Ο πρόεδρος των ΗΠΑ επέβαλε δασμούς 10% στην Κίνα, ενώ το Μεξικό και ο Καναδάς κέρδισαν την τελευταία στιγμή περίοδο χάριτος. Ο ίδιος απειλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Ένωση – έναν σημαντικό εξαγωγέα αυτοκινήτων, φαρμάκων και τροφίμων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι θέλει να χρησιμοποιήσει το όπλο των δασμών για να σταματήσει τη ροή της φαιντανύλης και των παράνομων μεταναστών μέσω των βόρειων και νότιων συνόρων των Ηνωμένων Πολιτειών. Για να το πετύχει έχει επικαλεστεί εξουσίες έκτακτης ανάγκης – παρόλο που η αμερικανική οικονομία αναπτύσσεται έντονα και βρίσκεται σε καθεστώς σχεδόν πλήρους απασχόλησης.
Θέλει επίσης να περιορίσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ ύψους 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων με τον υπόλοιπο κόσμο. Η ομάδα του Τραμπ υποστηρίζει ότι οι δασμοί θα αναγκάσουν τις εταιρείες να μεταφέρουν τις επενδύσεις και τις θέσεις εργασίας πίσω στις ΗΠΑ.
Αλλά οι επικριτές του πλάνου του προειδοποιούν ότι ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ θα οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές, χαμηλότερη ανάπτυξη, χαμένες θέσεις εργασίας και διαταραγμένες αλυσίδες εφοδιασμού – τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Υποστηρίζουν επίσης ότι οι δασμοί είναι το λάθος εργαλείο για να διορθωθεί το εμπορικό έλλειμμα που προκαλείται από τις συνήθειες δανεισμού και κατανάλωσης της Αμερικής.
Ιδού τα σημαντικότερα ερωτήματα και συμπεράσματα σύμφωνα με το Politico:
Τι είναι ο εμπορικός πόλεμος;
Είναι μια σύγκρουση που προκύπτει όταν η μία πλευρά αισθάνεται ότι μια εμπορική σχέση είναι άδικη. Ας πούμε ότι μία χώρα πλημμυρίζει την αγορά μιας άλλης με φθηνό χάλυβα, σε τιμές χαμηλότερες από το κόστος παραγωγής. Οι εταιρείες στη δεύτερη αντιμετωπίζουν προβλήματα. Απολύουν εργαζόμενους οι οποίοι είναι ψηφοφόροι. Αυτό είναι ντάμπινγκ και, σύμφωνα με τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου, η πληγείσα χώρα μπορεί να προβεί σε αντίποινα επιβάλλοντας δασμούς.
Για να μετατραπεί μια τέτοια εμπορική διαμάχη σε εμπορικό πόλεμο, τα πράγματα πρέπει να κλιμακωθούν. Ο Τραμπ εξακολουθεί και απειλεί να πλήξει τους πιο στενούς εμπορικούς εταίρους της Αμερικής με δασμούς σχεδόν στα πάντα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να είμαστε έτοιμοι να βιώσουμε τον μεγαλύτερο εμπορικό πόλεμο από τη δεκαετία του 1930.
Πώς λειτουργούν οι δασμοί;
Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι οι νέοι δασμοί του θα κάνουν τους Αμερικανούς πλούσιους – έχει μάλιστα υποσχεθεί να δημιουργήσει μια νέα υπηρεσία για όλα τα έσοδα. Υποστηρίζει επίσης ότι οι ξένες εταιρείες θα πληρώσουν αδρά και ότι δε θα βλάψουν τους Αμερικανούς καταναλωτές.
Ωστόσο, τα πράγματα δε λειτουργούν έτσι. Οι δασμοί είναι ένας φόρος που καταβάλλεται από τον εισαγωγέα στα σύνορα. Αν αυξηθούν, ο εισαγωγέας αντιμετωπίζει μια επιλογή – να μετακυλήσει την αύξηση της τιμής στον καταναλωτή ή να δεχτεί τη συμπίεση των περιθωρίων κέρδους του.
Οι αυξήσεις των τιμών από τους οριζόντιους δασμούς του Τραμπ θα εμφανίζονταν αμέσως στον πληθωρισμό, λένε οι οικονομολόγοι. Παρόλο που έχει υποσχεθεί να αντισταθμίσει τον αντίκτυπό τους με φορολογικές περικοπές αλλού, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ακόμα για κάτι τέτοιο.
Όσον αφορά τα πιθανά έσοδα από τους δασμούς, ο Τραμπ αρέσκεται να ανατρέχει στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν οι δασμοί αντιπροσώπευαν πάνω από το ήμισυ των ομοσπονδιακών εσόδων των ΗΠΑ. Αλλά αυτό ήταν πριν από τη φορολογία εισοδήματος – η οποία σήμερα στηρίζει μια κυβέρνηση πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με τη συνολική οικονομία. Απλώς δεν υπάρχει περίπτωση τα δασμολογικά έσοδα να μπορούν να είναι αρκετά για ένα σύγχρονο κράτος.
Πότε ήταν ο τελευταίος εμπορικός πόλεμος;
Στην πρώτη θητεία του Τραμπ. Επέβαλε δασμούς 25% στον χάλυβα και 10% στο αλουμίνιο το 2018 – ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση απάντησε επιβάλλοντας δασμούς ύψους 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε μοτοσυκλέτες Harley Davidson, τζιν Levi’s και μπέρμπον.
Ο Τραμπ απείλησε να κλιμακώσει την κατάσταση στοχοποιώντας τις εισαγωγές των ευρωπαϊκών αυτοκινήτων. Τελικά, οι δασμοί ανεστάλησαν και από τις δύο πλευρές. Η «εκεχειρία» της ΕΕ λήγει στα τέλη Μαρτίου, πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη και αν ο Τραμπ δεν πλήξει την Ευρώπη με δασμούς τώρα, η εμπορική τους διαμάχη θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο.
Το γνωστότερο προηγούμενο είναι πιθανότατα το λεγόμενο σοκ του Νίξον το 1971. Το σημείο εκκίνησης ήταν συγκρίσιμο με το σημερινό: Το κόστος του πολέμου του Βιετνάμ και των πολιτικών της δεκαετίας του 1960 είχε οδηγήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε έλλειμμα.
Σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει την ισορροπία, ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον κατήργησε το gold standard – αναγκάζοντας τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ να ανατιμήσουν τα νομίσματά τους. Διέταξε να παγώσουν οι μισθοί και οι τιμές για 90 ημέρες και επέβαλε φόρο εισαγωγής ύψους 10%.
Οι ενέργειες του Νίξον θεωρούνται πολιτική επιτυχία αλλά οικονομική αποτυχία. Ο φόρος εισαγωγής καταργήθηκε μέσα σε λίγους μήνες. Η αμερικανική οικονομία πάλευε για χρόνια με τον στασιμοπληθωρισμό που εξαλείφθηκε μόνο τη δεκαετία του 1980 από τη σκληρή νομισματική πολιτική του προέδρου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Πολ Βόλκερ.
Ποιος είναι ο πραγματικός εχθρός;
Η Κίνα. Αν και ο Τραμπ έχει απειλήσει να πλήξει την Κίνα μόνο με δασμούς ύψους 10%, οι δασμοί που εξακολουθούν να απειλούν τον Καναδά και το Μεξικό στοχεύουν έμμεσα στο Πεκίνο.
Αυτό συμβαίνει επειδή, σύμφωνα με την εμπορική συμφωνία USMCA (η διάδοχος της NAFTA), οι κινεζικές εταιρείες – π.χ. οι κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων – θα απολαμβάνουν αφορολόγητη πρόσβαση στην αμερικανική αγορά, εάν εγκαταστήσουν την παραγωγή τους στη Βόρεια Αμερική.
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε διακομματική συναίνεση στην Ουάσινγκτον σχετικά με την ανάγκη να καταπολεμηθεί η Κίνα και το οικονομικό της μοντέλο, το οποίο έχει δημιουργήσει τεράστια βιομηχανική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και έχει κατακλύσει τις παγκόσμιες αγορές. Από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του, ωστόσο, ο Τραμπ έχει περιορίσει τη ρητορική αυτή, λέγοντας ότι θέλει απλώς μια «δίκαιη» εμπορική σχέση με την Κίνα.
Πόσο μπορεί να κλιμακωθεί η κατάσταση;
Ο Τραμπ αμφισβητεί την εδαφική ακεραιότητα άλλων εθνών, τονίζοντας ότι ο Καναδάς θα πρέπει να γίνει η 51η πολιτεία των ΗΠΑ, ενώ διεκδικεί τη Γροιλανδία, προτεκτοράτο της Δανίας, μέλους της ΕΕ.
Μια μεγαλύτερη ανησυχία είναι ότι, παίζοντας παιχνίδια με το διεθνές δίκαιο, ο Τραμπ γίνεται θύμα ηγετών όπως o Πούτιν που θέλουν να ανατρέψουν το στάτους κβο. Μπορεί η Ευρώπη να ξεφύγει;
Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει εντείνει τη ρητορική του. Οι Βρυξέλλες προσπαθούν απεγνωσμένα να απεμπλακούν, προσφέροντας να αγοράσουν περισσότερο αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο ή όπλα, καθώς ο Τραμπ πιέζει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να δαπανήσουν περισσότερα για την άμυνα.
Την τελευταία φορά, οι Βρυξέλλες απάντησαν στους δασμούς χάλυβα και αλουμινίου του Τραμπ με αντίποινα κατά των μοτοσυκλετών, των τζιν και του μπέρμπον – μέτρα που είχαν στόχο να προκαλέσουν μέγιστο πόνο στα πολιτικά προπύργια των Ρεπουμπλικανών.
Η ΕΕ θα μπορούσε να κάνει ξανά το ίδιο ή να χρησιμοποιήσει το εμπορικό της όπλο, δη το μέσο κατά του εξαναγκασμού, το οποίο θα έθετε τα αντίποινα σε ισχυρότερη νομική βάση. Οι ειδικοί ανησυχούν, ωστόσο, ότι το μέσο κατά του εξαναγκασμού μπορεί να είναι πολύ αργό, επειδή προβλέπει μια περίοδο διαβουλεύσεων.
Tι μπορεί να σταματήσει τον Τραμπ;
Ο Τραμπ επικαλείται, για πρώτη φορά, εξουσίες έκτακτης ανάγκης βάσει του νόμου του 1977 για τις διεθνείς οικονομικές εξουσίες έκτακτης ανάγκης (IEEPA), που μέχρι στιγμής έχει χρησιμοποιηθεί μόνο από τον Τζο Μπάιντεν για την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο IEEPA δεν έχει ακόμη χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει δασμούς – και είναι πιθανό ότι οι επιχειρηματικοί όμιλοι που θα υποστούν οικονομική ζημία ως αποτέλεσμα θα προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Είναι απίθανο, ωστόσο, ένας δικαστής να εκδώσει άμεσα ασφαλιστικά μέτρα κατά των δασμών. Οποιαδήποτε δικαστική διαμάχη θα ήταν πιθανότατα χρονοβόρα.
Το αμερικανικό Κογκρέσο μπορεί επίσης να έχει τη δύναμη να σταματήσει τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ. Πέρα από την αμφίβολη αιτιολόγηση ότι η φαιντανύλη και η παράνομη μετανάστευση συνιστούν οικονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το νομοθετικό σώμα έχει επίσης αναθέσει στον πρόεδρο ευρεία ευθύνη για την εμπορική πολιτική και μπορεί να την πάρει πίσω.
Αλλά με τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων υπό τον έλεγχο των Ρεπουμπλικανών, θα πρέπει να ανοίξει ένα μεγάλο ρήγμα στο εμπόριο για να τον σταματήσει. Αυτό φαίνεται απίθανο να συβμεί αυτή τη στιγμή.
Στη συνέχεια, υπάρχει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Ωστόσο, επί του παρόντος δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει το ρόλο του, αφού τόσο ο Τραμπ όσο και ο Μπάιντεν μπλόκαραν τον διορισμό δικαστών στο δευτεροβάθμιο όργανό του.
Το συμπέρασμα
Για τον Τραμπ δεν υπάρχουν κανόνες. Έτσι, αν δεν υπάρξει έντονη πολιτική ή δικαστική αντίδραση στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά του εμπορικού του πολέμου, θα είναι δύσκολο να τον σταματήσει κανείς.
Διαβάστε ακόμη
«Νεώριον Συμμετοχών»: Βγαίνουν ξανά στο σφυρί ακίνητά της στη Σύρο (pics)
Σιάμισιης (Helleniq Energy): Εντός του 2025 οι αποφάσεις για τις ερευνητικές γεωτρήσεις στις ΑΠΕ
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα