Πώς θα φτάσει ένας αθλητής στην επιτυχία και τη διαχείρισή της; Ο Κώστας Χατζηχρήστος έχει την απάντηση.
Ο γυμναστής και υπεύθυνος της προετοιμασίας της Εθνικής ομάδας μπάσκετ τα τελευταία χρόνια είναι ο άνθρωπος πίσω από τους ευρωπαϊκούς τίτλους της ΤΣΣΚΑ Μόσχας και της Φενέρμπαχτσε στο μπάσκετ, είναι ο κατάλληλος για να δείξει τον τρόπο που «χτίζεται» ο χαρακτήρας ενός παίκτη-πρωταθλητή! Η αφήγηση του Κώστα Χατζηχρήστου είναι ένα άτυπο podcast στο οποίο αναλύει το σκεπτικό του, έπειτα από πολλά χρόνια δουλειάς στο υψηλότερο επίπεδο, ακόμη και σε ομάδες των Ηνωμένων Πολιτειών.
Στο μυαλό του παίκτη – «πρωταθλητή»
«Εχοντας τη σπάνια τύχη να έχω δουλέψει για περίπου δύο δεκαετίες σε ομάδες μπάσκετ υψηλού επιπέδου στον ρόλο του γυμναστή, είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ με πολλούς μεγάλους παίκτες και προπονητές. Πολλοί απ’ αυτούς τους παίκτες όμως, αν και υπήρξαν ξεχωριστά ταλέντα, δεν κατάφεραν ποτέ να κερδίσουν τίτλους. Αντίθετα, υπάρχει και μια άλλη κατηγορία παικτών που κυριάρχησαν και κυριαρχούν στο παγκόσμιο μπάσκετ (και γενικότερα στον αθλητισμό), οι οποίοι πέρα από τις προσωπικές τους επιτυχίες, κατάφεραν να κερδίσουν πρωταθλήματα με τις ομάδες τους στις διοργανώσεις που αγωνίζονται. Αυτοί οι παίκτες, που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε “πρωταθλητές” ξεχωρίζουν απ’ όλους τους υπόλοιπους, έχοντας κάποια χαρακτηριστικά που τους τοποθετούν σε αυτή την ιδιαίτερη κατηγορία. Οι διαφορές αυτές σχετίζονται με την ψυχική αντοχή (mental toughness – την ικανότητα του κάθε ανθρώπου να υπομένει και να ξεπερνά δυσκολίες), καθώς και με τη φυσική προετοιμασία, δηλαδή την αποτελεσματική εκγύμναση”.
Ας δούμε λοιπόν ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά των “πρωταθλητών”.
Αντοχή στην κριτική
Το πρώτο πράγμα που λέει στους υποψήφιους παίκτες του ο κόουτς Δημήτρης Ιτούδης πριν τους υπογράψει είναι ότι θα τους ασκεί κριτική. Με αυτό εννοεί ότι θα τους πιέζει νοητικά μέσα κι έξω στο γήπεδο προκειμένου να γίνουν καλύτεροι. Αρα είναι πολύ σημαντικό ο παίκτης να μπορεί να μην παίρνει την κριτική προσωπικά και να παρεξηγείται, αλλά να μαθαίνει από αυτά που του λέει ο προπονητής. Ακόμα κι αν ο προπονητής του φωνάζει ή του μιλάει έντονα. Ο πρώην παίκτης της ομάδας μπάσκετ του Ολυμπιακού και πρωταθλητής Ευρώπης Ντέιβιντ Ρίβερς είχε πει: «Συγκεντρώσου στο τι λέει ο προπονητής, όχι στο πώς το λέει». Κι αυτό είναι μια πολύ καλή συμβουλή.
Θα περίμενε κανείς ότι οι αθλητές είναι δεκτικοί στην κριτική, μιας και μέρος της διαδικασίας βελτίωσης είναι και η παροχή ανατροφοδότησης από τον προπονητή. Η αλήθεια όμως είναι ότι πολλοί αθλητές όταν δέχονται κριτική θυμώνουν. Παίρνουν την κριτική προσωπικά, σαν αμφισβήτηση της ικανότητας και της προσωπικότητάς τους. Ο θυμός όμως γενικά δεν είναι ποτέ καλός σύμβουλος και η πλειονότητα των παικτών αφήνει αυτό τον θυμό να τους σαμποτάρει. Κλείνονται στον εαυτό τους, επαναλαμβάνουν συχνά αρνητικές σκέψεις εναντίων τρίτων (προπονητής, συμπαίκτης), σταματάνε να προσπαθούν, βυθίζοντας περισσότερο τον εαυτό τους σε αυτό τον φαύλο κύκλο: κακή απόδοση –> κριτική από τον προπονητή –> θυμός –> περισσότερη κριτική –> συνεχόμενη κακή απόδοση.
Ομως, οι «πρωταθλητές» καταφέρνουν να μεταφράσουν την κριτική σε οδηγία με νόημα, να μάθουν από αυτή, ακόμα κι αν προσωρινά αντιδράσουν. Ο θυμός μπορεί να βγει σαν αντίδραση στο γήπεδο, μεταφραζόμενος σε ακόμα μεγαλύτερη προσπάθεια. Το να είναι ένας παίκτης «coachable», να μπορεί δηλαδή να δέχεται οδηγίες χωρίς αντίδραση, είναι θεμελιώδες χαρακτηριστικό των ανθρώπων που πέτυχαν. Ουσιαστικά, ο αθλητής αποδέχεται τους προπονητές ως μέντορες και τους «επιτρέπει» να τον οδηγήσουν βήμα – βήμα στη μεγιστοποίηση του ταλέντου του.
Παίρνουν την ευθύνη
Συχνά, όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, οι παίκτες ψάχνουν δικαιολογίες, έναν «αποδιοπομπαίο τράγο» που θα φταίει για την αποτυχία ή την κακή τους εμφάνιση. Οι συνήθεις ύποπτοι είναι ο προπονητής ή οι διαιτητές ή οι συμπαίκτες. Πάντως όχι ο ίδιος τους ο εαυτός. Αυτή είναι μια κατ’ εξοχήν αδιέξοδη συμπεριφορά, μιας και βγάζει τον εαυτό έξω από το πρόβλημα. Ομως, το αν είναι κανείς μέρος του προβλήματος μπορεί να είναι λυτρωτικό, γιατί αυτόματα είναι και μέρος της λύσης. Οι «πρωταθλητές» όχι μόνο παίρνουν την ευθύνη των πράξεών τους, αλλά ταυτόχρονα αποδέχονται και τον ρόλο τους ως ηγέτες της ομάδας τους. Ξέρουν ότι όταν το παιχνίδι είναι στην κόψη του ξυραφιού θα πρέπει εκείνοι να πάρουν τα μεγάλα σουτ. Δεν κρύβονται και δεν μεταθέτουν την ευθύνη, που σε αυτήν την περίπτωση βλέπουν σαν ευκαιρία. Είναι η στιγμή που θα αποδείξουν την ξεχωριστή ικανότητά τους, θα πάρουν την ηγεσία στην πράξη και φυσικά θα πάρουν τα εύσημα και τη δόξα, αν πετύχουν.
Δεν αφήνουν την απογοήτευση να τους καταβάλει
Σίγουρα μετά από μια αποτυχία, ομαδική ή προσωπική, η απογοήτευση είναι αναμενόμενη. Κανένας δεν είναι χαρούμενος μετά από μια ήττα (εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων – βλέπε παρακάτω) ή μια κακή προσωπική εμφάνιση. Ομως οι πρωταθλητές έχουν την ικανότητα να συνεχίζουν να λειτουργούν παρά τη στιγμιαία απογοήτευση. Κάνουν σιωπηρά τη δουλειά τους μέχρι την επόμενη επιτυχία. Καταλαβαίνουν ότι ο μόνος τρόπος να αποτύχει κανείς κυνηγώντας έναν στόχο (δεδομένου ότι είναι ρεαλιστικός) είναι να τα παρατήσει. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος, αλλά η προσπάθειά τους δεν εξαρτάται από τη διάθεση της στιγμής. Βασίζεται στην πειθαρχία που έχουν να συνεχίζουν να κάνουν αυτό που πρέπει, ακόμα κι όταν δεν έχουν καμία διάθεση να το κάνουν.
Είναι πολύ σημαντικό για οποιονδήποτε οργανισμό να έχει τέτοια στελέχη στο δυναμικό του. Η απογοήτευση σε ένα γκρουπ ή ομάδα μπορεί να είναι «μεταδοτική», όπως άλλωστε είναι μεταδοτικά και όλα τα συναισθήματα. Αυτό το συναίσθημα της αποτυχίας δημιουργεί έλλειψη αυτοπεποίθησης σε όλους, κάτι που οδηγεί σε περισσότερη αποτυχία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι «πρωταθλητές» δρουν καταλυτικά στο να ανεβάσουν την ομάδα με την απόδοσή τους, αλλά κυρίως με το παράδειγμα της συνεχούς σκληρής δουλειάς. Γιατί όταν ο σταρ της ομάδας προσπαθεί πιο πολύ απ’ όλους είναι δύσκολο οι υπόλοιποι να μην ακολουθήσουν.
Είναι εγωιστές
Ο εγωϊσμός σε όλους τους performers υψηλού επιπέδου (αθλητές, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες κτλ) είναι κοινό γνώρισμα του χαρακτήρα τους. Για να είσαι νικητής πρέπει να θέλεις βαθιά μέσα σου να είσαι πρώτος σε όλα. Να θέλεις τα φώτα της δημοσιότητας πάνω σου και απαιτείς από τους άλλους να «τρέχουν» με τον ρυθμό σου. Η λέξη ήττα δεν είναι στο λεξιλόγιο των πρωταθλητών. Γι’ αυτό και θέλουν να κερδίζουν παντού, με κάθε τρόπο, από τα επιτραπέζια παιχνίδια μέχρι τον τελικό της Ευρωλίγκας. H συμβίωση με τέτοιους ανθρώπους είναι συχνά δύσκολη, μιας και είναι ανταγωνιστικοί σε όλα.
Μέσα στο γήπεδο όμως, αυτή η συμπεριφορά είναι ανεκτίμητη, με μία όμως βασική προϋπόθεση: Οτι θα εντάξουν το Εγώ τους στην ομάδα και στους κανόνες του προπονητή. Αλλιώς, θα υπάρξει το φαινόμενο να σκοράρει πολλούς πόντους ο σταρ της ομάδας, αλλά η ομάδα να χάνει. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα μεγάλων αθλητών που δεν κατάφεραν να λειτουργήσουν μέσα στο σύνολο. Οι πρωταθλητές ξέρουν πού είναι τα όριά τους. Τα χρειάζονται για να εκφράσουν το ταλέντο τους. Σε καμία κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει συλλογική επιτυχία χωρίς κανόνες. Το ταλέντο χρειάζεται καθοδήγηση και σαφή όρια – τα οποία βάζει ο προπονητής μοιράζοντας τους ρόλους – για να ανθήσει μέσα στο σύνολο. Οι πρωταθλητές αναγνωρίζουν ότι για να κερδίσουν τίτλους πρέπει και οι υπόλοιποι παίκτες της ομάδας να είναι ευχαριστημένοι με τον ρόλο τους και να νιώθουν χρήσιμοι. Ετσι, κερδίζει την αναγνώριση από το σύνολο, το οποίο με τη σειρά του αποδέχεται τον ηγετικό τους ρόλο.
Προπόνηση, προπόνηση, προπόνηση
Στο Final Four του Βελιγραδίου η ΤΣΣΚΑ αντιμετώπισε τον Ολυμπιακό στον ημιτελικό της διοργάνωσης. Σε ένα πολύ κρίσιμο σημείο του παιχνιδιού – και με ελάχιστο χρόνο στο ρολόι – ο κόουτς έδωσε εντολή σε έναν από τους βασικούς εκφραστές των επιθέσεων της ομάδας να κάνει ντράιβ στο καλάθι και να προσπαθήσει να πετύχει δίποντο (κι όχι να σουτάρει για τρίποντο) ισοφαρίζοντας έτσι το σκορ. Μετά το τάιμ ουτ κι αφού η ομάδα έπαιξε επιτυχημένα άμυνα, ο παίκτης σταμάτησε στον αιφνιδιασμό και σούταρε – ανεπιτυχώς – για τρίποντο. Η ΤΣΣΚΑ έχασε άλλον έναν ημιτελικό. Μετά το παιχνίδι στην ερώτηση γιατί δεν πήγε για ντράιβ η απάντηση ήταν: «δεν είχα πόδια», εννοώντας ότι είχε κουραστεί.
Κι εδώ είναι άλλη μια μεγάλη διαφορά των πρωταθλητών με τους υπόλοιπους παίκτες. Προετοιμάζονται όλον τον χρόνο, κάθε μέρα, σε κάθε προπόνηση γι’ αυτή τη στιγμή. Είναι οι φάσεις τις οποίες έχουν «δει» νοερά στο μυαλό τους αμέτρητες φορές. Οι πρωταθλητές δεν ρωτάνε ποτέ να μάθουν «τι θα κάνουμε στην προπόνηση σήμερα», «πόση ώρα θα διαρκέσει», δεν ζητάνε ποτέ αλλαγή και πάντα κάνουν επιπλέον δουλειά στο σώμα τους. Οση ώρα κρατήσει η προπόνηση, όσο δύσκολη κι αν είναι, θα δουλέψουν στο μέγιστο για όλη τη διάρκειά της. Είναι σιωπηροί και συγκεντρωμένοι και απαιτούν και από τους συμπαίκτες τους, τους προπονητές και όλο το τιμ να κάνουν το ίδιο.
Κι όταν έλθει η στιγμή που θα κρίνει έναν τίτλο, είναι έτοιμοι ψυχικά και σωματικά. Αναγνωρίζουν ότι η προετοιμασία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας. Οσα ψυχικά χαρίσματα ή ταλέντο κι αν έχει ένας παίκτης, αν το σώμα δεν μπορεί να ακολουθήσει τότε θα αποτύχει. Υπάρχουν πολλοί παίκτες στην Ευρωλίγκα και το NBA που παρά το ταλέντο τους, δεν μπορούν ποτέ να κερδίσουν σειρά παιχνιδιών που οδηγούν σε τίτλους, επειδή δεν είναι αρκετά καλά προετοιμασμένοι. Πολλά από αυτά τα στοιχεία των πρωταθλητών μπορεί να φανούν χρήσιμα και στη μη-αθλητική ζωή.
Ολοι μας έχουμε έναν ή περισσότερους τομείς στη ζωή μας που θα κληθούμε να αποδώσουμε, είτε αυτός είναι η δουλειά μας, είτε η οικογένεια, είτε κάποια άλλη δραστηριότητα. Η διαδικασία προετοιμασίας, η αντίδραση στην αποτυχία και την κριτική, η προσήλωση στη δουλειά, παρά την απογοήτευση και η συνεχής προσπάθεια, είναι μαθήματα που αφορούν όλους μας. Οπως ήδη προανέφερα, ο μόνος τρόπος να αποτύχει κάποιος μακροπρόθεσμα είναι να τα παρατήσει».
Το βιογραφικό του
Ο Κώστας Χατζηχρήστος είναι ο Head of Performance στην ομάδα μπάσκετ της Fenerbahce Beko Istanbul. Για πολλά χρόνια κατείχε την ίδια θέση την ιστορική ομάδα μπάσκετ της ΤΣΣΚΑ Μόσχας. Ο δις πρωταθλητής Ευρώπης με την ΤΣΣΚΑ διατέλεσε σε παρόμοιες θέσεις σε κορυφαίες ομάδες της Ευρώπης, αλλά και των Η.Π.Α., συνεργαζόμενος με μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του παγκόσμιου μπάσκετ. Ο Κώστας Χατζηχρήστος είναι επίσης συνιδρυτής του πρότυπου Κέντρου Προπόνησης και Αποκατάστασης Performance22Lab, που βρίσκεται στο Ο.Α.Κ.Α. και εξειδικεύεται στην προπόνηση και αποκατάσταση αθλητών όλων των επιπέδων.
Είναι συχνός ομιλητής σε επιμορφωτικά σεμινάρια και συνέδρια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, αρθρογραφεί συχνά σε διεθνή και εγχώρια μέσα και είναι συχνά προσκεκλημένος σε podcasts και άλλες οπτικοακουστικές εκπαιδευτικές παραγωγές. Εχει επίσης συνεργαστεί ως σύμβουλος σε ομάδες και Ομοσπονδίες διαφόρων αθλημάτων, σχετικά με την οργάνωση προγραμμάτων προπόνησης για τους αθλητές τους. Πρόσφατα, συμμετείχε στην ίδρυση της Ενωσης Γυμναστών της Ευρωλίγκας (Euroleague Strength & Conditioning Association), της οποίας είναι και πρόεδρος. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ κατέχει τίτλο Master’s στην Εργοφυσιολογία και Αθλητική Διατροφή από το Πανεπιστήμιου του Τέξας (The University of Texas at Austin).
Website: www.kostaschatzichristos.com, Ιnstagram:@kostas_chatzichristos