Πώς το απομακρυσμένο αρχιπέλαγος στη Βόρεια Θάλασσα υποδέχεται τουρίστες δεκαπλάσιους από τον πληθυσμό του.
Δεν χρειάζονται πολλές αποδείξεις για να καταλάβουμε την αυξανόμενη δύναμη που έχει η βιομηχανία του θεάματος στον τουρισμό. Από πολλές δεκαετίες τα φυσικά σκηνικά από δημοφιλείς κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές υποδέχτηκαν μυριάδες τουριστών, που θέλησαν να εξερευνήσουν από κοντά αυτά που είδαν στο πανί ή την οθόνη τους. Το ρεκόρ στο ποσοστό αύξησης του τουρισμού, πάντως, το κρατάει ένα μικρό νησιώτικο αρχιπέλαγος στη Βόρεια Θάλασσα, τα νησιά Σέτλαντ. Που είδαν την καθημερινότητά τους να αλλάζει λόγω μιας τηλεοπτικής σειράς του BBC.
Στις 10 Μαρτίου 2013 στο BBC One έκανε πρεμιέρα μια νέα αστυνομική σειρά με τίτλο Shetland. Βασισμένη στα μυθιστορήματα της βραβευμένης συγγραφέα Αν Κλιβς, η σειρά ακολουθεί τις περιπέτειες των αστυνομικών Τζίμι Πέρεζ (τον υποδύεται ο Ντάγκλας Χένσαλ) Ρουθ Κάλντερ (την υποδύεται η Άσλεϊ Γένσεν) με φόντο σχεδόν αποκλειστικά τα νησιά και ό,τι συμβαίνει εκεί. Το Shetland έχει ολοκληρώσει 9 κύκλους και πάνω από 50 επεισόδια, με μέσο όρο τηλεθέασης πάνω από 5,5 εκατομμυρίων θεατών. Η σειρά πουλήθηκε και σε πάνω από 25 διαφορετικές χώρες, όχι μόνο αγγλόφωνες, αλλά και στη Σλοβενία, τη Φινλανδία και την Ιαπωνία, με αξιόλογη επιτυχία. Η μεγαλύτερή της επίδραση, όμως, δεν ήταν η τηλεθέαση, αλλά το απρόσμενα μεγάλο κύμα τουριστών που δημιούργησε.
Στην καρδιά της Βόρειας Θάλασσας
Το αρχιπέλαγος αποτελείται από σχεδόν 100 νησιά και βραχονησίδες, εκ των οποίων τα 16 κατοικούνται. Το μεγαλύτερο απ’ αυτά, που ονομάζεται και Mainland (Κύρια Γη) καταλαμβάνει τα 2/3 της συνολικής έκτασης, που είναι 1.466 τ. χλμ., δηλαδή λίγο μεγαλύτερο από τη Ρόδο. Στα Σέτλαντ ζουν σχεδόν 25.000 μόνιμοι κάτοικοι, οι οποίοι πλέον μόνο απομονωμένοι δεν αισθάνονται.
Τα νησιά βρίσκονται ανάμεσα από τις ακτές της Σκωτίας, τη Νορβηγία και τα νησιά Φερόε. Η γεωγραφική τους θέση έφερε επιρροές κυρίως από τη Σκανδιναβία, αλλά και τα βρετανικά νησιά, και δημιούργησε μια ιδιαίτερη κουλτούρα, με αναφορές και στους δύο πολιτισμούς. Από το 1707 τα νησιά ανήκουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και μοιραία προσανατολίστηκαν προς τα εκεί, πλην όμως επί αιώνες ο ντόπιος πληθυσμός είχε ανοιχτές σχέσεις και δουλειές με τα νορβηγικά παράλια.
Τα νησιά κατοικούνται ήδη από τη Νεολιθική εποχή, τα αρχαιότερα αντικείμενα χρονολογούνται από το 4.300 π.Χ. Οι πρώτοι κάτοικοι, που τα αποίκισαν κι έμειναν για αιώνες, ήταν Σκανδιναβοί, Βίκινγκς και πειρατές. Όσοι έμειναν ασχολήθηκαν κυρίως με την κτηνοτροφία, κι ανέπτυξαν την ομώνυμη ράτσα προβάτου που έγινε διάσημο για το πυκνό κι ανθεκτικό μαλλί του. Έγιναν χριστιανοί κατά τη διάρκεια του 10ου αιώνα μ.Χ. και επί αιώνες βρίσκονταν υπό τη διοίκηση Νορβηγών φεουδαρχών, όπως και τα γειτονικά νησιά Όρκνεϊ (Ορκάδες).
Με τα χρόνια, οι κάτοικοι των Σέτλαντ έγιναν διάσημοι και για δύο άλλες δραστηριότητές τους: Τη ναυτοσύνη και την αλιεία της ρέγγας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού, τα νησιά αυτά έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό στη στελέχωση του προσωπικού του και παρά τον μικρό τους πληθυσμό πάνω από 3.000 άνδρες υπηρετούν στα πολεμικά και εμπορικά πλοία. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, όποιος αποφασίζει να εγκαταλείψει τα νησιά ακολουθεί σχεδόν αποκλειστικά το επάγγελμα του ναυτικού. Το 1978 ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, τα οποία πάντως έχουν αξιοποιηθεί με φειδώ, χωρίς να αλλάζουν το σκηνικό της περιοχής.
Το ενδιαφέρον των Σκωτσέζων αρχόντων για τα Σέτλαντ ξεκίνησε από τον 13ο αιώνα, υπήρξαν διάφορες αιματηρές αντεγκλήσεις που κράτησαν σχεδόν διακόσια χρόνια. Από το 1472 το αρχιπέλαγος ανήκει στις «σκωτσέζικες γαίες» και, βέβαια, από το 1707 όταν ενώθηκαν η Αγγλία και η Σκωτία για να σχηματίσουν το Ηνωμένο Βασίλειο, αποτελούν τμήμα της Μεγάλης Βρετανίας. Η διοικητική αυτή αλλαγή δεν μπόρεσε να ξεριζώσει τις βαθιές σκανδιναβικές ρίζες. Σήμερα σχεδόν το 95% των τοπωνυμίων έχουν σκανδιναβική ρίζα, όπως και πάνω από το 60% των επιθέτων των ντόπιων.
Toυριστικός προορισμός
Μέχρι τις ορδές των τουριστών που έφερε η τηλεοπτική σειρά, η σημαντικότερη ατραξιόν των νησιών ήταν το σκανδιναβικό φεστιβάλ Up Helly Aa, στο οποίο διοργανώνονται διάφορες παραδοσιακές εκδηλώσεις. Υπάρχουν παρελάσεις με παραδοσιακές φορεσιές, ταξίδια με πλοία των Βίκινγκς και μπόλικη παραδοσιακή μουσική, που δεν έχει σχέση με την πασίγνωστη γκάιντα, αλλά με βιολί. Η μουσική αυτή, γρήγορη και χαρούμενη, είναι σήμα κατατεθέν των νησιών και δεν συναντάται πουθενά αλλού στη Σκωτία.
Τα κέρδη από τον τουρισμό ξεπέρασαν το 2024 τα 65 εκατ. στερλίνες (77,8 εκατ. ευρώ) και πλησίασαν σε τέτοιο βαθμό αυτά της κτηνοτροφίας (72 εκατ. στερλίνες), που θεωρείται σίγουρο ότι είτε μέσα στο 2025, είτε στο 2026 θα γίνουν ο πιο κερδοφόρος τομέας των νησιών. Πάνω από 200.000 επισκέπτες έφτασαν στα Σέτλαντ μέσα στο 2024, σχεδόν δεκαπλάσιοι από τον πληθυσμό των νησιών. Οι 91.000 απ’ αυτούς ήταν διερχόμενοι σε κρουαζιερόπλοια που τριγυρνούν στη Σκανδιναβία, αλλά έχουν συμπεριλάβει και τα νησιά στους σταθμούς τους.
Οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν πεζοπορία μέσα από παρθένες εκτάσεις γης, εξερεύνηση της τοπικής χλωρίδας και πανίδας, και φυσικά παρατήρηση πουλιών, καθώς τα νησιά φιλοξενούν πολλά σπάνια είδη, όπως οι πιγκουίνοι του Βόρειου Ατλαντικού και οι αετοί. Μπορούν, επίσης, να επισκεφθούν το σπήλαιο Jarlshof, το οποίο αποκαλύπτει εκατοντάδες χρόνια ιστορίας, με ευρήματα από την εποχή των Βίκινγκς, της Ρωμαϊκής περιόδου και της Νεολιθικής εποχής. Τα φρέσκα ψάρια, τα στρείδια και οι γαρίδες είναι μερικά από τα πιο αγαπημένα πιάτα της περιοχής, ενώ το τοπικό κρέας, όπως το αρνί των Σέτλαντ, αποτελεί χαρακτηριστικό της παραδοσιακής διατροφής.
Το τοπικό Συμβούλιο των Σέτλαντ, αντίστοιχο της δικής μας δημαρχίας, έχει ζητήσει επισήμως να βραβεύσει τους συντελεστές της τηλεοπτικής σειράς, που έβαλε τα νησιά τους στον τουριστικό χάρτη και τα απέτρεψε από την απομόνωση. Το BBC, συμπαραγωγός της σειράς από κοινού με το ITV, απάντησε ότι το καλύτερο βραβείο είναι η συνεργασία των ντόπιων κατοίκων όταν γίνονται γυρίσματα της σειράς. Αρκετοί από τους κατοίκους έχουν κρατήσει ρόλο κομπάρσου και κάποιοι έχουν γίνει και εκ περιτροπής ηθοποιοί στη σειρά. Και υπερηφανεύονται γι’ αυτό στους τουρίστες που συναντούν στις παμπ, όταν απολαμβάνουν κι αυτοί το παραδοσιακό σκωτσέζικο ουίσκι.
Εξωτερική Φωτογραφία: Pixabay