Το τελευταίο διάστημα εμφανίζονται πολυάριθμες αναφορές για την πορεία της οικονομίας της Τουρκίας και την πιθανότητα επιβολής περιορισμών στην διακίνηση των κεφαλαίων στη χώρα. Επιπλέον, η συνεχής υποτίμηση της Τουρκικής Λίρας φαίνεται να οδηγεί την οικονομία σε αδιέξοδο με ορατή την ανάγκη εκ νέου προσφυγής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για δανειοδότηση μέσα από κάποιο πρόγραμμα όπως αυτό που ακολούθησε η Τουρκία στο παρελθόν και η χώρα μας πρόσφατα. Τα σημάδια αυτά μας έγιναν ορατά 1-1,5 χρόνο νωρίτερα όταν οι αναφορές μας για τα Τουρκικά περιουσιακά στοιχεία έγιναν αρνητικές. Η μικρή έκθεση σε Τουρκικά ομόλογα έγινε μηδενική και έκτοτε παρατηρούμε με ενδιαφέρον την εξέλιξη των γεγονότων που πολύ μοιάζουν με την πορεία που είχε η χώρα μας τη δύσκολη περίοδο της κρίσης που ξεκίνησε το 2010.
Τα CDS στην Τουρκία έχουν αρχίσει να κινούνται ιδιαίτερα ανησυχητικά. Σήμερα τα ασφάλιστρα κινδύνου ξεπέρασαν το υψηλό 8ετίας και βρίσκονται στις 364,6 μονάδες, όταν στην αρχή του έτους διαμορφωνόταν ελαφρώς χαμηλότερα των 155 μονάδων. Μια αύξηση δηλαδή που ξεπερνάει το 135% μόλις μέσα σε ένα οκτάμηνο. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Η απάντηση κατά τη γνώμη μου είναι απλή: Η Τουρκική οικονομία εισέρχεται σε μια περίοδο βαθιάς κρίσης που δεν θα αφήσει τον υπόλοιπο κόσμο αδιάφορο. Η κρίση αυτή είναι συνέπεια της ιδιαίτερα χαλαρής νομισματικής πολιτικής και της παροχής εύκολου χρήματος σε όλα τα μήκη και πλάτη του κοινωνικού φάσματος. Είναι λοιπόν κατανοητό ότι οποιαδήποτε αναταραχή (όπως αυτή που βιώνει η Τουρκική Λίρα) οδηγεί σε υψηλότερα επιτόκια και επομένως σε αδυναμία αποπληρωμής χρεών ειδικά σε ξένο νόμισμα. Ο υψηλός πληθωρισμός και τα τεράστια ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αποδεικνύουν ότι η Τουρκία βαδίζει σε ένα φθαρμένο σκοινί έτοιμο να κοπεί.
Τα default rates έχουν αυξηθεί σημαντικά. Οι δανειστές στην Τουρκία (εταιρικό χρέος) γνωρίζουν καθημερινά προβλήματα από την αδυναμία αναδιάρθρωσης του χρέους των εταιριών ειδικά εκείνο το οποίο είναι εκπεφρασμένο σε δολάριο και ευρώ. Τα ίδια τα πιστωτικά ιδρύματα αρχίζουν να εμφανίζουν σημάδια ισχυρής αποδυνάμωσης του δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας κάτι το οποίο αποτυπώνεται στο χρηματιστήριο. Οι τραπεζικές μετοχές στο παρελθόν αντιπροσώπευαν παραπάνω από το 70% της αξίας του χρηματιστηρίου ενώ πλέον βρίσκονται κοντά στο 35%, καθώς οι περισσότερες από αυτές έχουν χάσει πάνω από 50% της αξίας τους μέσα στο χρόνο. Η κίνηση από πλευράς κυβέρνησης και τραπεζών για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος δεν ήταν άλλη από την αύξηση των επιτοκίων. Σε κάποιο βαθμό αυτό λειτούργησε, όμως άρχισε να δημιουργεί παράπλευρα προβλήματα. Η αύξηση των επιτοκίων συνέτριψε την επιχειρηματικότητα. Η ζήτηση για ακίνητα έπεσε σημαντικά αφήνοντας κυρίως τα περίχωρα της Τουρκίας με κτήρια φαντάσματα.
Μην ξεχνάμε ότι η χαλαρή νομισματική πολιτική Ερντογάν, το προηγούμενο διάστημα, οδήγησε την Τουρκία σε κατασκευαστικό οργασμό (κάτι το οποίο μας είναι γνώριμο από αυτά τα οποία συνέβησαν στη χώρα μας). Οι πωλήσεις κατοικιών άρχισαν να σημειώνουν τελευταία 2ψήφιες απώλειες, ενώ τα στεγαστικά δάνεια μειώνονται με ρυθμό που πολλές φορές αγγίζει το 30-40%! Το μακροχρόνιο και χαρακτηριστικό στοιχείο της Τουρκίας είναι τα χαμηλά επίπεδα αποταμίευσης. Ένα χαρακτηριστικό που δυστυχώς κάνει τα προβλήματα ακόμη μεγαλύτερα καθότι αναμένουμε να οδηγήσει ιδιαίτερα χαμηλά τις τιμές των ακινήτων σε ένα ντόμινο ανάλογο της χώρας μας.
Για να καταλάβουμε όμως το μέγεθος του προβλήματος θα κάνω και μια τελευταία αναφορά στα ελλείμματα της χώρας. Η χαλαρή νομισματική πολιτική οδήγησε σε ένα κενό του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών που ολοένα αυξάνεται. 33 δις δολάρια το 2016, 47 δις δολάρια το 2017 και υψηλότερα των 60 δις δολαρίων σήμερα. Αυτό είναι και ένα από τα μεγαλύτερα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών στον κόσμο. Με βάση τις εκτιμήσεις των αναλυτών, η Τουρκία πρέπει να βρει περίπου 200 δις δολάρια ετησίως για να χρηματοδοτήσει το ευρύ έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και το χρέος της. Και πάλι βέβαια θα κινδυνεύει να καταρρεύσει από κάποιο εξωτερικό συστημικό κίνδυνο. Η ίδια η κυβέρνηση έχει πολλές φορές αναφέρει ότι έχει πολύ δυνατά συναλλαγματικά αποθέματα αλλά αυτό δεν ισχύει. Με βάση τα τελευταία δεδομένα, το κράτος έχει ακαθάριστα συναλλαγματικά αποθέματα μόλις 85 δις δολαρίων τα οποία όπως καταλαβαίνουμε με την παραπάνω ανάλυση δεν φτάνουν να καλύψουν την μεγάλη ελλειμματική κατάσταση που βρίσκεται η χώρα.
Θα βρει άραγε στήριξη η Τουρκία από την Κίνα και τη Ρωσία; Η προσωπική μου άποψη είναι αρνητική (αν κρίνω από το τι συνέβη στην Ελλάδα). Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται…
*Ο Ιωάννης Μαρκάκης είναι Διευθυντής Διαχείρισης Χαρτοφυλακίων & Επενδυτικής Στρατηγικής Euroxx