Η νέα μεγάλη αγορά – Πώς η καταπολέμηση του στρες δημιουργεί μια νέα βιομηχανία

Αν και η πανδημία του COVID-19 φαίνεται να έχει εξασθενήσει σημαντικά, ο απόηχός της συνεχίζει να είναι έντονος στις ζωές μας, με διαφορετικά «συμπτώματα». Τα τελευταία δυο χρόνια, μετά δηλαδή από τους αποκλεισμούς μας και τους κατ’ οίκων περιορισμούς μας, το άγχος και το στρες, αιτιατά των παραπάνω ψυχοπιεστικών γεγονότων που βιώσαμε, είναι κάτι περισσότερο από παρόντα.

Παγκοσμίως πλέον, λόγω της πανδημίας COVID-19, ο αριθμός των αγχωδών και καταθλιπτικών διαταραχών αυξήθηκε κατά πολύ. Τα καταθλιπτικά συμπτώματα αυξήθηκαν από μια βάση περίπου 193 εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως σε 246 εκατομμύρια, δηλαδή περίπου 28%.
Οι αγχώδεις διαταραχές αυξήθηκαν επίσης από περίπου 298 εκατομμύρια προσβεβλημένα άτομα σε 374 εκατομμύρια, δηλαδή περίπου 25% πάνω, σύμφωνα με έρευνα του περιοδικού Forbes.
Αντίστοιχα η μελέτη των ψυχιάτρων Syed Fahad Javaid και Ibrahim Jawad Hashim, από το Τμήμα Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς, του Πανεπιστημίου Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με τίτλο : “Επιδημιολογία των αγχωδών διαταραχών: παγκόσμια επιβάρυνση και κοινωνικοδημογραφικές συσχετίσεις”, εκτιμά ότι το 4,05% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από αγχώδη διαταραχή, δηλαδή 301 εκατομμύρια άνθρωποι. Ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν, έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 55% από το 1990 έως το 2019, ενώ οι μετρήσεις για τις αγχώδεις διαταραχές δείχνουν συνεχή αύξηση των αριθμών αυτών μελλοντικά.

Τα παραπάνω νούμερα είναι πέρα από πολύ ανησυχητικά και πολύ ενδιαφέροντα, όταν σκεφτεί κανείς ότι παγκοσμίως το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων μοιράζεται το ίδιο αρνητικό συναίσθημα. Αυτή η παρατήρηση ήταν αρκετή για να πυροδοτήσει μια μεγάλη άνθιση επιχειρήσεων που βοηθούν τους ανθρώπους να καταπολεμήσουν το άγχος τους. Oσο μεγαλύτερο το άγχος, τόσο μεγαλύτερη και η ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών που υπόσχονται άμεσες λύσεις και αλλαγή της διάθεσής μας. Σήμερα πολλοί επιχειρηματίες -άλλοι καιροσκόποι και άλλοι όχι- εστιάζουν το επαγγελματικό τους ενδιαφέρον γύρω από το συνεχώς αυξανόμενο άγχος μας, το οποίο με τη σειρά του φαίνεται να θρέφει μια νέα ανερχόμενη βιομηχανία βοηθημάτων ψυχικής υγείας.

Από τα φυτικά συμπληρώματα όπως η Ashwagandha, έως τις διαδικτυακές υπηρεσίες και εφαρμογές διαχείρισης άγχους, πολλοί νέοι τρόποι και βοηθήματα ξεπηδούν συνεχώς μπροστά μας, υποσχόμενα ότι θα μειώσουν το στρες μας, χωρίς να κοστίζουν όσο μια συνεδρία στον ψυχοθεραπευτή.

H αυτοκρατορία των Fidget Spinners

H λέξη fidgeting σημαίνει «νευρικές κινήσεις». Τα fidget spinners είναι αυτά τα μικρά πολύχρωμα παιχνιδάκια που κρατούν τα χέρια μας σε μια συνεχή κίνηση και που για πολύ καιρό μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων.
Η νευρικότητα μπορεί να μοιάζει με το χτύπημα των δαχτύλων μας, το χτύπημα των γονάτων και το στριφογύρισμα των μαλλιών μας και μπορεί να είναι συχνή σε άτομα με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD) ή άγχος. Αυτές οι κινήσεις θεωρούνται ότι αποτελούν έναν μηχανισμό αντιμετώπισης του οργανισμού για την προώθηση της απελευθέρωσης διεγερτικών ουσιών και την αύξηση της συγκέντρωσης σε άτομα με διαταραχές προσοχής. Τα παιχνίδια Fidget συγκεκριμένα υπόσχονται να βοηθήσουν με αυτό.

Σχεδιασμένα για να αυξάνουν την εστίαση, ανακουφίζοντας παράλληλα άλλες πιο αποσπασματικές συνήθειες, τα fidget δίνουν στα χέρια μας κάτι να κάνουν, ώστε το μυαλό να μπορεί να ανακατευθύνει αποτελεσματικά την προσοχή του και, όταν χρειάζεται, να χαλαρώνει. Ουσιαστικά το παιχνίδι απομακρύνει τον χρήστη από οποιαδήποτε συγκεκριμένη αγχωτική σκέψη ή κατάσταση και παρέχει μια προσωρινή μορφή ανακούφισης, χρησιμεύοντας ως αντιπερισπασμός σε ένα υπερδιεγερτικό περιβάλλον. Αν και συνήθως διαφημίζονται σε παιδιά, τα παιχνίδια fidget είναι εργαλεία χειρός που βοηθούν τους χρήστες να συγκεντρωθούν και να μειώσουν το άγχος. Παρόλο που δεν υπάρχουν αρκετές επιστημονικές έρευνες που να υποστηρίζουν τα οφέλη τους, χρησιμοποιούνται συνήθως και συνιστώνται από τους ερευνητές. Τα παιχνίδια Fidget κυκλοφορούν σε πολλές διαφορετικές μορφές, όπως τα fidget spinners, οι κύβοι fidget και οι μπάλες με λαστιχάκια. Το κόστους τους είναι μικρό, μόλις 3-4 ευρώ, αλλά μερικά από αυτά μπορεί να φτάσουν και ως τα 500-700 ευρώ.

Οι εφαρμογές που αντικαθιστούν τους ψυχοθεραπευτές

Calm, MindShift CBT, Worry Watch και Happify είναι μερικές μόνο από τις εφαρμογές που βοηθούν να μειώσουμε την ανησυχία, το άγχος και τον πανικό ακολουθώντας στρατηγικές βασισμένες σε αποδεδειγμένες θεραπευτικές μεθόδους.
Αυτές οι εφαρμογές -οι οποίες μας βομβαρδίζουν με διαφημίσεις των υπηρεσιών τους όσο πλοηγούμαστε στο διαδίκτυο- χρησιμοποιούν μια ποικιλία ασκήσεων συμπεριφοράς και τεχνικών χαλάρωσης για να μας βοηθήσουν να απελευθερωθούμε από τις αγχωτικές σκέψεις και συναισθήματα. Υπόσχονται ότι το μόνο που χρειάζεστε είναι η κινητή συσκευή σας και λίγα λεπτά για να συγκεντρωθείτε.

Συνήθως είναι δημιουργημένες από ψυχοθεραπευτές ή συμβούλους ψυχικής υγείας και ζητούν από τον χρήστη να αγοράσει ένα συγκεκριμένο «θεραπευτικό πλάνο» που υπόσχεται να τον απαλλάξει από τις αρνητικές επιπτώσεις του άγχους, χωρίς αυτός να χρειαστεί να επισκεφτεί δια ζώσης έναν εξειδικευμένο σύμβουλο ψυχικής υγείας.

Συμπληρώματα και χάπια για το στρες

Σε μια μελέτη του 2019 σε ανθρώπους, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η λήψη μιας ημερήσιας δόσης 240 χιλιοστογραμμαρίων (mg) ashwagandha μείωσε σημαντικά τα επίπεδα άγχους των ατόμων σε σύγκριση με ένα άλλο εικονικό φάρμακο. Ουσιαστικά η μελέτη περιελάμβανε μειωμένα επίπεδα κορτιζόλης, η οποία είναι η ορμόνη του στρες. Όμως η Ashwagandha δεν η μόνη ουσία που είδε τεράστια ζήτηση, κυρίως μετά από την προώθησή της στα social media και κυρίως το Tik Tok. Πολλές ακόμα ουσίες σε μορφή χαπιών και συμπληρωμάτων έχουν αποκτήσει μεγάλο κοινό που πιστεύει φανατικά στις αντί-αγχωτικές ιδιότητές τους.

Οι μηχανισμοί σε πολλά συμπληρώματα λειτουργούν παρόμοια με τους SSRIs (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης), οι οποίοι συχνά συνταγογραφούνται για το άγχος και την κατάθλιψη. Μπορούν να βοηθήσουν τον οργανισμό να επαναρροφήσει νευροδιαβιβαστές, όπως η σεροτονίνη, για να βοηθήσουν στη μείωση του άγχους με τον ίδιο τρόπο που θα βοηθούσε ένα φάρμακο όπως το Prozac. Τέτοιες ουσίες είναι οι βιταμίνη D3, το μαγνήσιο, η μελατονίνη, και η kava. Ωστόσο, παρά την προώθησή τους ως φυτικές, ασφαλείς λύσεις, αυτά τα συμπληρώματα είναι ισχυρά και χωρίς επαγγελματική καθοδήγηση, μπορεί να είναι επικίνδυνα. Η υπερβολική χρήση και ορισμένοι συνδυασμοί μπορούν να προκαλέσουν επιβλαβείς επιδράσεις, όπως δυσκολία στην αναπνοή, μειωμένη πνευματική διαύγεια, ακόμη και ηπατική βλάβη.

Η οικονομία του άγχους

Η οικονομία του άγχους δεν δείχνει σημάδια συρρίκνωσης, με τις μηχανές λευκού θορύβου, τις λάμπες αλατιού και τις κορδέλες διαλογισμού να διαφημίζονται με selfies στο Instagram και το Tik Tok και να προωθούνται παγκοσμίως.

Πολλοί αναρωτιούνται αν έτσι το ίδιο το άγχος εμπορευματοποιείται. Μήπως τελικά αυτά τα προϊόντα, αντί απλώς να καταπολεμούν το άγχος, στην πραγματικότητα το διαδίδουν, με τους υγιείς ανθρώπους να αυτοδιαγνώσκονται με μια ασθένεια που δεν καταλαβαίνουν; Ο ψυχαναλυτής Michael Currie εξηγεί στην Guardian ότι σπάνια ασχολούμαστε με τα αίτια του άγχους -την εργασιακή ανασφάλεια για παράδειγμα ή την κοινωνική απομόνωση- όταν προσπαθούμε να το αντιμετωπίσουμε. «Το άγχος ως ασθένεια αντιμετωπίζεται περίπου σαν μόλυνση, σαν τα συμπτώματα να ήταν ένα βακτήριο που πρέπει να εκριζωθεί. Η αγορά μιας κουβέρτας είναι σημαντικά ευκολότερη από το να αλλάξετε τον κόσμο».
Ωστόσο, αν και το άγχος έχει γίνει μια βιομηχανία πολλών εκατομμυρίων, παρακάτω σημειώνονται μερικοί τρόποι για να το καταπολεμήσουμε με αποτελεσματικούς τρόπους.
Ασκηθείτε τακτικά. Οι αερόβιες ασκήσεις, όπως το τζόκινγκ, το κολύμπι και η ποδηλασία, ενθαρρύνουν τον εγκέφαλό μας να απελευθερώσει σεροτονίνη, η οποία μπορεί να βελτιώσει τη διάθεσή μας. Βοηθά επίσης στην καταπολέμηση του στρες και στην απελευθέρωση της έντασης. Στοχεύστε σε τουλάχιστον δυόμισι ώρες την εβδομάδα.
Ξεχάστε τον καφέ. Επιταχύνει τους καρδιακούς μας παλμούς και διαταράσσει τον ύπνο μας. Ειδικά όταν είμαστε κουρασμένοι, είναι πιο δύσκολο να ελέγξουμε τις αγχωτικές σκέψεις.
Μιλήσετε με έναν ψυχοθεραπευτή. Αν και είναι η πιο ακριβή λύση, είναι η πιο αποτελεσματική. Ένας σύμβουλος ψυχικής υγείας, ή ψυχοθεραπευτής μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε την ρίζα του άγχους μας, το οποίο ειδικά όταν πηγάζει από ψυχολογικά τραύματα, δεν μπορεί να σταματήσει να υπάρχει εξαιτίας ενός μικροσκοπικού παιχνιδιού.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image