Η συστημική κρίση που προκλήθηκε από τις αδυναμίες και τις δομές ενός πολύπλοκου, αναποτελεσματικού και κοινωνικά άδικου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, χαρακτηριζόμενου από έλλειψη ενιαίου θεσμικού πλαισίου και κανόνων λειτουργίας, έφτασε στο αποκορύφωμά της το 2007-08 με την κατάρρευση της γνωστής (triple A) επενδυτικής εταιρείας Lehman Brothers.
Όλοι πλέον αποδέχονται ότι η πρόσφατη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση οφείλεται σε ορισμένες Κυβερνήσεις αλλά σίγουρα περισσότερους τραπεζίτες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τα χρήματα των φορολογουμένων και των καταθετών με προκλητικά ανεύθυνο τρόπο.
Στην διάρκεια της πρωτόγνωρης και ίσως της σημαντικότερης κρίσης στην οικονομική ιστορία της ανθρωπότητας πολλές επιχειρήσεις αλλά και κράτη χρεωκόπησαν (Ιρλανδία, Ισλανδία, Ελλάδα μεταξύ άλλων) γίγαντες έγιναν νάνοι ή εξαφανίστηκαν ( Citigroup,Bear Sterns,Washigton Mutual, Lehman Brothers κλπ) και θεμελιώδεις δραστικές μεταβολές πραγματοποιήθηκαν σε ολόκληρο τον πλανήτη υπέρ των χωρών που είχαν σημαντικά πλεονάσματα και εις βάρος εκείνων των χωρών που είχαν υπερβολικά ελλείμματα (ΗΠΑ, Ελλάδα, Ιταλία κλπ).
Ως εκ τούτου εκείνοι οι δυτικοί οικονομολόγοι που υποστήριζαν ότι οι κρίσεις αφορούσαν αποκλειστικά περιφερειακές οικονομίες με διαρθρωτικές ανισορροπίες όπως παλαιότερα στις περιπτώσεις της Ινδονησίας, του Μεξικού, της Αργεντινής, της Ρωσίας, της Τουρκίας, της Βραζιλίας αλλά και άλλων αναδυόμενων αγορών είδαν ξαφνικά την απόλυτη κρίση του συστήματος στην καρδιά του καπιταλισμού στην Wall Street.
Ο «ήρωας» των αγορών Allan Greenspan κατηγορήθηκε εκ των υστέρων από τα μέσα ενημέρωσης ,για τον παντελή ρυθμιστικό έλεγχο των αγορών και την ψευδαίσθηση που προκάλεσαν οι θεωρητικοί της σχολής του Σικάγο- αλλά όχι μόνο -ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα λειτουργεί αποτελεσματικότερα όταν δεν υπάρχουν περιορισμοί και ρυθμίσεις στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου.
Φυσικά ορισμένοι οικονομολόγοι είχαν εκφράσει πολύ νωρίτερα τις ανησυχίες τους για την υπερβολική επέκταση του χρηματοπιστωτικού τομέα (money economy) εις βάρος του αντίστοιχου πραγματικού ( real economy).
Ο εκκεντρικός Hyman Minsky το είχε επισημάνει πρώτος από την δεκαετία του 80, ο οικονομολόγος του IMF R.G Rajan το είχε αναφέρει σε άρθρο του το 1995 , αλλά απολύθηκε.. και σίγουρα οι R. Shiller (Nobel 2013) , N . Roubini και ο Nikolas Taleb με το περίφημο βιβλίο του για τους μαύρους κύκνους (Black Swans).
Η πολυπλοκότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, η απόλυτη κυριαρχία των θεσμικών επενδυτών, η ασύμμετρη πληροφόρηση και το πρόβλημα της αντιπροσώπευσης (agency problem) στις αγορές δημιουργούν την ανάγκη για μια νέα αρχιτεκτονική του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος που θα προβάλει την ευημερία των λαών, προωθώντας τους πόρους τους στις πιο αποτελεσματικές επενδύσεις.
Είναι βέβαιο ότι σε ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που κορυφαίοι hedge fund managers επενδύοντας στην πτώχευση κρατών ή επιχειρήσεων μέσω της χρήσης πολύπλοκων στρατηγικών αμείβονται με 6 δις δολάρια τον χρόνο (το παράδειγμα του P. Jones είναι χαρακτηριστικό) ανακύπτει ένα σοβαρό ζήτημα ηθικής ,αφού είναι βέβαιο ότι οι θεσμικοί επενδυτές και ιδιαίτερα τα Hedge Funds μπορούν να επηρεάσουν τις αγορές, τόσο επειδή διαχειρίζονται τρις δολάρια όσο και γιατί έχουν ιδιαίτερη σχέση με τα μέσα ενημέρωσης τα οποία τελικά στην συνέχεια διαμορφώνουν τις τιμές αλλά και τον πλούτο των μικροεπενδυτών.
Ως εκ τούτου η διαφάνεια και η λογοδοσία αναδεικνύονται ως οι πιο σημαντικές παράμετροι της νέας αρχιτεκτονικής του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Όμως δεν ήταν μόνον οι τραπεζίτες. Σε πολλές περιπτώσεις ανεύθυνες πολιτικές ηγεσίες δανείστηκαν υπερβολικά με αποτέλεσμα να μεταφέρουν τις υποχρεώσεις και τα βάρη στις επόμενες μελλοντικές γενεές. Αυτό έγινε στην περίπτωση της Ελλάδας και της Ιταλίας.
Οι παρεμβάσεις που απαιτούνται μεταξύ άλλων είναι:
Ο διαχωρισμός των επενδυτικών δραστηριοτήτων των τραπεζών (investment banking) από τις αντίστοιχες παραδοσιακές.
Οι αμοιβές των στελεχών των χρηματοπιστωτικών ομίλων, οι οποίες πρέπει να είναι συνάρτηση των μακροπρόθεσμων στόχων των οργανισμών αλλά και της κοινωνίας.
Στον ρόλο και τον έλεγχο της αξιοπιστίας των φορέων αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των κρατών
Στον ρόλο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και τέλος στον ρόλο των φορέων που θα αναλάβουν την παγκόσμια διεθνή εποπτεία.
Έξι χρόνια μετά βιώνουμε ακόμα τις μετασεισμικές δονήσεις αυτής της μοναδικής στα παγκόσμια χρονικά χρηματοπιστωτικής κρίσης. Όσες χώρες, νοικοκυριά, αλλά και επιχειρήσεις ήταν υπερβολικά δανεισμένες ή είχαν χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες ή απλά αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές να αντιστρέψουν τα χρόνια προβλήματά τους, ήταν αυτές που επλήγησαν περισσότερο. Οι αγορές είναι πολλές φορές ανελέητες για όσους βρεθούν σε αδυναμία ,αλλά αυτό φυσικά πρέπει να αλλάξει.
Αυτό πάντως που κατέδειξε η μοναδική κρίση που βιώσαμε είναι ότι η οικονομία επηρεάζεται από την ψυχολογία και τις ανθρώπινες συμπεριφορές και αντιδράσεις. Ως εκ τούτου ο ρόλος και η κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς από την πλευρά της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας είναι ιδιαίτερης σημασίας στην κατανόηση των επενδυτικών, επιχειρηματικών και πολιτικών αποφάσεων.
.
