Η ιστορία ξεκινά το Πάσχα του 1885 όταν ο Τσάρος Αλέξανδρος Γ΄ δώρισε στη σύζυγό του ένα σχεδόν εκκεντρικό, πρωτότυπο και εντυπωσιακό διακοσμητικό αβγό.
Ηταν μια γενναιόδωρη κίνηση το αποτύπωμα της οποίας θα απασχολούσε τους συλλέκτες τέχνης ενάμιση αιώνα αργότερα. Για να καταλάβει κανείς την αξία που έχουν για τους όπου γης συλλέκτες τα περίφημα αβγά του οίκου Fabergé, φτάνει να ανακαλέσει στη μνήμη του το διαγκωνισμό μεταξύ Τζορτζ Κλούνεϊ και Βενσάν Κασέλ στην ταινία «Ocean’s Twelve», με επίδικο το Imperial Coronation Egg – ελληνιστί το Αβγό της Αυτοκρατορικής Στέψης. Εκείνο δηλαδή που εμπνεύστηκε, σχεδίασε και κατασκεύασε το 1896 ο Πίτερ Καρλ Φαμπερζέ προς τιμήν της αυτοκράτειρας Αλεξάνδρας, συζύγου του Τσάρου Νικόλαου Β΄.
Για να αντιληφθεί βέβαια κάποιος το γεγονός πως τα εν λόγω αβγά -50 στον αριθμό που κατασκευάστηκαν από το 1885 μέχρι το 1917 όταν η Οκτωβριανή Επανάσταση έφερε την ανατροπή της ρωσικής μοναρχίας- δεν συγκινούν μόνο λόγω της αξίας τους, αλλά κυρίως εξαιτίας της επινοητικότητας με την οποία είναι φτιαγμένα. Aρκεί να θυμηθεί κανείς τη ρεπλίκα του ίδιου αβγού μέσα στην οποία ο Τζέιμς Μποντ καταχωνιάζει έναν κοριό στο φιλμ «Επιχείρηση Octopussy».
Απαράμιλλα έργα τέχνης
Μπορεί τα πρωτότυπα αβγά του ρωσικού οίκου να γίνονται ανάρπαστα κάθε φορά που βγαίνουν σε κάποια δημοπρασία και να πωλούνται σε ποσά πολλαπλάσια από εκείνα που προβλέπουν συνήθως οι εκτιμητές, ωστόσο είναι η μαστοριά, η λεπτομέρεια και η ιδιαίτερα προωθημένη για την εποχή τους τεχνολογία, που τους έχει προσφέρει διά βίου το χρίσμα του μοναδικού. Για την ιστορία, αξίζει να θυμόμαστε πως το Imperial Coronation Egg, το οποίο κρύβει στα σπλάχνα του μία μινιατούρα της κόκκινης άμαξας που μετέφερε την τσαρίνα στον καθεδρικό της Μόσχας για τη στέψη της τον Μάιο του 1897, ανήκε έως το 2004 στον Μάλκολμ Φορμπς -συλλέκτη και εκδότη του ομώνυμου περιοδικού- ενώ πλέον έχει περάσει στην ιδιοκτησία του Ρώσου ολιγάρχη Βίκτορ Βέξελμπεργκ. Θρυλείται μάλιστα πως ο τελευταίος δαπάνησε 100 εκατομμύρια δολάρια της περιουσίας του, για να δηλώνει σήμερα υπερήφανος κάτοχος 9 αβγών Fabergé.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν θα είχε συμβεί εάν το Πάσχα του 1885 ο τσάρος Αλέξανδρος Γ΄ δεν είχε παραγγείλει στον ανερχόμενο κοσμηματοποιό Πιερ Καρλ Φαμπερζέ να δημιουργήσει ένα αβγό για την σύζυγό του Μαρία Φεοντόροβνα. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή ήθελε να την ευχαριστήσει, αλλά και να την καθησυχάσει, σχετικά με τις απειλές που δεχόταν εκείνη την περίοδο η αυτοκρατορική οικογένεια. Θεώρησε λοιπόν ότι «τερματίζοντας» το έθιμο της ανταλλαγής αβγών και προσφέροντάς της ένα σχεδόν εκκεντρικό έργο τέχνης, θα δημιουργούσε έναν πρώτης τάξεως αντιπερισπασμό στα βάσανα και τις έγνοιες της. Επεσε διάνα, αφού το πρώτο αβγό που δημιούργησε ο Φαμπερζέ άφησε έκθαμβη την αποδέκτη του, ξυπνώντας της αναμνήσεις από τα παιδικά χρόνια της στο παλάτι της Δανίας.
Επρόκειτο για το Hen Egg, δηλαδή το Αβγό της Χήνας. Δεν ήταν τόσο η πολυτέλεια όσο η εφευρετικότητα του Φαμπερζέ που άφησε ενεούς το αυτοκρατορικό ζεύγος. Ανοίγοντας το αβγό έβρισκε κανείς μέσα του μία χρυσή χήνα, μέσα στην οποία υπήρχε ένα αντίγραφο του στέμματος, μέσα στο οποίο υπήρχε ένα ρουμπίνι σε σχήμα αβγού. Το τσαρικό ζευγάρι λάτρεψε τόσο την αλληλουχία των εκπλήξεων που ξεπετάγονταν μέσα από τα αβγά, ώστε καθιέρωσαν τη δημιουργία ενός νέου κάθε επόμενο Πάσχα. Στην πραγματικότητα ο Φαμπερζέ επένδυσε τόσο πολύ τη φήμη και τη διασημότητά του στα αναπάντεχα αγαπημένα δημιουργήματά του, ώστε μαζί με τους τεχνίτες του ασχολούνταν με τον σχεδιασμό και τη δημιουργία τους για έναν ολόκληρο χρόνο. Οσο για το σχέδιο ή την έμπνευση; Η τσαρική οικογένεια του είχε δώσει λευκή επιταγή.
Το ένα πασχαλινό αβγό τον χρόνο έγινε δύο αμέσως μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Γ΄ το 1894. Η παράδοση είχε περάσει πια στο DNA της οικογένειας κι έτσι ο διάδοχος Νικόλαος Β΄ συνέχισε τις παραγγελίες στον Φαμπερζέ. Μόνο που πλέον θα είχε να κατασκευάζει δύο αβγά κάθε Πάσχα. Ενα για τη χήρα μητέρα του κι ένα για τη σύζυγό του Αλεξάνδρα Φιοντόροβνα. Ο κοσμηματοποιός που λάτρεψαν οι Ρομανόφ συνέχισε να δημιουργεί ακατάπαυστα για εκείνους έως την πτώση τους το 1917. Λέγεται μάλιστα ότι παρότι δεν παρέδωσε ποτέ τα δύο αβγά εκείνης της χρονιάς, είχε ήδη προλάβει να αποστείλει τον λογαριασμό για ένα από τα δύο στον τσάρο. Εννοείται ότι δεν πληρώθηκε ποτέ.
Αμέσως μετά την ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος τα 50 αυτοκρατορικά αβγά δημεύτηκαν -ο οίκος Fabergé κρατικοποιήθηκε- μαζί με την υπόλοιπη περιουσία των Ρομανόφ, πουλήθηκαν κοψοχρονιά, προκειμένου οι μπολσεβίκοι να χρηματοδοτήσουν το νέο καθεστώς και τα ίχνη έξι εξ αυτών έκτοτε αγνοούνται. Ο Πιερ Καρλ Φαμπερζέ κατάφερε να αποδράσει στην Ελβετία όπου πέθανε σε ηλικία 74 ετών το 1920. Ο θάνατός του μπορεί να σήμανε το τέλος μιας ολόκληρης εποχής για τον οίκο κοσμημάτων που κληρονόμησε από τον πατέρα του και κατάφερε όχι μόνο να μεγεθύνει αλλά και να κάνει οικουμενικά διάσημο, όμως οι δημιουργίες του εξακολουθούν ακόμα να απολαμβάνουν τον θαυμασμό – για κάποιους να επέχουν ακόμα και θέση ιερού δισκοπότηρου.
Ο Φαμπερζέ και η ομάδα του δεν δημιούργησαν αβγά αποκλειστικά για την τσαρική οικογένεια, μολονότι τα 44 εναπομείναντα αυτοκρατορικά αβγά παραμένουν τα πιο πολύτιμα και τα πλέον ποθητά για τους συλλέκτες. Ανάμεσα στους πελάτες τού χιλιοτραγουδισμένου χρυσοχόου ήταν η Δούκισσα του Μάρλμπορο, η οποία το 1902 απέκτησε το δικό της αβγό-ρολόι επενδεδυμένο με ροζ διαμάντια, ο Εμμάνουελ Νόμπελ -ανιψιός του Αλφερντ Νόμπελ- για λογαριασμό του οποίου φτιάχτηκε το Ice Egg αλλά και η οικογένεια Ρότσιλντ, η οποία ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα είχε κι αυτή ένα αβγό-ρολόι με το όνομά της. Το εν λόγω -επίσης ροζ χρώματος- αβγό δημοπρατήθηκε το 2007 από τον οίκο Christie’s, πουλήθηκε στο ποσό ρεκόρ των 12,6 εκατομμυρίων δολαρίων και σήμερα έχει βρει μια θέση στο ιδιωτικό μουσείο Fabergé που λειτουργεί στο Μπάαντεν Μπάαντεν της Γερμανίας.
Ακόμα πιο ακριβά φέρεται να δημοπρατήθηκε το Τρίτο Αυτοκρατορικό Αβγό το 2014. Πρόκειται για ένα κομμάτι που για δεκαετίες θεωρούνταν χαμένο, ενώ ο κάτοχός του, ένας έμπορος από τις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ, είχε πλήρη μεσάνυχτα για τον θησαυρό που φιλοξενούσε σπίτι του για περίπου μια δεκαετία. Ο Αμερικανός είχε αγοράσει το χρυσό αβγό από ένα παλαιοπωλείο προς 13 χιλιάδες δολάρια και το είχε τοποθετήσει στην καθόλου προνομιακή θέση του πάγκου της κουζίνας του. Οταν αποφάσισε να το μεταπωλήσει βρέθηκε μπροστά σε μία έκπληξη, αφού στα σωθικά του αβγού κρυβόταν ένα γυναικείο ρολόι Vacheron Constantin, αλλά και σε μια εκτίμηση που δυσκολευόταν να πιστέψει. Τελικά φημολογείται πως το εν λόγω αυτοκρατορικό αβγό του 1887 βρήκε τον παντοτινό ιδιοκτήτη του, ο οποίος κατέβαλε 33 εκατομμύρια δολάρια για να το εντάξει στη συλλογή του.
Eξωτερική φωτογραφία: www.faberge.com