαν ακόμα 50 εκατ., όπως αναφέρουν τα στοιχεία του Γραφείου Στατιστικής Εργασίας των ΗΠΑ.
Η «Μεγάλη Παραίτηση» ήταν πρωτοφανής, πυροδοτώντας κλίμα αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Πλέον οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι ανήκει στο παρελθόν, αλλά είναι πράγματι έτσι;

Μπορεί μία ματιά στην αγορά να αποθαρρύνει όσους «φλερτάρουν« με την έξοδο, τη στιγμή δε που υποβόσκει ο φόβος για τις συνέπειες στην εργασία από την τεχνητή νοημοσύνη, όμως, ακόμα και σήμερα δεν είναι λίγοι όσοι θέλουν να ρισκάρουν. Σύμφωνα με το CNBC, στις ΗΠΑ, σχεδόν οι μισοί επαγγελματίες (46%) δηλώνουν ότι σκέφτονται να παραιτηθούν το 2024. Το ποσοστό ξεπερνά το 40% που δήλωνε το ίδιο πριν τη «Μεγάλη Παραίτηση», όπως αποκαλύπτει έρευνα της Microsoft και του LinkedIn, σε δείγμα 30.000 ανθρώπων από 31 χώρες στο διάστημα Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2024.
Συγκεκριμένα, στο LinkedIn έχει παρατηρηθεί αύξηση της τάξης του 14% στις αιτήσεις εργασίας ανά αγγελία από το περασμένο φθινόπωρο, με το 85% των εργαζομένων να δηλώνουν ότι σχεδιάζουν να αναζητήσουν νέα θέση το 2024.

Αποδεικνύεται, λοιπόν, ότι για πολλούς η -οποιαδήποτε- εργασία δεν είναι το παν, αφού συχνά αυτή που φάνταζε «δουλειά των ονείρων», τελικά αποκαλύπτεται ένα αδηφάγο τέρας που στραγγίζει την ενέργεια και τη διάθεση του εργαζόμενου. Όταν, λοιπόν, σύμφωνα με το αφήγημα πρωταρχικός στόχος είναι να είσαι χαρούμενος μόνο επειδή δουλεύεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα. Όπως αναφέρει το Forbes, ένα από αυτά είναι η τοξική θετικότητα: Ο υπάλληλος πιέζει τον εαυτό του να νιώσει ευτυχισμένος, παρότι δεν είναι, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το άγχος και το στρες και να επιβαρύνεται η ψυχική και σωματική υγεία.
Στόχος, λοιπόν, δεν είναι τόσο η ευτυχία, αλλά το νόημα που έχει η εργασία για κάποιον. Τι είναι σημαντικό για εσάς στη δουλειά; Συμβάλλει θετικά στην κοινωνία; Αν αποκτήσει νόημα και σκοπό η δουλειά, τότε όπως επισημαίνει το αμερικανικό περιοδικό θα νιώσετε ότι έχετε μία αποστολή και αυτομάτως η δουλειά δε θα μοιάζει με αγγαρεία. Η αίσθηση της ικανοποίησης θα βελτιώσει όχι μόνο την απόδοσή σας, αλλά και την υγεία σας.

Αν αναλογιστεί κανείς, δε, ότι ο άνθρωπος κατά μέσο όρο δαπανά 90.000 ώρες στην εργασία κατά τη διάρκεια της ζωής του, με μέσο προσδόκιμο ζωής τα 71,5 χρόνια, τότε το μόνο σίγουρο είναι ότι ο χρόνος που περνά στο γραφείο δεν πρέπει να είναι ανυπόφορος. Και παρότι πολλοί έχουν στο νου τους την έννοια της ευτυχίας ως μία ξέγνοιαστη ημέρα στην παραλία με ένα ποτό στο χέρι, η ευτυχία είναι ένας συνδυασμός ευχαρίστησης και σκοπού.

Ποιες οι επιπτώσεις στην υγεία
Αν δεν σας ικανοποιεί η εργασία σας, πολλές μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στην υγεία. Σύμφωνα με μελέτη του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο όσοι είναι δυσαρεστημένοι είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα συγκέντρωσης, να υποφέρουν από διαταραχές ύπνου, να εκδηλώσουν άγχος ή ακόμα και κατάθλιψη, ενώ μπορεί να δυσκολεύονται να διαχειριστούν τις προσωπικές τους σχέσεις.
Είστε ευτυχισμένοι στη δουλειά;
-Κοιτάτε συνέχεια το ρολόι σας και αναρωτιέστε γιατί οι ώρες περνούν αργά;
-Επιστρέφετε στο σπίτι με άγχος και ανησυχία για την επόμενη ημέρα στη δουλειά;
-Σκέφτεστε διαρκώς όσα έχετε να κάνετε στο γραφείο;
-Η Δευτέρα είναι από τις πιο δύσκολες ημέρες της εβδομάδας;
-Νιώθετε απογοητευμένοι;
-Δε «συμβιώνετε» ευχάριστα με προϊστάμενους ή συναδέλφους;
Αν κάτι από όλα τα παραπάνω ισχύει, τότε πρέπει να αξιολογήσετε όσα μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε τις συνθήκες εργασίας σας.

Τι μπορείτε να κάνετε
Εάν είστε δυσαρεστημένοι στην επαγγελματική σας ζωή, το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνετε είναι να μιλήσετε με τον προϊστάμενό σας. Σκεφτείτε από πριν τα ζητήματα που θέλετε να του θέσετε, χωρίς ωστόσο να αναφερθείτε μόνο στα προβλήματα, αλλά παραθέστε και σειρά πιθανών λύσεων. Αν επιθυμείτε μισθολογική αύξηση εστιάστε στους λόγους για τους οποίους αξίζει να την αποκτήσετε. Επιπλέον, αποφύγετε την επιθετικότητα, ακόμα και αν δικαιολογημένα είστε αναστατωμένοι.
Σύμφωνα με το κορυφαίο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ η απόκτηση νέων δεξιοτήτων μπορεί να αποτελέσει λύση στη στασιμότητα. Αρκεί, λοιπόν να εκφράσετε την επιθυμία σας στον επικεφαλής σας για συμμετοχή σε ένα νέο πρότζεκτ, ένα εργαστήριο, ένα σεμινάριο ή έστω ένα συνέδριο που θα σας βοηθήσει να διευρύνετε τις γνώσεις σας.
Πριν, όμως, ξεκινήσετε τη συζήτηση θέστε τα παρακάτω ερωτήματα στον εαυτό σας:
-Πότε ενθουσιάζομαι με τη δουλειά μου;
-Ποια δυνατά μου σημεία δεν αξιοποιούνται επαρκώς;
-Ποια είναι τα θέματα που με ενδιαφέρουν περισσότερο στη δουλειά μου;
-Πού βλέπω τον εαυτό μου σε ένα χρόνο από τώρα;
-Ποιες δεξιότητες πρέπει να αναπτύξω για να φτάσω εκεί;

Να θυμάστε ότι κανείς δεν πρέπει να εξαρτά στη δουλειά την ευτυχία του, αποκλειστικά η εργασία δε μπορεί να δώσει νόημα στη ζωή μας και να καθορίσει την ταυτότητά μας, ενώ η ιδέα τού να ακολουθήσει κανείς το πάθος του μπορεί να αποδειχθεί λανθασμένη, καθώς σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Καλ Νιούπορτ, τα πάθη αλλάζουν και δεν είναι πάντα εφικτό να μετατραπούν σε δημιουργική και κερδοφόρα απασχόληση.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image