O επίκουρος καθηγητής του New York Institute for Technology μάς προειδοποιεί για την “πράσινη” πλύση εγκεφάλου που υπάρχει διαδεδομένη στην αρχιτεκτονική.
Μετά από δέκα χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας στην Ελλάδα ο Δρ. Ανδρέας Θεοδωρίδης σήμερα είναι επίκουρος καθηγητής στο New York Institute for Technology και ερευνητής-συνεργάτης στο YALE CEA-Center for Ecosystems in Architecture. Το 2013 δημοσίευσε στο γνωστό περιοδικό αρχιτεκτονικής Archdaily ένα άρθρο που καταφέρονταν εναντίον του “greenwashing” στην αρχιτεκτονική, ότι εμφανίζονται κτίρια με μικρότερο θετικό πρόσημο για το περιβάλλον απ’ αυτό που ισχυρίζονται ότι έχουν. Με αφορμή αυτό το άρθρο δημοσίευσε και ένα δικό του σχεδόν δέκα χρόνια μετά με μεγάλη απήχηση που μεταφράστηκε σε 3 ακόμα γλώσσες από την πλατφόρμα archdaily.com.
Είχατε δημοσιεύσει το 2022 ένα άρθρο στο ξένο αρχιτεκτονικό περιοδικό Archdaily που είχε κάνει πολύ θόρυβο. Γιατί είχε τέτοια απήχηση; Το αρχικό άρθρο του 2013 έλεγε: “Φτάνει με το greenwashing, δεν μπορούν να φυτεύουν δεντράκια όπου βρούνε”. Άρχισαν στη συνεχεία συζητήσεις ανάμεσα σε ανθρώπους που είχαν συντάξει το άρθρο και άλλους που είχαν κάνει αντίστοιχα project και προσπαθούσαν να υπερασπιστούν το έργο τους λέγοντας “όχι μα τα δεντράκια μας έχουν αξία”. Στην πραγματικότητα όμως, οι περισσότεροι από τους αρχιτέκτονες χρησιμοποιούν δέντρα μόνο στα σχέδια. Στους περισσότερους διαγωνισμούς στην Ελλάδα βάζουν πράσινα δεντράκια και βλάστηση τα οποία όταν έρχεται η ώρα της υλοποίησης εξαφανίζονται. Το δικό μου άρθρο έλεγε πως πρέπει να υπάρχουν συστήματα υβριδικής αρχιτεκτονικής με φυτά και μηχανολογικά μέσα στο δομημένο περιβάλλον τα οποία έχουν αξία για τον άνθρωπο και το περιβάλλον και προτείναμε τρόπους, πώς δηλαδή αυτά τα πράγματα μπορούν να αξιολογούνται καλύτερα για να αποφεύγουμε τις αβάσιμες αιτιάσεις πoυ οδηγούν στο greenwashing.
Eχει σχέση αυτό με το αντικείμενο της ερευνητικής σaς εργασίας στο CASE και στο Yale ; Η έρευνά μου ήταν πάνω σε υβριδικά συστήματα καθαρισμού αέρα, δηλαδή φυτά και μηχανολογικοί εξοπλισμοί μαζί. Φτάσαμε μάλιστα με την καθηγήτρια που επόπτευε την εργασία μου από το Yale να φτιάξουμε έναν τέτοιο τοίχο σε μεγάλη κλίμακα στο καινούργιο δεύτερο Κέντρο Ασφάλειας της πόλης της Νέας Υόρκης. Εκεί που έχει μέσα αντιτρομοκρατική αστυνομία, Πυροσβεστική – όλοι αυτοί που λέγονται και ως “First Responders”, οι άνθρωποι που ανταποκρίνονται πρώτοι όταν παρουσιάζεται κάποιο πρόβλημα στην πόλη. Υπάρχουν δύο τέτοια κέντρα, στο Μπρούκλιν και το δεύτερο που είναι ένα κτίριο των SOM στο Μπρονξ. Ο συγκεκριμένος «πράσινος» τοίχος είναι απευθείας συνδεδεμένος με ένα από τα δίδυμα δωμάτια αποφάσεων και προσπαθούμε να κάνουμε μετρήσεις σε πραγματικές συνθήκες. Το άλλο δωμάτιο είναι συνδεδεμένο με ένα συμβατικό μηχανολογικό σύστημα. Γιατί από τα πειράματά μας έχουμε ανακαλύψει ότι ακόμα και μικρά ποσοστά CO2 που συναντάς σε ένα οποιοδήποτε γραφείο με παραπάνω αριθμό ανθρώπων από ότι προβλέπεται για τον συγκεκριμένο χώρο, αυξάνουν τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα από τα 440ppm (δείκτης αισθητήρα διοξειδίου του άνθρακα) που είμαστε τώρα στην ατμόσφαιρα, στα 600ppm. Με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να λειτουργεί πιο αργά ο εγκέφαλος. Φανταστείτε τι γίνεται σε μεγαλύτερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης από πολλαπλού τύπου ρύπους. Τι είδους προβλήματα αποκτούν οι βιολογικοί οργανισμοί -και εδώ καλό θα ήταν να αναφέρουμε όχι μόνο οι ανθρώπινοι. Σε ένα πλανήτη γεμάτο από έμβιους οργανισμούς δεν μπορεί να είμαστε πάντα το μοναδικό επίκεντρο του ενδιαφέροντος.
Λέγατε αστειευόμενος ότι εκτός από το “Διδάκτωρ” που σημαίνουν τα αρχικά Dr πριν από το όνομα σας, νιώθετε και “γιατρός κτιρίων“… Ναι γιατί κι εγώ γιατρεύω τους ανθρώπους ασχολούμενος με τα κτίρια μέσα στα οποία ζουν. Αν τα κτίρια δημιουργούν καλύτερες συνθήκες ζωής, μπορούν να επεκτείνουν το προσδόκιμο της ζωής των ανθρώπων που ζουν μέσα σε αυτά. Αν μπορώ να κάνω καλύτερες τις συνθήκες αερισμού, ηλιασμού, φυσιολογίας, βιολογίας κλπ. δεν γιατρεύω έμμεσα και τους ανθρώπους;
Τα κτίρια θεωρούνται ως η βασική πηγή μόλυνσης του περιβάλλοντος; Ίσως όχι ως η βασική αλλά σίγουρα μια από της μεγαλύτερες. Στην Αμερική το 40% της ενέργειας που καταναλώνεται είναι από τα κτίρια. Καταναλώνοντας-καίγοντας ορυκτά καύσιμα για την ενέργεια που χρειάζονται για να παραμείνουν βιώσιμα, παράγονται ρύποι.
Αυτό είναι το γνωστικό σaς αντικείμενο, η βιωσιμότητα των κτιρίων; Ναι, το αντικείμενο της έρευνάς μου περιτριγυρίζει την βιωσιμότητα των κτιρίων από διαφορετικές οπτικές γωνίες κάθε φορά, αλλά το 100% της έρευνάς μου είναι η βιωσιμότητα σε σχέση με την ποιότητα του αέρα μέσα από βιολογικά -μηχανολογικά υβριδικά συστήματα και μια ολιστική κατανόηση της ενσωμάτωσής τους στον δομημένο χώρο.
Πώς σχολιάζετε ότι το τάδε κτίριο του τάδε αρχιτέκτονα είναι πιο πράσινο από όλα; Από τον κόσμο της ακαδημίας και της ερευνάς που έρχομαι τα τελευταία χρόνια αλλά και ξέροντας τι συμβαίνει στην αγορά της κατασκευής όταν αναφέρονται μεγαλειώδεις δηλώσεις χωρίς να αναφέρουν τι είδους μετρήσεις έκαναν για να φτάσουν σε αυτό το αποτέλεσμα με κάνει πάρα πολύ σκεπτικό. Όταν δεν σου δίνουν τα δεδομένα, τότε χρησιμοποιούν τη βιωσιμότητα σαν εργαλείο marketing.
Ούτε αν πουν ότι το κτίριο φέρει κάποιες πιστοποιήσεις τύπου Leed, Briam κλπ.; Μέχρι ενός σημείου το Leed είναι βοηθητικό όχι επειδή κάνει τα κτίρια πιο πράσινα απευθείας αλλά δίνει στους developers των συγκεκριμενών κτιρίων κάποια κίνητρα και το πρόσχημα να πουλήσουν ένα κτίριο ακριβότερα, μεταφράζοντας το σε περισσότερα περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένες στρατηγικές. Δεν Θα έλεγα όμως ότι θα μπορούσε να πει κάτι ο συγκεκριμένος τρόπος πιστοποίησης αν χρησιμοποιούταν σε βάθος χρόνου, ας πούμε μιας δεκαετίας με μετρήσεις χρήσεως του κτηρίου. Αν έχει αλλάξει το κτίριο 5 χρήσεις, αν δεν έχουν γίνει συντηρήσεις όπως πρέπει, είμαστε σίγουροι ότι θα βγάλει θετικά αποτελέσματα;
Υπάρχει για σας κάποιο κτίριο που θα το χαρακτηρίζατε ως ιδανικό; Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι τέτοιο, αλλά τα κτίρια που αρχίζουν να χρησιμοποιούν τη λιγότερη δυνατή ενέργεια, τα “passive houses” ή τα μη υπερδιογκωμένα κτίρια σχεδιασμένα με αρκετά παθητικά συστήματα και στρατηγικές από την πρώτη φάση της μελετητικής τους ιστορίας, πλησιάζουν αυτό που θεωρώ ως πρότυπο. Γενικότερα, πρέπει να κοιτάμε τις ανάγκες που έχουμε και όχι αυτές που το marketing και η εφήμερη αγορά της μόδας της αρχιτεκτονικής εικονογραφίας αναμένει από ένα κτίριο να μοιάζει.
Για παράδειγμα, η Bank of America έχει τον ουρανοξύστη της στο Bryant park στο κέντρο του Μανχάταν. Είναι ένας πύργος πιστοποιημένος με Leed ο πρώτος με αυτήν την πιστοποίηση στο Μανχάταν, έχει φοβερό σύστημα καθαρισμού του αέρα. Στην πραγματικότητα, μετά από δέκα χρόνια τα γραφεία άλλαξαν χρήσεις, χωρίς να γίνουν οι απαραίτητες μηχανολογικές προσαρμογές, με αποτέλεσμα το συγκεκριμένο έργο να καταναλώνει πολύ περισσότερη ενέργεια σε σχέση με ένα συμβατικό κτίριο γραφείων. Συμπέρασμα. Δεν υπάρχει ένα ιδανικό κτίριο. Αλλά χρειάζεται ευελιξία στη χρήση τους. Πρέπει να έχουμε κτίρια που να αντιπροσωπεύουν τις χρήσεις που θέλουμε να μπορούν να προσαρμόζονται στις εκάστοτε συνθήκες μιας εποχής με επιβαρυμένες περιβαλλοντικές συνθήκες και ούτε κάθε εξής. Παραδείγματος χάρη, αν υπήρχε ένα κτίριο στην Ελλάδα που να είχε την δυνατότητα να αποσυντεθεί σε δομικά μέρη και συστήματα για να ξανασυναρμολογήσει η να προσαρμοστεί με δομικά στοιχεία από ένα άλλο ανενεργό παλιότερο όχι λειτουργικό κτιρίου θα ήταν μια πολύ καλή πρακτική επαναχρησιμοποίησής υλικών στο επίπεδο δομικών συστημάτων; Δυστυχώς από ότι ξέρω δεν υπάρχει και δεν είναι και μια πρακτική που συνηθίζεται έχοντας σαν αποτέλεσμα όλοι αυτοί οι τεράστιοι όγκοι οικοδομικών υλικών κατεδάφισης να καταλήγουν σε εξευγενισμένου τύπου χωματερές.