Η έννοια της “πίστης” έχει φθαρεί αρκετά για να πούμε ότι πλέον αποτελεί έναν ηθικό ή κοινωνικό περιορισμό. Σήμερα, το να είσαι πιστός είναι θέμα επιλογής.
Μια νέα αντίληψη υποστηρίζει ότι τη θέση ενός παθιασμένου, μονογαμικού, έρωτα που διαρκεί για πάντα, παίρνει μια πολυγαμία, για την οποία έχει επίγνωση το ζευγάρι και η οποία δεν αποτελεί συναισθηματική εξαπάτηση. “Μόλις περάσει η φλογερή, ολοκληρωτική, εμμονική εκδοχή της αγάπης, είναι ώρα για την επόμενη. Αυτή είναι μία από τις μορφές της “αργής πολυγαμίας”, μιας έννοιας που επινόησε η φεμινίστρια δοκιμιογράφος και μυθιστοριογράφος Belinda Cannone (συγγραφέας του Le Nouveau Nom de l’amour, Stock, 2020), η οποία συνίσταται στο να αγαπάμε (ή μήπως να κάνουμε έρωτα;) άλλους άνδρες ή άλλες γυναίκες κατά τη διάρκεια της ζωής μας, ενώ διατηρούμε τη σταθερή σχέση μας.
Είναι η πίστη ντεμοντέ;
“Σε αυτή την εποχή της τόσο προβεβλημένης από τα media πολυγαμίας και της ανεμπόδιστης μοιχείας δεν υπάρχει πλέον τίποτα παλιομοδίτικο ή “μικροαστικό” στην πίστη. Η πίστη είναι μια αρετή συνυφασμένη με την αγάπη. Η πίστη μπορεί να είναι μια παλιά έννοια, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι ξεπερασμένη”, δήλωσε πρόσφατα ο ψυχίατρος και πρώην θεραπευτής ζευγαριών Christophe André. Αυτό που την προσδιορίζει καλύτερα είναι η επιθυμία και η προσπάθεια να διατηρηθεί ένας δεσμός – παρά τις δυσκολίες του χρόνου, της απόστασης κτλ. Είναι η επιθυμία να αντισταθεί κανείς στους πειρασμούς άλλων δεσμών, οι οποίοι θα αντικαθιστούσαν και θα έσβηναν τους προηγούμενους”. Άρα πλέον το να είσαι πιστός, δε σημαίνει απαραίτητα ηθικός. Σημαίνει σίγουρα ρομαντικός.
Τα παραπάνω παραπέμπουν στον ορισμό του φιλοσόφου André Comte-Sponville: “Η πίστη είναι μια αρετή του παρελθόντος και του μέλλοντος, μια αρετή της μνήμης, αλλά και της δέσμευσης- είναι η ευγνωμονούσα ανάμνηση αυτού που υπήρξε, σε συνδυασμό με τη θέληση να το κάνεις να διαρκέσει, να αντισταθεί στη λήθη, την αστάθεια και την πλήξη”.
Ζούμε σε μια κυνική, καταναλωτική, zapping κοινωνία, όπου μπορούμε να ικανοποιούμε αμέσως την παραμικρή επιθυμία, γιατί η ευκολία έχει αναδειχθεί στο νέο ιερό δισκοπότηρο. Επιλέγουμε τους συντρόφους μας σαν να βρίσκονταν σε ράφι του σούπερ μάρκετ. Η πίστη είναι μέρος της “δίψας μας για το ιδανικό”.
To ερωτευμένο ζευγάρι θέλει να αντισταθεί σε αυτήν την τάση της ευκολίας που υπαγορεύει η καταναλωτική κοινωνία. Ως η μικρότερη μορφή κοινωνικής ομάδας, το ερωτευμένο ζευγάρι βασίζεται σε αυτή την επιμονή και το πείσμα να μην υποκύψει στην εύκολη λύση ή στις προσταγές μιας κοινωνίας που ενθαρρύνει συνεχώς την αλλαγή -αυτοκινήτου, φίλων, ρούχων, συντρόφων- και έχει καταστήσει ακόμη και την “πίστη” εμπορικό εργαλείο με τη μορφή κουπονιών. Το να είσαι πιστός στον έρωτα είναι πλέον μια μορφή αντίστασης.
Η ανάγκη του να έχεις σταθερές
Πάλι στο γαλλικό Psychologies, ο 60χρονος Antoine που έχει σχέση 30 ετών με τη σύζυγο του, λέει:
“Το να είσαι πιστός σημαίνει να τηρείς τις δεσμεύσεις σου, να μην χάνεις την πορεία σου με το πρώτο σημάδι αναταραχής. Να είσαι πιο δυνατός από τη βαθιά ριζωμένη αστάθεια της εποχής μας. Και να μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας να μολύνεται από αυτή την ιδέα των social media ότι μπορούμε πάντα να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο από αυτό που βιώνουμε. Να παραμένετε πάντα στο πλευρό της σχέσης σας, να μην προδίδετε ποτέ τον άλλον και να μην προδίδετε ποτέ τον εαυτό σας. Παραμείνετε ο εαυτός σας”.
Η σύντροφος του λέει στο ίδιο περιοδικό:
“Έχω τις “περιπέτειές” μου, ο Αntoine έχει τις δικές του”, “αλλά προτιμούμε να μην ξέρουμε. Είναι ένα ανομολόγητο συμβόλαιο μεταξύ μας, δεν μιλάμε γι’ αυτό. Μου αρέσει να ξέρω ότι ο Antoine δεν μου ανήκει ακριβώς, όπως και εγώ δεν του ανήκω. Έχουμε τις περιοχές του μυστηρίου μας, και αυτό είναι ανεκτίμητο αν δεν θέλουμε να γίνουμε αδέρφια. Από την άλλη πλευρά, είμαι εκεί γι’ αυτόν, όπως και εκείνος είναι εκεί για μένα. Αυτό είναι άνευ όρων, και απείρως καθησυχαστικό”.
Τι λένε οι ειδικοί
“Η πίστη δεν σημαίνει απαραίτητα αποκλειστικότητα”, επιμένει ο νευροεπιστήμονας Patrick Lemoine, ο οποίος δημοσίευσε πρόσφατα μια εκτενή μελέτη για το θέμα, Et la fidélité, bordel! (Albin Michel, 2023), και λέει χαμογελώντας: “Μερικές φορές αισθάνομαι ότι θέλω να καλέσω τον αρμόδιο υπουργό για την οικογένεια να αλλάξει την καθιερωμένη φόρμουλα για το γάμο – και για το σύμφωνο συμβίωσης. Αντί να υπόσχονται πίστη, οι σύζυγοι θα πρέπει να υπόσχονται αφοσίωση. Αυτό θα άλλαζε τα πάντα”.
Αυτό που διαλύει τα ζευγάρια και καταστρέφει τα άτομα, παρατηρεί καθημερινά στο ιατρείο του, είναι η προδοσία και η μη τήρηση του λόγου τους. “Η λέξη-κλειδί σε ένα ζευγάρι είναι η εμπιστοσύνη”, τονίζει. Αυτό που πληγώνει περισσότερο είναι το ψέμα. Συχνά ακούω ασθενείς να μου λένε:
-“Τον έχω απατήσει, δεν μπορώ να κοιμηθώ τη νύχτα, παρόλο που συνέβη μόνο μια φορά…” Ο πόνος επηρεάζει και τους δύο συντρόφους: από τη μία, επειδή είπες ψέματα και κατηγορείς τον εαυτό σου, και από την άλλη, επειδή σε πρόδωσαν, δυσανασχετείς με τον άλλον και δεν μπορείς πλέον να τον εμπιστευτείς”.
Είναι η εποχή του βιβλίου “Η ηθική των ερώτων στον πληθυντικό” των Janet W. Hardy και Dossie Easton, μιας πραγματικής βίβλου για όσους θέλουν “να έχουν πολλούς εραστές, να τους σέβονται και να σέβονται τον εαυτό τους”.
Σύμφωνα με το Psychologies, “το πιο σημαντικό είναι το “συμβόλαιο” με το οποίο ξεκινά το ζευγάρι. Πρέπει να ξεκαθαριστεί από την αρχή. Θέλουμε αποκλειστικότητα ή όχι; Οι Γάλλοι θεραπευτές προτρέπουν τα ζευγάρια που κάνουν επανεκκίνηση της σχέσης να ξαναγράψουν και να υπογράψουν ένα συμβόλαιο μεταξύ τους. Ακόμα και αυτοί που αλλάζουν συντρόφους μπορεί να το συμφωνήσουν μεταξύ τους”.