Η αγορά σπάνιων βιβλίων αναγεννάται και μοναδικά “κομμάτια” πρωταγωνιστούν στις δημοπρασίες.
Εκτός από σπουδαίος ντράμερ, ο Τσάρλι Γουάτς ήταν και ένας αφοσιωμένος βιβλιόφιλος. Η βιβλιοθήκη του, που βγήκε σε δημοπρασία από τον οίκο Christie’s τον περασμένο Σεπτέμβριο, αποκάλυψε ότι ήταν και ένας μανιώδης αλλά και εκλεκτικός συλλέκτης. Ο ντράμερ των Rolling Stones είχε μαζέψει θησαυρούς. Η βιβλιοθήκη του περιλάμβανε σχεδόν όλα τα έργα της Αγκάθα Κρίστι και του Ίβλιν Γουό, του Βρετανού συγγραφέα που έγραψε το «Μια Χούφτα Σκόνη» και ήταν, κατά τον Γκράχαμ Γκριν, «ο καλύτερος της γενιάς του».
Πολλά βιβλία έκρυβαν εκπλήξεις στις πρώτες σελίδες τους: υπήρχε μια σπάνια πρώτη έκδοση του “Υπέροχου Γκάτσμπυ” του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ με μια θερμή αφιέρωση του συγγραφέα στον φίλο του και σεναριογράφο της MGM Χάρολντ Γκόλντμαν. Aκόμα, ένα από τα πρώτα αντίτυπα του “Λαγωνικού του Μπάσκερβιλ” με μια ιδιόχειρη σημείωση του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ για την περιπλάνηση του στο ομιχλώδες Ντάρτμουρ πριν γράψει το βιβλίο -το τελευταίο πουλήθηκε στη δημοπρασία προς 214.200 στερλίνες.
Tα τελευταία χρόνια, η αγορά σπάνιων βιβλίων και χειρόγραφων «ανθίζει». Σύμφωνα με στοιχεία του Rare Book Hub, το 2023, 12 αντικείμενα δημοπρασιών πουλήθηκαν συνολικά προς ένα εκατομμύριο δολάρια -ο αντίστοιχος αριθμός του 2022 ήταν 24. Το ρεκόρ του πιο πολύτιμου χειρόγραφου που πουλήθηκε ποτέ σημείωσε μια εβραϊκή Βίβλος του 10ου αιώνα, με το ποσό των 38.1 εκατομμυρίων δολαρίων σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s. Ο οίκος που ιδρύθηκε το 1744 στο Λονδίνο από τον βιβλιοπώλη Samuel Baker, έχει σήμερα μια διεθνή ομάδα 15 «ειδικών» στα βιβλία και οι πωλήσεις του τα τελευταία πέντε χρόνια σε αυτόν τον τομέα -που εκτός από λογοτεχνικά και επιστημονικά βιβλία περιλαμβάνει και έγγραφα, επιστολές, χειρόγραφα, incunabula (αρχέτυπα, βιβλία που έχουν τυπωθεί μέχρι το 1500), χάρτες και άτλαντες- ξεπερνούν τα 350 εκατομμύρια δολάρια. «Στον κόσμο των εναλλακτικών επενδύσεων, τα σπάνια βιβλία μπορεί να είναι ένα συναρπαστικό και προσοδοφόρο παιχνίδι, στο οποίο μπορούν να μπουν ακόμη και αρχάριοι επενδυτές» αναφέρει η Wall Street Journal σε άρθρο της σχετικά με την «τάση» της συλλογής σπάνιων βιβλίων.
Φυσικά, ένα από τα μεγαλύτερα κίνητρα για να γίνει κάποιος συλλέκτης είναι η γνήσια αγάπη για τα βιβλία. Τον κόσμο του βιβλίου της Νέας Υόρκης και τους εκκεντρικούς, ρομαντικούς και ιντελεκτουέλ ανθρώπους της, από φανατικούς συλλέκτες χιπ χοπ περιοδικών μέχρι εκτιμητές που μεγάλωσαν μέσα στα βιβλιοπωλεία της Βοοk Row παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ Τhe Booksellers (2019) του Aμερικανού σκηνοθέτη D.W. Young. Σύμφωνα με τον δημιουργό του, το ντοκιμαντέρ γιορτάζει το βιβλίο ως αντικείμενο και τη χαρά της απτικής επαφής με τις σελίδες, το χαρτί, το εξώφυλλο.
Όπως αναφέρει ο Guardian, είναι κι «ένας φόρος τιμής στη θεμελιώδη, μεθυστική περιέργεια που κρύβεται πίσω από την προσπάθεια συλλογής βιβλίων και χειρογράφων». Αποκαλύπτει πολλά ενδιαφέροντα, όπως ότι οι συλλέκτες είναι εκείνοι που διαμορφώνουν συλλογές οι οποίες καταλήγουν σε αρχεία και βιβλιοθήκες, καθώς περιέχουν απροσδόκητα κομμάτια όπως π.χ. σημειώσεις του Mάλκολμ Χ. Και καταλήγει σε ένα συμπέρασμα με μια νότα αισιοδοξίας: μπορεί το διαδίκτυο να έχει αναμφίβολα αλλάξει δραματικά το εμπόριο, εγκαινιάζει όμως και μια «χρυσή εποχή συλλογής βιβλίων» αφού οι συλλέκτες δεν περιορίζονται πλέον μόνο στα παλαιοβιβλιοπωλεία της πόλης τους.
Τι αναζητούν οι συλλέκτες;
Κάποιοι έλκονται από συγκεκριμένους συγγραφείς ή εκδόσεις με επιστημονικό ενδιαφέρον, ορισμένοι εστιάζουν στο ιστορικό ιδιοκτησίας του βιβλίου. Υπάρχουν αυτοί που αντιμετωπίζουν το βιβλίο καθαρά ως επένδυση αλλά και εκείνοι που λαχταρούν τη συγκίνηση που προσφέρει μια σπουδαία ανακάλυψη σε ένα παζάρι ή μια νίκη σε δημοπρασία. «Πάντως τα βιβλία που συλλέγονται με πάθος και γνήσιο ενδιαφέρον τείνουν να είναι καλές επενδύσεις μακροπρόθεσμα», αναφέρει η Christina Geiger, επικεφαλής του τμήματος βιβλίων και χειρογράφων στο Christie’s Americas.
Όπως αναφέρει το διεθνές διαδικτυακό marketplace Biblio, οι κατηγορίες συλλογών είναι δεκάδες -από πρώτες εκδόσεις εμβληματικών μυθιστορημάτων όπως «Ο Γέρος και η Θάλασσα» του Χέμινγουέϊ και σπάνια βιβλία με περίτεχνα διακοσμημένη βιβλιοδεσία του λονδρέζικου οίκου Sangorski & Sutcliffe μέχρι vintage βιβλία μαγειρικής.
Η Wall Street Journal συμβουλεύει τους επίδοξους συλλέκτες να περιοριστούν σε ένα συγκεκριμένο είδος που συμπίπτει με τα ενδιαφέροντά τους και στη συνέχεια να επισκεφτούν παζάρια, παλαιοβιβλιοπωλεία και οίκους δημοπρασιών, και να μιλήσουν με ειδικούς. Εστιάζοντας σε ένα συγκεκριμένο είδος, ο συλλέκτης μπορεί να αποκτήσει βαθιά γνώση για την αξία των βιβλίων που τον ενδιαφέρουν και να κατανοήσει τι κάνει ένα βιβλίο πολύτιμο.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα, το συλλεκτικό βιβλίο έχει συνήθως ένα σπάνιο χαρακτηριστικό -μια υπογραφή ή αφιέρωση, έναν διάσημο ιδιοκτήτη ή ένα ελάττωμα στην εκτύπωση. Οι ειδικοί του οίκου Bonhams τονίζουν τη σημασία της προέλευσης -κορυφαίο παράδειγμα η βιβλιοθήκη της δικαστού και πρωτοπόρου στον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπεργκ που πωλήθηκε σε δημοπρασία της Bonhams συγκεντρώνοντας το εκπληκτικό ποσό των 2,3 εκατομμυρίων δολαρίων.
Οι γνώστες τονίζουν ότι η αγορά συλλεκτικών βιβλίων δεν είναι για όσους θέλουν να πλουτίσουν γρήγορα. Προειδοποιούν ότι τα σπάνια βιβλία δεν είναι για ανάγνωση -κάθε αλλαγή σελίδας και τσάκισμα βλάπτει. Ένα βιβλίο θα εκτιμηθεί ως πολύτιμο μόνο αν είναι σε καλή κατάσταση -κατεστραμμένα εξώφυλλα, σκισμένα καλύμματα και λεκέδες μειώνουν την αξία του. Επισημαίνουν, επίσης, ότι ένα συλλεκτικό βιβλίο δεν χρειάζεται να είναι ακριβό, φθαρμένο ή πολύ παλιό. Και η πιο σοφή συμβουλή τους: «Αντιμετωπίστε την συλλογή βιβλίων σαν αναζήτηση ευτυχίας».
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image