Το τρικάταρτο σκαρί που θα μεταφέρει -για πρώτη φορά στην ιστορία διά θαλάσσης- την ολυμπιακή φλόγα από το λιμάνι του Πειραιά σε εκείνο της Μασσαλίας έχει κοινή μοίρα με τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Το Belem όχι μόνο έκανε το παρθενικό ταξίδι του από τη Νάντη στο Μπελέμ της Βραζιλίας το 1896, τη χρονιά δηλαδή που αναβίωσαν οι Αγώνες, αλλά κατάφερε 128 χρόνια μετά να διασχίζει θάλασσες και ωκεανούς υπερήφανο, έχοντας περάσει μέσα από αντιξοότητες, φυσικές καταστροφές, δύο παγκόσμιους πολέμους, κοντολογίς Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες. Δεν είναι διόλου παράξενο λοιπόν που οι Γάλλοι αποφάσισαν να αξιοποιήσουν και να επιστρατεύσουν ένα σύμβολο της ιστορίας τους, τώρα που οι Ολυμπιακοί Αγώνες επιστρέφουν ακριβώς έναν αιώνα μετά την πρώτη διοργάνωσή τους στη Γαλλία. Αλλωστε το υγρό στοιχείο θα έχει κυρίαρχη θέση στους Αγώνες του Παρισιού, όπως μαρτυρά η απόφαση της οργανωτικής επιτροπής να πραγματοποιήσει την τελετή έναρξης όχι σε κάποιο στάδιο αλλά μέσα και κατά μήκος του Σηκουάνα.
Το Belem, που πήρε το όνομά του από το πρώτο λιμάνι-αγκυροβόλιό του στον βορρά της Βραζιλίας, θα αποπλεύσει στις 27 Απριλίου από το λιμάνι του Πειραιά -θα είναι μάλιστα ανοιχτό στο κοινό και επισκέψιμο στις 24, 25 & 26 Απριλίου- για να μεταφέρει την ολυμπιακή φλόγα στη Μασσαλία, μια πόλη που υπενθυμίζεται πως ιδρύθηκε ως ελληνική αποικία και να δώσει έτσι το σύνθημα για τις 100 ημέρες εορτασμού των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων στη χώρα.
Για τους Γάλλους, αυτός ο διάπλους της Μεσογείου συμβολίζει μια περίφημη σύνδεση της χώρας που γέννησε το ολυμπιακό ιδεώδες με τη χώρα που πρόσφερε στην ανθρωπότητα τον Διαφωτισμό. Τη φλόγα θα συνοδεύει ένα πλήρωμα 15 νεαρών Γάλλων, τους οποίους η οργανωτική επιτροπή επέλεξε με άξονα και κριτήριο τη διαφορετικότητα και τη συμπερίληψη. Ολοι τους θα έχουν το προνόμιο και την ευκαιρία να γίνουν μέρος της ιστορίας ενός σκάφους, που είναι τόσο σημαντικό για τη Γαλλία, ώστε το 2012 το έστειλαν έως τον Τάμεση για να συμμετάσχει στους εορτασμούς του Διαμαντένιου Ιωβηλαίου της αείμνηστης Βασίλισσας Ελισάβετ. Ηταν ζήτημα γοήτρου.
Το ιστορικό ιστιοφόρο
Το περίφημο και εσχάτως υπετροφικά διάσημο σκάφος χτίστηκε στο ναυπηγείο Dubigeon της Νάντης μέσα σε έξι μήνες. Το 1896 ξεκίνησε τη μεταφορά εμπορευμάτων -κυρίως καφέ, ζάχαρης και σοκολάτας- από τη Βραζιλία και τα νησιά των Δυτικών Ινδιών στα γαλλικά λιμάνια. Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία είχε καταφέρει να μεγεθύνει τη φήμη του όχι μόνο για τη συνέπεια στα δρομολόγια και τις παραδόσεις, αλλά κυρίως λόγω μιας θετικής προκατάληψης που ξεκίνησε να το ακολουθεί σαν υπνωτισμένο γλαροπούλι.
Το 1902 το Μπελέμ ήταν ένα από τα ελάχιστα πλοία που έμεινε αλώβητο έπειτα από την έκρηξη του ηφαιστείου στο όρος Πελέ της Μαρτινίκας. Οι ναυτικοί θεώρησαν καλό οιωνό αυτή τη μάλλον συμπτωματική σωτηρία -λέγεται πως απλώς ο καπετάνιος δεν έβρισκε ελεύθερο χώρο να αράξει στο λιμάνι και έτσι παρέμεινε στα ανοιχτά- και προσέδωσαν στο σκαρί σχεδόν μεταφυσικές ιδιότητες. Ομως ακόμα κι αυτές δεν ήταν αρκετές για να το σώσουν από τον ανταγωνισμό με τα μεγαλύτερα και πιο γρήγορα μηχανοκίνητα πλοία της εποχής που έφερε τελικά τον μαρασμό του.
Ως από μηχανής θεός εμφανίστηκε ο δεύτερος Δούκας Γκρόβενορ, ένας πολυμαθής, φιλοπερίεργος και κυρίως πάμπλουτος τύπος, ο οποίος αποφάσισε να αγοράσει το σκάφος από τους Γάλλους, να το εφοδιάσει με μηχανές και να το χρησιμοποιήσει για τα ταξίδια αναψυχής του. Στα χέρια του Χιου Γκρόβενορ το Belem μεταμορφώθηκε από εμπορικό πλοίο σε πολυτελές -για τα μέτρα της εποχής- yacht και άλλαξε όνομα. Πλέον όλοι θα το γνώριζαν ως Fantome II. Αλλά και οι εξωφρενικά εύποροι άνθρωποι κάποια στιγμή βαριούνται τα καινούργια τους παιχνίδια. Ετσι, από τα χέρια του Βρετανού αριστοκράτη το σκάφος πέρασε το 1923 σε εκείνα του Ιρλανδού επιχειρηματία Αρθουρ Ερνεστ Γκίνες – ναι, της ομώνυμης, ξακουστής ζυθοποιίας.
Ως άλλος ήρωας του Ιουλίου Βερν, ο Γκίνες, έβαλε στόχο να κάνει τον γύρο του κόσμου με το εντυπωσιακό σκαρί. Οπερ και εγένετο σε κάτι περισσότερο από έναν χρόνο. Το Belem παρέμεινε στην ιδιοκτησία του Γκίνες μέχρι τον θάνατό του το 1949. Δύο χρόνια μετά οι κληρονόμοι του αποφάσισαν να ενδώσουν στην οικονομική προσφορά του Ιταλού μπίζνεσμαν Βιτόριο Κίνι κι έτσι το ιστορικό σκάφος έβαλε πλώρη για τη Βενετία. Ο Κίνι, επιστήθιος φίλος του κόμη Τζουζέπε Βόλπι, δηλαδή του ιδρυτή του Φεστιβάλ Βενετίας, συντετριμμένος από τον θάνατο του γιου του σε αεροπορικό δυστύχημα, αποφάσισε να εντάξει το Belem, στο οποίο εν τω μεταξύ έδωσε το όνομα του εκλιπόντος, δηλαδή Τζόρτζιο, σε ένα πλέγμα κοινωνικών δράσεων και αγαθοεργιών που δημιούργησε με επίκεντρο το νησάκι Σαν Τζόρτζιο Ματζιόρε, έναντι της πλατείας του Αγίου Μάρκου. Το γαλλικό σκαρί χρησιμοποιήθηκε για σχεδόν δύο δεκαετίες για τα εκπαιδευτικά ταξίδια νέων Ιταλών που σπούδαζαν στις ναυτικές ακαδημίες της χώρας.
Ο θάνατος του Κίνι το 1977 ενεργοποίησε τις διαδικασίες για τη μεταπώλησή του. Εν τω μεταξύ οι Γάλλοι είχαν εντοπίσει την ύπαρξη του σκάφους ήδη από το 1970 και με δεδομένο πως ήταν το μοναδικό στο είδος του που είχε διασωθεί στον χρόνο έκαναν ό,τι περνούσε από την τσέπη τους για να το αποκτήσουν. Τον Δεκαπενταύγουστο του 1979 η Βενετία αποχαιρέτησε ένα σκάφος που αποτελούσε πια σάρκα από τη σάρκα της και το Belem, που ξαναπήρε το αρχικό όνομά του, ξεκίνησε το νόστο του προς τη Νάντη. Αγοραστής του ήταν η γαλλική τράπεζα Caisses d’ Epargne, που ανέθεσε την ευθύνη για το σκάφος σε ένα ίδρυμα που δημιουργήθηκε γι’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό.
Φυσικά, η διαδικασία της συντήρησης και της αναπαλαίωσής του αποδείχτηκε και πολύπλοκη και πολυδάπανη. Μάλιστα, προκειμένου οι Γάλλοι να συνδεθούν ξανά με ένα λησμονημένο κομμάτι της ναυτικής ιστορίας τους και να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με την ανακατασκευή του, το Belem μεταφέρθηκε το 1981 στον Σηκουάνα, δύο βήματα από το άλλο σύμβολο της γαλλικής πρωτεύουσας, τον Πύργο του Αϊφελ, και οι εργασίες αποφασίστηκε να πραγματοποιηθούν εκεί. Τρία χρόνια μετά ανακηρύχθηκε σε ιστορικό μνημείο και το 1987 ήταν ξανά έτοιμο να δαμάσει τα κύματα.
Από τότε έως σήμερα αξιοποιείται ως μουσείο, αλλά παραμένει και ενεργό ως εκπαιδευτικό σκάφος. Μάλιστα, μόλις πέρσι πέρασε μια θηριώδη διαδικασία συντήρησης, ώστε να είναι έτοιμο ίσως για το πιο σημαντικό -σίγουρα το πιο φωτογενές- ταξίδι της εκατοντάχρονης και πλέον ζωής του. Αυτό της μεταφοράς της ολυμπιακής φλόγας στην πατρίδα του.
Το ταξίδι του Belem μπορεί να παρακολουθεί κανείς ζωντανά από τις 27 Απριλίου εδώ: https://olympics.com/en/paris-2024/olympic-torch-relay/map?slug=mediterranean-crossing
www.fondationbelem.com