Μια πτήση από το Κάιρο στη Νέα Υόρκη μέσω Αθήνας έχει καταγραφεί ως εκείνη που καθόρισε την τύχη των θεριακλήδων μέσα στα αεροπλάνα.
Για τους παλαιότερους το κάπνισμα μέσα στο αεροπλάνο ήταν μία φυσική συνήθεια (ή για άλλους ένας αληθινός εφιάλτης), καθώς θεωρούσαν ως κεκτημένο δικαίωμα να πετούν πάνω από τα σύννεφα αλλά και μέσα στα “σύννεφα” από καπνό που πλημμύριζε τις καμπίνες των αεροσκαφών. Και μία τέτοια εταιρεία, πρωταθλήτρια στο να μεταβάλλει τον χώρο των αεροπλάνων της σε «ντουμάνι», ήταν η δική μας Ολυμπιακή Αεροπορία.
Μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένο ότι δεν περνά από το μυαλό κανενός το να καπνίσει κατά την διάρκεια της πτήσης, όμως από τις πρώτες ημέρες της αεροπλοΐας, μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’90, το άναμμα του τσιγάρου ήταν κάτι σχεδόν αυτονόητο. Ακόμα και όταν κάποιες μεγάλες αμερικάνικες και ευρωπαϊκές εταιρείες αποφάσισαν να το περιορίσουν ή να το απαγορεύσουν, υπήρχαν άλλες -που επωφελούνταν και οικονομικά λόγω επιλογής των πελατών- που επέτρεπαν στον καθένα να κάνει ότι του… καπνίσει. Και όταν οι πιέσεις τελικά έγιναν πιο φορτικές κάποιες εταιρείες, μεταξύ αυτών και η Ολυμπιακή, βρήκε τη μεσοβέζικη λύση του διαχωρισμού του αεροπλάνου σε καπνίζοντες και μη -θυμάστε που σας ρωτούσαν για την θέση «καπνιστών ή όχι;»-κάτι αδιανόητο σήμερα.
Το τραγικό περιστατικό
Η σχέση του Ελληνα με το τσιγάρο δύσκολα υπακούει σε νόμους και κανόνες και έτσι, ακόμα και στην κοινώς λεγόμενη «ζούλα», όλοι έπαιρναν την τζούρα τους. Γι’ αυτό και χρειάστηκε πολύς καιρός μέχρι η εταιρεία να αποφασίσει να βγάλει από τα καθίσματα τα τασάκια, κάτι που προκάλεσε σκηνές απείρου κάλλους (και άκρως επικίνδυνες για την ασφάλεια) με τους εφευρετικούς συμπατριώτες μας να ανακαλύπτουν διάφορους τρόπους για να συνεχίσουν αρειμάνιοι το κάπνισμά τους. Χρειάστηκε να συμβεί ένα πολύ τραγικό περιστατικό ώστε η Ολυμπιακή να αρχίσει να σκέφτεται πλέον σοβαρά την πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος. Το ημερολόγιο έγραφε 4 Ιανουαρίου του 1988. Ημέρα που η πτήση 417 με ένα Jumbo 747 θα έκανε την πτήση ρουτίνας από το Κάιρο στη Νέα Υόρκη με ενδιάμεσο σταθμό την Αθήνα.
Στη στάση που έγινε στην ελληνική πρωτεύουσα ανέβηκαν στο αεροσκάφος δύο επιβάτες, ο Δρ. Abid Hanson και η σύζυγός του Rubina Husain, οι οποίοι βρίσκονταν στην Ελλάδα για τις διακοπές των Χριστουγέννων. Στο αεροπλάνο είχε αρχίσει να εφαρμόζεται το σύστημα για χωριστή κατανομή των επιβατών σε καπνίζοντες και μη καπνίζοντες. Η απόφαση του ICAO (Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας) είχε ήδη από το 1996 εκδώσει οδηγία σχετικά με το κάπνισμα, όμως ακόμα ελάχιστες εταιρείες είχαν μπει στην διαδικασία να την εφαρμόσουν. Και ούτε λόγος βέβαια για την Ολυμπιακή των Ελλήνων.
Ο κύριος Hanson, είχε ζητήσει και είχε καθίσει σε θέση μη καπνιζόντων, όμως αυτό δεν ήταν αρκετό. Όλοι αντιλαμβάνονται σήμερα ότι μέσα σε έναν τόσο κλειστό χώρο και χωρίς κάποιο διαχωριστικό, ο καπνός διαχέεται παντού και επηρεάζει τους πάντες, ενεργητικούς και παθητικούς καπνιστές. Όμως στην περίπτωση του κυρίου Hanson υπήρχε μία ακόμα παράμετρος: έπασχε από σοβαρό αναπνευστικό πρόβλημα, μίας βαριάς μορφής άσθμα. Όπως αναφέρουν τα ρεπορτάζ της εποχής, ο κύριος Hanson βρισκόταν στο πίσω μέρος, στον «τεκέ» όπως το έλεγαν οι τακτικοί ταξιδιώτες, και απείχε μόλις τρεις σειρές από τους καπνίζοντες, κάτι που όπως ήταν φυσικό του δημιούργησε, από τα πρώτα κιόλας λεπτά της πτήσης, μία σοβαρή δυσφορία.
Το περιστατικό ήταν ένα ισχυρό σοκ για τους Παγκόσμιους Οργανισμούς που επιβλέπουν την σωστή λειτουργία και την ασφάλεια των πτήσεων. Όμως η υπόθεση δεν έμεινε αποκλειστικά στον στενό κύκλο της αεροπορικής οικογένειας, αλλά έφθασε στα δικαστήρια της Καλιφόρνιας. Η οικογένεια του Hanson έκανε αγωγή στην Ολυμπιακή Αεροπορία, βασισμένη πάνω στην Σύμβαση της Βαρσοβίας για αποζημιώσεις κατά την διάρκεια της πτήσης και απαίτησε το πολύ υψηλό ποσό των 1,4 εκατομμυρίων δολαρίων. Από την πλευρά της η Ολυμπιακή έκανε έφεση, και υποστήριξε ότι το περιστατικό δεν οφείλεται σε δική της ευθύνη και θα μπορούσε να συμβεί σε οποιαδήποτε άλλη πτήση λόγω των προβλημάτων υγείας του Hanson. Τελικά η οικογένεια του Hanson δικαιώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, και με απόφασή του στις 24 Φεβρουαρίου του 2004, υποχρέωσε την Ολυμπιακή να καταβάλει την τεράστια, αποζημίωση. Ενώ όσα έγιναν σε εκείνη την πτήση αποτέλεσαν ουσιαστικά και την ταφόπλακα στις παρασπονδίες, με τις μεγάλες εταιρείες του πλανήτη να αποφασίσουν την οριστική και πλήρη απαγόρευση του καπνίσματος στην καμπίνα.
Ο Hanson πληροφόρησε το ιπτάμενο προσωπικό για το πρόβλημά του, όμως οι αεροσυνοδοί αρνήθηκαν να τον μεταφέρουν σε κάποια άλλη θέση από τις 11 που ήταν ελεύθερης σε εκείνη την πτήση. Κάποια στιγμή, μην αντέχοντας άλλο το «ντουμάνι» που επικρατούσε στις πίσω θέσεις, σηκώθηκε να περπατήσει προς τα εμπρός για να βρει πιο καθαρό αέρα, όμως η κατάσταση της υγείας του είχε επιδεινωθεί με ένα ισχυρότατο αλλεργικό σοκ και κατέρρευσε. Ενώ παρά τις πρώτες βοήθειες που του δόθηκαν λίγο αργότερα έχασε τη μάχη για τη ζωή του εν πτήση.
Νο smoking
Το θέμα του καπνίσματος στις καμπίνες των αεροσκαφών δεν ήταν μόνο ζήτημα υγιεινής. Ήταν επίσης και μεγάλο θέμα ασφάλειας, που απασχολούσε όλες τις αεροπορικές εταιρίες. Μάλιστα, μετά το δυστύχημα της εταιρείας Varig στο Παρίσι το 1973, όπου 134 επιβάτες έχασαν την ζωή τους από πυρκαγιά στην τουαλέτα του αεροσκάφους, πολλές εταιρείες είχαν ήδη απαγορεύσει το κάπνισμα στο WC. Υπήρχαν και άλλα τέτοια δυσάρεστα περιστατικά, όπως της Air Canada με 23 νεκρούς και πάλι από αναμμένο τσιγάρο στην τουαλέτα. Μάλιστα τότε αποφασίστηκε ως μέτρο προστασίας να προστεθούν ανιχνευτές φωτιάς στις τουαλέτες των αεροπλάνων.
Σήμερα όλοι θεωρούν αυτονόητο το ένα ταξίδι με αεροπλάνο και το τσιγάρο είναι πράγματα που δεν συμβαδίζουν. Και όταν συμβεί κάτι τέτοιο επισύρει σημαντικές ποινές στους παραβάτες. Από εκείνη την «αξέχαστη» εποχή έχουν μείνει πάντως κάποια κατάλοιπα. Όπως για παράδειγμα η πινακίδα “no smoking” πάνω από τα κεφάλια των επιβατών, η οποία είναι μονίμως αναμμένη κάνοντας περιττή την ύπαρξή της. Για όσους δεν το γνωρίζουν σε όλα τα αεροσκάφη υπάρχει και ένα τασάκι μέσα στις τουαλέτες για παν ενδεχόμενο και για τους προφανείς λόγους ασφαλείας.
Η υπόθεση Husain και το βαρύ πρόστιμο που έπεσε στην Ολυμπιακή, έκανε όλες τις εταιρείες να προχωρήσουν άμεσα στην πλήρη κατάργηση του καπνίσματος στις πτήσεις τους εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες. Το ίδιο έπραξε και επίσημα η Ολυμπιακή από τις 15 Απριλίου του 2001. Κλείνοντας με αυτόν τον τρόπο μία ολόκληρη εποχή που ελάχιστοι αναπολούν με νοσταλγία, μα για τους περισσότερους είναι μία σημαντική κατάκτηση της κοινής λογικής και του σεβασμού των κανόνων. Πολλώ δε μάλλον όταν αυτή η νίκη έγινε μέσα στο έδρα και στο καμάρι της Ελλάδας, της χώρας που επιμένει ακόμα και σήμερα να πρωταγωνιστεί στη λίστα των πιο φανατικών καπνιστών σε όλο τον κόσμο.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image