Είναι γνωστόν ότι η ελληνική κυβέρνηση, η οποία δεν επιθυμεί πρωτίστως για πολιτικούς λόγους νέα χρηματοδότηση και νέα συμφωνία,  υποστηρίζει ότι μπορεί να καλύψει οποιοδήποτε χρηματοδοτικό κενό το 2015, ακόμη και αυτό που θα προκύψει εάν φύγει το ΔΝΤ. Βεβαίως αυτό συνεπάγεται  ότι θα είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της και τα επόμενα έτη .  Οι ακαθάριστες δανειακές ανάγκες της χώρας για το 2015 ανέρχονται σε 35 δις ευρώ (ΔΝΤ). Αποτελούνται δε από:  αποπληρωμή βραχυπρόθεσμου δανεισμού – έντοκα γραμμάτια (ΕΓ) ύψους + 18,0 δις ευρώ, αποπληρωμή μεσοπρόθεσμου και μακροχρόνιου δανεισμού – επαναγορά προνομιακών μετοχών των εμπορικών τραπεζών ύψους +7,9 δις ευρώ, και αποπληρωμή δανείων προς το ΔΝΤ ύψους +8,6 δις ευρώ  και χρηματοδότηση του συνολικού ελλείμματος Γενικής Κυβέρνησης ,ύψους 2,2 δις ευρώ.  Λαμβάνοντας υπόψη της προγραμματισμένες  ιδιωτικοποιήσεις  -2,2 δις ευρώ (οι οποίες χρειάζεται να πραγματοποιηθούν)  , τις επιστροφές από την ΕΚΤ -2,0 δις ευρώ (ANFA -0,5 δις + SMP- 1,5δις ευρώ) και τις καθυστερημένες εκκαθαρίσεις +2,5 δις ευρώ , δηλαδή συνολικά -1,8 δις ευρώ φθάνουμε στις συνολικές ακαθάριστες δανειακές ανάγκες της χώρας για το 2015.

Τώρα, σύμφωνα πάντα με το πρόγραμμα, οι πηγές χρηματοδότησης είναι :  βραχυπρόθεσμος  δανεισμός –ΕΓ  = 15,0 δις ευρώ, 4 δόσεις του ΔΝΤ συνολικού ύψους 7,8 δις ευρώ. Αν αποχωρήσει το ΔΝΤ και δεν χορηγήσει τις συμφωνηθείσες δόσεις του 2015 το ελληνικό δημόσιο θα πρέπει να αναζητήσει επιπλέον  19,8 δις ευρώ .  Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ύπαρξη ή όχι πρόσθετων χρηματοδοτικών αναγκών του ελληνικού κράτους (πέρα από τα αρχικώς υπολογισθέντα 35,0  δις ευρώ)μεσοπρόθεσμα και το ύψος τους, αποτελούν συνάρτηση των αποτελεσμάτων των stress tests στις τέσσερις μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες  που θα διενεργήσει η ΕΚΤ στα τέλη του τρέχοντος έτους, στο πλαίσιο της διαδικασίας τραπεζικής ενοποίησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και του βαθμού προόδου και των εισπράξεων του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων.  Επομένως  οι πόροι στους οποίους υπολογίζει η ελληνική κυβέρνηση είναι τα υπόλοιπα του ΤΧΣ (περίπου 11 δις ευρώ, με την προϋπόθεση να μην χρειασθούν νέα κεφάλαια για το τραπεζικό σύστημα ), με την κεντρική διαχείριση αδρανών ρευστών διαθεσίμων φορέων της γενικής κυβέρνησης, των οποίων η διαχείριση ήταν έως τώρα κατακερματισμένη σε αυτούς, θα καλύψει μέρος των χρηματοδοτικών αναγκών  της τάξης των €3 δισ.,  και τα υπόλοιπα  με εκδόσεις χρέους (κυρίως  ομολόγων) . Η επιτυχία  έκδοσης  ομολόγων όπως γίνεται κατανοητό  εξαρτάται από πλήθος παραγόντων και έχει μεγάλη αβεβαιότητα. Επίσης θα αυξήσει και το κόστος δανεισμού δεδομένου ότι αυτό θα υπερβαίνει κατά πολύ το αντίστοιχο κόστος με το οποίο δανείζεται από το  ΔΝΤ( κυμαινόμενο επιτόκιο 2,0% + SDR , με ημερομηνία 21.09.2014 επιτόκιο SDR= 0,03%).  Το 2,0% γίνεται 3,0% μετά την παρέλευση τριών χρόνων.Βεβαίως με το πιο αισιόδοξο σενάριο (οι ελληνικές τράπεζες δεν θα χρειαστούν νέα κεφάλαια  και η διαχείριση των αδρανών ρευστών θα ανέλθει στα 5,0 δις ευρώ ) οι ανάγκες που θα χρειαστεί να καλυφθούν από τις αγορές  θα κυμανθούν γύρω στα 5,0 δις ευρώ. Όμως όλοι οι αναλυτές ομιλούν ότι οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν από 5-7 δις ευρώ . Επομένως  η αναζητούμενη χρηματοδότηση  ανέρχεται σε 10-12 δις ευρώ. Αν , όπως υποστηρίζει το υπουργείο οικονομικών, δεν θα κάνει χρήση των πόρων του ΤΧΣ, η ελληνική οικονομία θα πρέπει να δανεισθεί  το συνολικό ποσό των 30-32 δις ευρώ , για να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της το 2015.

3. Παράλληλα θα πρέπει να παράγει 3,0% πρωτογενές πλεόνασμα σύμφωνα με το πρόγραμμα το οποίο θα εκρεύσει από το εισοδηματικό κύκλωμα της ελληνικής οικονομίας , για την αποπληρωμή του χρέους. 

Το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας βρίσκεται στην πλευρά της προσφοράς σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών. Τι σημαίνει όμως ζήτημα προσφοράς; Σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία δεν παράγει... όπως θα έπρεπε να παράγει ώστε να είναι μια ανταγωνιστική οικονομία ούτε παράγει την απαραίτητη γκάμα τελικών προϊόντων.  Θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε όλοι... στην  αυτονόητη αυτή θέση, αν οι ιθύνοντες του Υπ. Οικονομικών  επεξηγούσαν ακριβέστερα , και όχι γενικά και αόριστα.

Το οικονομικό επιτελείο του Υπ Οικονομικών, φαίνεται ότι μπερδεύει τα  εγγενή  και διαρθρωτικά προβλήματα των παραγωγικών δυνατοτήτων της ελληνικής οικονομίας τα οποία υπάρχουν τουλάχιστον από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους (ιδιομορφίες και ιδιοτυπίες της ελληνικής οικονομίας ) με την αντιμετώπιση των βραχυχρονίων προβλημάτων μιας οικονομίας που έχει απολέσει το 25,0% του ΑΕΠ ευρισκόμενη σε ύφεση πάνω από έξι χρόνια

Η συνεχής προσπάθεια βελτίωσης της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων δεν βρίσκεται καθόλου σε αντίθεση  με την αντιμετώπιση της ελλείπουσας ζήτησης και της υπερβάλλουσας προσφοράς στην ελληνική οικονομία. Η αύξηση της παραγωγής, αν επιτευχθεί , έχω την γνώμη ότι θα κινηθεί υποβοηθητικά προς τη βελτίωση της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας.

Το ότι η ελληνική οικονομία πάσχει από έλλειψη ζήτησης στην παρούσα συγκυρία, φαίνεται απλά από δύο μακροοικονομικούς δείκτες  : το παραγωγικό κενό1 και τον αντιπληθωρισμό.

Πίνακας Ι
Παραγωγικό κενό

Το παραγωγικό κενό της ελληνικής οικονομίας ανάλογα με τις μετρήσεις για το 2013 κυμαίνεται μεταξύ 9% και 13,6% , ενώ το 2014 υπολογίζεται σε 10,53%.

Τι προσδιορίζει το μέγεθος του παραγωγικού κενού;

1. Το επίπεδο της ανεργίας. Υψηλή ανεργία αυξάνει το αρνητικό παραγωγικό κενό.

2. Το επίπεδο της χρησιμοποιούμενης παραγωγικής ικανότητας της οικονομίας. Όσο μεγαλύτερη είναι η μη χρησιμοποιούμενη παραγωγική ικανότητα τόσο μεγαλύτερο είναι το αρνητικό κενό.

3. Η αύξηση της παραγωγικότητας . Εάν η αύξηση της παραγωγικότητας μειώνεται , αυτό μειώνει τη μεγέθυνση του δυνητικού προϊόντος και συνεπώς μειώνει το μέγεθος του αρνητικού παραγωγικού κενού.

4. Το επίπεδο του πληθωρισμού. Εάν υπάρχει αντιπληθωρισμός αυτό σημαίνει ότι υπάρχει αρνητικό παραγωγικό κενό.

Η ελληνική οικονομία βρίσκεται για 20 μήνες σε κατάσταση αντιπληθωρισμού

Επίσης το ποσοστό ανεργίας βρίσκεται στο 27,2% , ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας  σε σχέση με το μέσο  μέγεθος της ΕΕ-15 από 91,0% το 2003 θα πέσει το 2014 στο 84,0%.
Εύκολα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η  αγορά προϊόντος είναι αγορά αγοραστών με τις διακινούμενες ποσότητες να καθορίζονται αποκλειστικά από τη ζήτηση. Όμως η καταναλωτική ζήτηση των νοικοκυριών αλλά και των επιχειρήσεων για επενδύσεις είναι ανεπαρκής: Εισοδηματικός περιορισμός καταναλωτών, ελλιπής χρηματοδότηση και γραφειοκρατικές δυσκολίες για τις επιχειρήσεις, απομόχλευση ιδιωτικού και δημόσιου τομέα , αβεβαιότης  που οδηγεί σε αναβολή κάθε οικονομικής δραστηριότητας.

Αλλά και η αγορά εργασίας λειτουργεί σχεδόν με όμοιες συνθήκες, είναι κατά κύριο λόγο μια αγορά αγοραστών. Η απασχόληση καθορίζεται και εδώ σχεδόν αποκλειστικά από τη ζήτηση εργασίας των επιχειρήσεων, οι οποίες είναι διστακτικές σε προσλήψεις, όχι επειδή ο μισθός είναι υψηλός, αλλά διότι δεν μπορούν να διαθέσουν την παραγωγή τους, πέραν του επιπέδου που καθορίστηκε από τη ζήτηση στην αγορά προϊόντος.

Επιπλέον, στην τρέχουσα συγκυρία και οι δυο αγορές, προϊόντος και εργασίας, είναι αγορές αγοραστών (υπερβάλλουσας προσφοράς) και μάλιστα σε μεγάλη ανισορροπία και είναι πλήρως διασυνδεδεμένες .

Συνεπώς η ανάγκη βελτίωσης της ζήτησης είναι εκ των ων ουκ άνευ. Μάλιστα αν στην ευρωζώνη συζητείται ανοικτά η ανάγκη βελτίωσης της ζήτησης τι πρέπει να πούμε για την ελληνική οικονομία;

Μετά την  ομιλία του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και την παρουσίαση του οικονομικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ  μπορούμε να προβούμε σε ορισμένες  βασικές παρατηρήσεις.

1. Η πολιτική παρουσίαση του οικονομικού προγράμματος συνίσταται περισσότερο, όπως ήταν αναμενόμενο, σε ένα πλαίσιο επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας παρά σε  ένα πρόγραμμα παραγωγικής αναδιάρθρωσης της οικονομίας.

2. Ο κατηγορηματικός τρόπος της αποτελεσματικότητας των μέτρων δεν συνάδει με τη λογική ενός οικονομικού προγράμματος που κινείται εντός ενός περιβάλλοντος αβεβαιότητας και μάλιστα όταν κινείται σε «αντίθετη» κατεύθυνση από το άμεσο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο είναι ενταγμένη η ελληνική οικονομία. Χρειάζεται μετριοπάθεια και συνεχής προβληματισμός  για όλα τα ανοιχτά ενδεχόμενα.

3. Η λογική του προγράμματος κινείται στην αναγκαία κατεύθυνση της αύξησης της εγχώριας ζήτησης  σε μια οικονομία η οποία έχει υποφέρει από ύφεση για έξι έτη. Υπό αυτή την έννοια συμβαδίζει με την προβληματική που έχει επικρατήσει σχεδόν στο σύνολο των αναλύσεων των οικονομολόγων αλλά και των πολυμερών οργανισμών. Η ελληνική οικονομία έχει ανάγκη από αύξηση της ζήτησης (εγχώριας και εξωτερικής). Ο αποκλειστικός προσανατολισμός προς την εξωτερική ζήτηση , όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση , αποδεικνύεται ανεπαρκής από τα υπάρχοντα στοιχεία. Το ζήτημα είναι ότι η επιδιωκόμενη αύξηση της εγχώριας ζήτησης , σε μια οικονομία όπως η ελληνική με σημαντικές ανάγκες εισαγωγών (κατανάλωση- παραγωγή – ημικατεργασμένα) θα πρέπει να παρακολουθείται ώστε να μην δημιουργήσει πρόβλημα στο εξωτερικό ισοζύγιο.

4. Υπάρχουν βαθμοί ελευθερίας που ανήκουν στην ελληνική κυβέρνηση αλλά και άλλοι που εξαρτώνται από την ΕΕ και τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές που επιβάλλουν σαφείς περιορισμούς οι οποίοι φαίνεται  να μην έχουν το πρέπον βάρος στο πρόγραμμα ή να αποσιωπούνται εντέχνως. Για παράδειγμα  δεν υπάρχει καμία αναφορά στις ανάγκες αναχρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας ή της χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών από την ΕΚΤ με συγκεκριμένους όρους ως προς την αποδοχή των ενεχύρων.

5. Παρότι υποστηρίχθηκε ότι δεν υπάρχει σχέση των αναγγελθέντων μέτρων με τη διαπραγμάτευση του χρέους και την απομείωση του εντούτοις  υπάρχει σαφή σχέση για τον εξής απλό λόγο: αν δεν μεταβληθεί το πρόγραμμα εξυπηρέτησης του χρέους  τότε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να εξακολουθεί να υπηρετεί το υφιστάμενο πρόγραμμα , δηλαδή να παράγει τα απαιτούμενα πρωτογενή πλεονάσματα συν ένα ακόμη ποσό –πλεόνασμα  που θα καλύψει τις επιπλέον δαπάνες.

6. Για ακόμη μια φορά οι πηγές χρηματοδότησης των δράσεων (εκτός των κονδυλίων του ΕΣΠΑ που υπάρχουν ως ποσά αλλά υπάρχει πάντοτε το ζήτημα της απορρόφησης  στο πρέπον χρονικό διάστημα)  παρουσιάζουν μεγάλη αβεβαιότητα. Τα 3 δις ευρώ από τις ληξιπρόθεσμες οφειλές και τα 3 δις ευρώ από τη φοροδιαφυγή , το πρώτο έτος , δεν είναι καθόλου βέβαιον ότι θα συλλεγούν.

7. Ο πυλώνας αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης , χρειάζεται περαιτέρω εξειδίκευση ή και διαφοροποίηση , αλλά είναι ένα μέτρο απολύτως αναγκαίο και θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί  δίκτυ ασφαλείας με την έναρξη του Μνημονίου. Οι παράπλευρες απώλειες από την εφαρμογή ενός προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής είναι γνωστές από την βιβλιογραφία και για το λόγο αυτό υπάρχει πρόβλεψη για να μην συμβεί αυτό που συνέβη στην Ελλάδα.

8. Η κατάργηση του ΕΝΦΙΑ και η επαναφορά του αφορολόγητου ποσού στα 12000 ευρώ  δημιουργούν ένα μεγάλο δημοσιονομικό κενό το οποίο θα πρέπει να εκτιμηθεί προσεκτικά. Διότι , αν δεν υπάρξει μείωση  των ποσών εξυπηρέτησης του χρέους (να πάλι η σχέση με το χρέος) τότε αυτό θα πρέπει να καλυφθεί . Η αύξηση του διαθεσίμου εισοδήματος και η αναμενόμενη , εξ αυτού, αύξηση του συνολικού ποσού των εμμέσων φόρων , πολύ δύσκολα θα καλύψει το κενό , όπως άλλωστε και  η επικαλούμενη μείωση της φοροδιαφυγής .

9. Η θέση ότι η απασχόληση , σε οικονομίες σε μεγάλη ύφεση , δημιουργούν την ανάπτυξη είναι γενικά σωστή , όμως χρειάζονται και άλλες προϋποθέσεις για να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε μια οικονομία που από τη μια ανήκει σε μια οικονομική και νομισματική ζώνη  και από την άλλη είναι εκτεθειμένη στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.

10. Συμπερασματικά , η λογική κινείται προς την σωστή κατεύθυνση , αλλά χρειάζεται μεγάλη προσοχή και περισσότερη αποσαφήνιση των προτάσεων σε συνάρτηση με τους βαθμούς ελευθερία που δεν ανήκουν στην ελληνική κυβέρνηση. Η απομείωση του χρέους  και η απελευθέρωση παραγόμενων πόρων  που οδηγούνται στην εξυπηρέτησή του , έχω την γνώμη ότι αποτελεί τη βασική προκείμενη του ΣΥΡΙΖΑ. Και είναι πασιφανές ότι είναι σωστή. Όμως η εξέλιξη αυτή δεν εξαρτάται μόνο από την ελληνική κυβέρνηση.  Η διαπραγμάτευση είναι μια δύσκολη διαδικασία. Ο ΣΥΡΙΖΑ δηλώνει αποφασισμένος να την φέρει εις  αίσιον πέρας.     

Όπως είναι γνωστό η  χρηματοδότηση του προγράμματος, εκ μέρους της ΕΕ, στο οποίο έχει υποβληθεί  η ελληνική οικονομία τα τελευταία πέντε χρόνια τελειώνει στο τέλος του 2014.

Θα υπάρχει ακόμη, μόνο η συμφωνηθείσα χρηματοδότηση από το ΔΝΤ ύψους 12 δις ευρώ. Τελειώνει και το Μνημόνιο; Τυπικά ναι. Εκτός αν υπάρξει νέα χρηματοδότηση για την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού του 2015 (περίπου 12 δις ευρώ) και ως εκ τούτου συμφωνηθεί νέο πρόγραμμα. Σύμφωνα με όλες τις υπάρχουσες πληροφορίες, αλλά και τα πολιτικά συμφραζόμενα , φαίνεται ότι καμία πλευρά δεν επιθυμεί ένα νέο πακέτο χρηματοδότησης με ότι αυτό συνεπάγεται σε οικονομικό πρόγραμμα. Όμως οι εξελίξεις δεν προμηνύονται τόσο απλές.  Συγκεκριμένα :

1. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν επιθυμούν να δώσουν νέο δάνειο στην Ελλάδα. Υπάρχουν εσωτερικές δυσκολίες σε κάθε χώρα δεδομένου ότι οποιαδήποτε χρηματοδότηση πρέπει να εγκριθεί από το αντίστοιχο κοινοβούλιο και ένα ακόμη πακέτο χρηματοδότησης θα έθετε εν αμφιβόλω την αποτελεσματικότητα του μέχρι σήμερα σχεδιασμού κάτι που βεβαίως δεν επιθυμούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και πρωτίστως η γερμανική.

2. Παράλληλα βλέπουν ότι υπάρχει ένα χρηματοδοτικό έλλειμμα περίπου 12,6 δις ευρώ για το 2015 που η κάλυψή του αποτελεί ένα σχετικό πρόβλημα. Η πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης (δες στη συνέχεια ) αξιολογείται, αλλά στηρίζεται σε προϋποθέσεις που μπορούν να μεταβληθούν στο προσεχές μέλλον. Επίσης παρότι υπάρχει σε εφαρμογή το πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής διακυβέρνησης εκτιμούν ότι η Ελλάδα αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση και επομένως χρειάζεται τουλάχιστον ένας βαθμός μεγαλύτερης επιτήρησης για την συγκεκριμένη χώρα.

3. Το ΔΝΤ έχει καταστήσει σαφές ότι δεν μπορεί να συνεχίσει την χρηματοδότηση μιας χώρας της ευρωζώνης χωρίς την ταυτόχρονη παρουσία της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι σκέπτεται να μην προχωρήσει σε χρηματοδότηση των υπολοίπων 12 δις ευρώ που απομένουν και έχουν συμφωνηθεί να χορηγηθούν μέχρι τον Μάρτιο του 2016. Όμως το ΔΝΤ έχει ένα ακόμη πρόβλημα . Ή πρέπει να αποχωρήσει υποστηρίζοντας ότι το χρέος της χώρας είναι βιώσιμο , δεσμεύεται εκ του καταστατικού του, ή αν αποχωρίσει χωρίς αυτή τη διαβεβαίωση , θα πρέπει να απαιτήσει άμεσα τα χρήματα που έχει καταβάλει μέχρι τώρα. Οι ευρωπαίοι βεβαίως δεν επιθυμούν την δεύτερη εξέλιξη διότι κάποιος πρέπει να επιστρέψει ποσόν περίπου 30  δις ευρώ στο ΔΝΤ. Η Ελλάδα σίγουρα δεν μπορεί. Για το λόγο αυτό η ανάγκη να καταστεί το ελληνικό χρέος βιώσιμο αποτελεί τη Λυδία λίθο του ζητήματος. Εδώ όπως είναι γνωστό αρχίζουν άλλου είδους προβλήματα δεδομένου ότι οι ευρωπαίοι αρνούνται να υποστούν απομείωση των χορηγηθέντων δανείων στην Ελλάδα και προσανατολίζονται στην χρονική επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής και σε μείωση των επιτοκίων , κάτι που δύσκολα θα καταστήσει το ελληνικό δημόσιο χρέος βιώσιμο.

4. Η ελληνική κυβέρνηση, η οποία δεν επιθυμεί πρωτίστως για πολιτικούς λόγους νέα χρηματοδότηση και νέα συμφωνία,  υποστηρίζει ότι μπορεί να καλύψει οποιοδήποτε χρηματοδοτικό κενό το 2015, ακόμη και αυτό που θα προκύψει εάν φύγει το ΔΝΤ. Το χρηματοδοτικό κενό , αν αποχωρήσει το ΔΝΤ και δεν χορηγήσει τις συμφωνηθείσες δόσεις του 2015 θα ανέλθει σε 12,6δις ευρώ+ 7,2 δις ευρώ = 19,8 δις ευρώ, δεδομένου ότι υπάρχουν για το 2015 τέσσερις δόσεις των 1,8 δις ευρώ η κάθε μία. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ύπαρξη ή όχι πρόσθετων χρηματοδοτικών αναγκών του ελληνικού κράτους (πέρα από τα αρχικώς υπολογισθέντα 12,6 δις ευρώ)μεσοπρόθεσμα και το ύψος τους, αποτελούν συνάρτηση των αποτελεσμάτων των stress tests στις τέσσερις μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες  που θα διενεργήσει η ΕΚΤ στα τέλη του τρέχοντος έτους, στο πλαίσιο της διαδικασίας τραπεζικής ενοποίησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και του βαθμού προόδου και των εισπράξεων του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων.  Επομένως  οι πόροι στους οποίους υπολογίζει η ελληνική κυβέρνηση είναι τα υπόλοιπα του ΤΧΣ (περίπου 11 δις ευρώ, με την προϋπόθεση να μην χρειασθούν νέα κεφάλαια για το τραπεζικό σύστημα ), με την κεντρική διαχείριση αδρανών ρευστών διαθεσίμων φορέων της γενικής κυβέρνησης, των οποίων η διαχείριση ήταν έως τώρα κατακερματισμένη σε αυτούς, θα καλύψει μέρος των χρηματοδοτικών αναγκών από τον Μάιο του 2014 έως τον Μάιο του 2015, της τάξης των €3 δισ.,  με εκδόσεις ομολόγων . Η επιτυχία  έκδοσης  ομολόγων όπως γίνεται κατανοητό  εξαρτάται από πλήθος παραγόντων και έχει μεγάλη αβεβαιότητα. Επίσης θα αυξήσει και το κόστος δανεισμού δεδομένου ότι αυτό θα υπερβαίνει κατά πολύ το αντίστοιχο κόστος με το οποίο δανείζεται από το ESM.

5.  Υπάρχει μια περαιτέρω δυσκολία για την ελληνική κυβέρνηση  : Η ΕΚΤ, έχει ξεκαθαρίσει  ότι δεν θα δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρα για την παροχή ρευστότητας, εάν η Ελλάδα δεν βρίσκεται σε κάποιο πρόγραμμα με αυστηρή επιτήρηση. Γίνεται αντιληπτό το τεράστιο πρόβλημα που προκύπτει για την απρόσκοπτη συνέχιση της χρηματοδότησης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος αν πράγματι συμβεί κάτι τέτοιο.

6. Ένα σενάριο που εξετάζεται και μπορεί να ικανοποιεί όλες τις πλευρές είναι να μετατραπεί το υπόλοιπο του δανείου του ΔΝΤ σε προληπτική γραμμή πίστωσης (Precautionary Credit Line). Έτσι, το Ταμείο δεν θα δώσει άλλα χρήματα παρά μόνο εάν η Ελλάδα αντιμετωπίσει δυσκολίες χρηματοδότησης από την αγορά. Αφού δεν δίνει λεφτά το ΔΝΤ, δεν χρειάζεται να δώσει ούτε η Ευρωζώνη. Δύσκολο σενάριο για να επιβεβαιωθεί .  Η Ελλάδα με τον έμμεσο αυτό  τρόπο θα παραμείνει σε πολύ υψηλότερη επιτήρηση από αυτή των υπολοίπων χωρών,  που δεν θα ονομάζεται Μνημόνιο , αλλά θα απέχει  ελάχιστα από αυτό.

7. Το μόνο σίγουρο, με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα, είναι ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να ευρίσκεται υπό το καθεστώς  υψηλής  επιτήρησης για αρκετό χρονικό διάστημα ακόμη.